Ik heb al een paar keer eerder geblogd over de Avaren: een groep steppenomaden die in de zesde eeuw na Chr. naar het westen kwam, zich vestigde in wat nu Hongarije, Kroatië, Servië en Roemenië is en daarvandaan een serieuze bedreiging vormde voor het Byzantijnse Rijk. Ik blogde al over de val van Sirmium. In het kielzog van de Avaren trokken ook andere volken naar het Balkanschiereiland, zoals de Bulgaren en de Slavische migranten die zich vestigden in wat nu Griekenland heet. In 626 belegerden de Avaren zelfs Constantinopel.
Dat was echter het voorlopige eindpunt van hun expansie want nadat hun leider, de khagan, het beleg had afgebroken, kwam het in het Avaarse Rijk tot een burgeroorlog tussen een Avaarse en een Bulgaarse troonkandidaat. Hiermee was de dreiging voor Constantinopel afgewend maar het khaganaat bleef nog een kleine twee eeuwen bestaan: dé grote Centraal-Europese macht. Omdat de Avaren zelf niets opschreven, weten we er maar heel weinig van. Het staat wel vast dat ze eind achtste eeuw nog altijd heidens waren, wat in 791 voor Karel de Grote voldoende reden was om ze aan te vallen met een enorm leger van Franken, Saksen, Friezen, Thüringers en Beieren.
Zoals zo vaak weken de nomaden terug, zodat de Frankische legers vrijwel ongehinderd Györ wisten te bereiken. Een eindoverwinning bleef uit maar het was duidelijk dat de Avaren geen weerstand zouden bieden. En die les namen de Franken ter harte.
Vanuit hun hertogdom Friuli viel een Kroatische, pro-Frankische leider genaamd Woynimir de “ring” van de Avaren aan, de centrale vesting in het khaganaat, en hij keerde met enorme buit terug. In het jaar daarna, 796, liep de Avaarse gezagdrager die tudun wordt genoemd over naar Karel en liet zich dopen. Een zoon van Karel, Pepijn van Italië, accepteerde later dat jaar de capitulatie van de khagan zelf en liet een kerkelijke synode organiseren om de kerstening van het gebied te regelen. Voortaan was Sirmium het meest oostelijke bolwerk van de Franken. De stad vormt ook tegenwoordig de overgang tussen de gebieden die vanuit Rome en vanuit Constantinopel zijn gekerstend.
De gebeurtenissen van 796 vormden niet het definitieve einde van de Avaren. Ze worden nog vermeld tot 828, maar hoe het enorme rijk, dat een kwart millennium een Europese grootmacht was geweest, precies uiteenviel en door Bulgaren en Franken werd overgenomen, is niet helemaal duidelijk.
Hoe dat ook zij, het christendom maakte zijn opwachting en het bovenstaande reliëf, dat ik fotografeerde in het Kunsthistorisch Museum van Boedapest, is daarvan een getuige. Afbeeldingen van een bewapende aartsengel Michael zijn vanzelfsprekend niet heel bijzonder, maar een engel met een ruiterbroek als deze – een pofbroek, een kniebroek – heb ik nooit ergens anders gezien.
[Dit was het 341e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]
“De stad ook tegenwoordig …..”
Er ontbreekt hier een werkwoord. Meestal lukt het me wel zelf iets zinnigs te bedenken, maar nu twijfel ik. Is het “markeert”?
Gewoon “is”?
Verbeterd, dank.
Ik denk eigenlijk niet dat je de Avaren in de tijd van Karel de Grote nog “nomaden” kunt noemen. De Avaren en Bulgaren waren toen al lang sedentair geworden, en ze spraken ook geen Turkse talen meer maar Slavische talen. Nadat de Avaren het Griekse schiereiland veroverd hadden sprak men in Griekenland Slavisch, niet Avaars (het Grieks is pas later door kolonisatie vanuit Anatolië weer Griekssprekend geworden).
Wanneer speelde die ‘herkolonisatie’ van Griekenland door de Griekssprekende Anatoliërs zich af?
Dat zou eind 8ste, begin 9de eeuw te zijn begonnen, toen Slaven in grote aantallen naar Anatolië werden gedeporteerd (en daar vaak meteen naar de kalief overliepen) en Griekssprekende Anatoliërs in Griekenland werden gevestigd. Bronnen zijn bijvoorbeeld De wonderen van St Demetrius, De kroniek van Monemvasia en de Vita Willibaldi, maar wat ze zouden beweren is om begrijpelijke redenen omstreden. Als u het interessant vindt, het schijnt dat Dennis Hupchick (The Balkans: From Constatinople to Communism, 2004) er over schrijft, en natuurlijk de onvolprezen James Howard-Johnston, East Rome, Sasanian Persia and the end of Antiquity (2006).
