Het bovenstaande reliëf uit Persepolis is een van de beroemdste uit de Perzische kunst. Middenin zit de koning. Je mag hem Darius noemen, omdat het reliëf is bedacht tijdens zijn regering, of Xerxes, omdat het tijdens zijn regering is gemaakt. In feite is het gewoon De Koning. De afbeelding lijkt een feest te weer te geven dat we voor het gemak zouden kunnen gelijkstellen aan het Nederlandse Prinsjesdag: de dag waarop de monarchie door het volk wordt bevestigd. In Nederland gebeurt dat met de troonrede, waarin de koning alle mooie plannen bekendmaakt, en roept iemand “leve de koning!”; in Perzië deelden de mensen over en weer geschenken uit.
Het defilé staat op het punt te beginnen en van rechts komt een hoffunctionaris aanlopen die de gasten aankondigt. Links van de koning – meer dan menshoog afgebeeld – staat zijn beoogde troonopvolger, ook wat groter dan de anderen. Ze hebben ruikers in hun hand om hun verheven positie aan te geven. Achter de kroonprins een religieuze functionaris, een doek voor de mond, en ’s konings wapendrager. De doek voor de mond heeft dezelfde functie als de twee wierookbranders middenin: de koning moet leven tussen de aangename geuren, dus geen mondgeur als iedereen hem een kushand toe blaast. Bedenk dat dit een tijd was waarin een rotte tand niet werd gevuld maar bleef rotten.
Tot zover deze interpretatie van het beeldhouwwerk. Ze is gangbaar maar niet bewijsbaar. Het motief was voor de Perzen echter belangrijk. Hier is een tweede voorbeeld.
En een derde, te zien op de Alexandersarcofaag, die is gevonden tussen de koningsgraven van Sidon en nu te zien in het Archeologisch Museum van Istanbul.
Nou ja, ik zeg dat het reliëf van de koning is “te zien” op het bovenstaande plaatje, en dat is waar, maar het werd pas zichtbaar met röntgenstraling. Voilà, zie de binnenkant van het schild. Dit is daar echt afgebeeld geweest en het illustreert dat dit een verrotte knap kunstwerk was.
[Dit was het 330e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]
Verbazingwekkend ! Dat de binnenzijde van schilden dit soort rituele voorstellingen konden dragen. ‹ Ik strijd voor de koning, en bij uitbreiding, voor het staatsbestel › zou een interpretatie kunnen zijn. Of was het een duur cadeau met propaganda ?
Een detail roept een vraag op: in de niet gereconstrueerde afbeelding is de oogopslag van de aangevallene eerder smartelijk met ietwat samen en naar het midden omhoog getrokken wenkbrauwen (oh, wonderlijke schaduw). In de geschilderde versie lijken de irissen geboord en loenst deze verdediger met ZIJN rechteroog naar de toeschouwer, lijkt het. Dat oogt wat ‘raar’.
Het oude adagium: De foto is leuk maar verraderlijk. Wilt U het echt zien, ga het ter plaatse bekijken.
Inderdaad – door verbazing had ik ook enige moeite om op mijn stoel te blijven zitten.
Ik heb de eerste artist’s reconstruction al gezien van een “Onsterfelijke” uit de lijfwacht van Darius III met dit schild en zonder wapenrusting. Dat illustreert weer eens hoe gevaarlijk de verleiding van die schoonheid van de Griekse kunst is: in werkelijkheid zullen de Perzische soldaten hun koning niet aan de binnenkant van hun schild achter hun arm hebben verborgen, sterker nog, ze zullen waarschijnlijk helemaal geen zware hoplon hebben gebruikt, want de Perzen vochten op een heel andere manier dan de Grieken, waarbij veel lichtere schilden werden gebruikt. Iedereen snapt dat zo’n Macedoniër niet in zijn blootje vocht, maar de artistieke vrijheden die de kunstenaar zich betreffende de Pers permitteert blijven vaak onopgemerkt.
Het reliëf is een variatie op het artistieke genre van de amazonomachie, de strijd tussen de Grieken en de Amazonen, die op de steppen van Zuid Rusland werden geplaatst, omdat de vrouwen van de Skythische nomaden tot verbazing van de Grieken ook paard reden en met de boog schoten, en daarom vaak dezelfde “Medische” kleding als de Perzen dragen. Dit genre is symbolisch voor de strijd tussen orde en chaos, tussen beschaving en barbaarsheid.
Prachtig!