Ik beken dat de bovenstaande foto, die ik maakte in het Viminiacium-museum te Pozarevac (in het oosten van Servië), niet van een overdonderend hoge kwaliteit is, maar het is wel een aardige afbeelding om te behandelen in mijn reeks museumstukken. Het is namelijk wel een gek plaatje: meestal is het de ruiter die op de leeuw jaagt, hier jaagt de leeuw op de ruiter. Wat is hier aan de hand?
Het is in elk geval geen vergissing, al zijn fouten natuurlijk nooit helemaal uit te sluiten (kijk maar). Dat ik deze optie dit keer toch uitsluit is omdat deze schildering ooit deel uitmaakte van een sarcofaag en aan de tegenoverliggende zijde dezelfde afbeelding is te zien: daar achtervolgt een wild beest, wellicht een beer maar dat deel is beschadigd, een andere ruiter. Eén vergissing zou mogelijk zijn maar twee is teveel.
De korte voor- en achterkant helpen bij de interpretatie. Aan de achterzijde staan twee pauwen, een in de Oudheid niet ongebruikelijk symbool voor een wederopstanding en voortleven na de dood. De oudst-bekende voorbeelden zijn de bronzen vogels die ooit stonden op het Mausoleum van Hadrianus (de “Engelenburcht” in Rome) en nu in de Vaticaanse Musea. De farizese joden en de christenen, die geloofden in een lichamelijke wederopstanding, namen dit symbool over en combineerden het vaak met symbolen die duidden op het leven in het paradijs. Op de beschilderde sarcofaag uit Pozarevac gaat het om een fontein, enkele bomen en druivenranken. Het is het begin- en het eindpunt van de heilsgeschiedenis.
De voorkant is beschadigd, maar een christusmonogram maakt duidelijk wat de overledene geloofde. Zo is de sarcofaag in feite een beknopte samenvatting van de christelijke heilsleer: ooit leefde de mensheid in het paradijs, maar sinds de zondeval zit de zonde de mensen op de hielen, tot zij uiteindelijk rust zullen vinden in Christus. De afbeelding had gemaakt kunnen zijn in elk van de afgelopen zestien of zeventien eeuwen, maar lijkt vervaardigd in de tweede helft van de vierde eeuw.
[Dit was de 280e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]
Het is een schildering op een sarcofaag lees ik.
Weet je misschien wat voor soort verf is gebruikt? Ik neem aan verf bereid met plantenextract?
En die sarcofaag is gemaakt van een zandsteensoort?
het is een alleraardigste afbeelding!
Ik vermoed inderdaad een soort zandsteen en de verf zal zeker zijn gemaakt van natuurlijke stoffen, zoals altijd in de Oudheid. Planten? Weet ik niet.
Interessante, maar inderdaad knullige (be)schildering. Er is een enorme disproportie tussen de ruiter (die haast in amazonezit) op dat veel te kleine paard zit en er staan ook nog andere dingen op die moeilijk te duiden zijn. Ik heb bij de pauw nog even aan Hera gedacht, maar volgens jou waren het er twee op de sarkofaag.
Algemeen wordt natuurlijk aangenomen dat de christenvervolgingen na het tolerantiebesluit van Constantijn waren beëindigd, maar weten we genoeg van de ‘buitengewesten’ af over hoe het werkelijk zat? Als je naar de christianisering van Constantijn zelf kijkt, zijn daar nog veel vraagtekens bij te plaatsen. Hij aanbad Sol Invictus en naar het schijnt ook nog andere goden Hij liet zich eigenlijk op de valreep voor hij doodging door een Ariaanse bisschop dopen. Dat hoef ik jóu natuurlijk niet te vertellen, maar het is de aanloop naar een paar vragen:
De sarcofagen stonden meestal buiten in open lucht, neem ik aan, denk aan Les Alyscamps in Arles (vroeg-christelijk). Alleen rijke of belangrijke lui konden zich een sarkofaag permitteren. Soms met niets er op, soms mooi versierd. Ik denk dat deze sarkofaag voor iemand bedoeld was die niet voornaam of rijk was. Anders zou er een prachtig bas-relief op gestaan hebben.
Waarom heeft iemand er dan nog behoefte aan om te bevestigen dat hij christen is, als we volgens de waarschijnlijke datering al dicht bij het uitroepen door Theodosius van het christendom tot staatsgodsdienst zijn? Kan het zijn dat hier twee of meer kunstenaars aan het werk geweest zijn? Jammer dat we geen foto’s hebben van de andere lange zijde en van de twee kopse zijden. Een sarkofaag werd toch meestal uit een monolithisch steenblok gemaakt. Was dit een deel (een zijde) van een uiteengehaalde sarkofaag of heb je alleen een lange zijde gefotografeerd. Dat je die andere zijden ook beschrijft suggereert dat je alle zijden gezien hebt.
“christenvervolgingen na het tolerantiebesluit van Constantijn waren beëindigd”
Natuurlijk niet. De christenen gingen vrolijk elkaar vervolgen en dat hebben ze eeuwen volgehouden.
De paarden waren in de oudheid ook kleiner dan die van tegenwoordig.
De mensen toch ook? Dan ben je weer in evenwicht! (Van de leeuwen weet ik het niet.)😉
De zonde zit de mens op de hielen? Misschien. Maar een leeuw die een paard aanvalt is volgens mij al in het hellenisme een thema in de beeldhouwkunst.
Kijk bijvoorbeeld eens naar http://www.milestonerome.com/2015/04/the-forgotten-symbol-of-municipal-rome/
Dank u wel voor deze interessante site!
De jagende leeuw lijkt mij meer, de leeuw als symbool voor ego.
“Wanneer de leeuw de mens eet” : Thomas: 7
De leeuw die mens wordt,
gegeten door de mens,
is gezegend.
De leeuw die mens wordt,
gegeten door de leeuw,
is armzalig.