In de eerste zin ontbreekt het voltooid deelwoord.
Verbeterd, dank.
Als je op Sirmium klikt kom je op een pagina op Livius. Daar staat dat de Ostrogoten Pannonie controleerden, maar “when the Byzantine emperor Justinian suggested them to go to Italy, they left the region”. Ik heb geleerd dat de Ostrogoten al veel eerder Italie veroverden, en dat onder Justinianus Italie ver/heroverd werd door de Byzantijnen.
Wat betreft die Avaren: de geschiedenis zoals hierboven klinkt nog onwaarschijnlijker dan geschiedenis meestal is. Ze lieten gewoon over zich lopen. Wat zijn dat voor barbaren van de koude grond? Is er in het DNA van de mensen die daar nu wonen iets Avaars terug te vinden?
In een boek uit 1970 van G. László, ‘Steppenvolken en hun kunst’ wordt nogal wat moeite gedaan om de Avaren te koppelen aan het nationale verhaal van Hongarije. Geen idee of daar in het plaatselijke DNA een weerslag van is te vinden en of je dat überhaupt zou kunnen herkennen. Er zijn zoveel volkeren uit Azië door deze omgeving getrokken.
DNA is te grofmazig voor dit type onderzoek. Dat de Magyaren de staat van de Avaren zouden hebben overgenomen, is nogal omstreden.
En daarbij kun je je afvragen in hoeverre deze ‘volkeren’ (en dus ook de Avaren) ook etnisch een eenheid vormden.
In dit geval is dat geen vraag: het staat gewoon vast.
En daarbij kun je je dan weer afvragen wat etniciteit eigenlijk betekent. Of etniciteit überhaupt iets betekent.
Ik heb altijd begrepen dat ‘Goten’, ‘Avaren’, etc. paraplutermen zijn, en dat wie dan ook zich kon ‘aansluiten’ en zichzelf, bijvoorbeeld, Avaar kon (laten) noemen. Daaraan is geen ‘Avaars’ DNA te koppelen, aangezien de term ‘Avaar’ meer een kwaliteit dan een afkomst uitdrukte. Dus een begrip als etniciteit lijkt me (om allerlei redenen) leeg en zinloos als het gaat om de ‘volkeren’ van de ‘Volksverhuizingen’. (Tsja, heel wat aanhalingstekens, maar de migratiegeschiedenis van de ‘Late Oudheid’ lijkt mij zo’n gebied waarin veel met aanhalingstekens gewerkt moet worden door historici.)
Klopt. Je bent Avaar als je door anderen als Avaar wordt erkend.
Volgens mij is er wel consensus dat deze volken “etnisch” heterogeen samengesteld waren. Dat neemt niet weg dat deze volken zich dikwijls een identiteit konden aanmeten door middel van geschiedschrijving, eigen rechtscodificaties of de keuze voor een bepaalde godsdienst.
Yup
Het betekent wel iets. Het is alleen maar deels in biologie verankerd. (In de jaren tachtig zei men: geheel niet. Dat lijkt me ook wat overdreven.)
Lezend over de diplomatieke en andere contacten tussen Avaren en Grieken word ik altijd getroffen door de voorkeur die de Avaren hebben voor onderhandelde oplossingen en goede relaties met de buren, zelfs op momenten dat ze zich confronterend opstellen. Typisch voor hun manier van werken is dat ze de Langobarden (geen geringe partij) uit de Hongaarse laagvlakte hebben gegooid, waarna ze twee eeuwen vrijwel rimpelloos samenwerkten. Attila zou dat anders hebben gedaan. En mindere diplomaten dan de Avaren zouden het niet zo hebben afgewerkt dat er geen “erfvijandschap” uit voortkwam of iets dergelijks dat eindeloos de verhoudingen kan verzieken. Bij e.e.a. werden ze geholpen door de pest, die geweldige demografische gaten sloeg in geürbaniseerde niet ver van zee gelegen regio’s als Griekenland en Italië en maakte dat niemand meer taalde naar oorlog want er was land genoeg en mankracht ho maar. Toen de pest ophield, waren de dagen van de Avaren geteld. Sprak hij bombastisch.
“Toen de pest ophield, waren de dagen van de Avaren geteld.”
Interessante correlatie.
De naam van Sirmium leeft voort als de naam van de regio waarin het lag: Srijem/Srem. De stad heet Mitrovica, afgeleid van de naam van de patroonheilige Demetrios.
Een keer geweest, naar toe gereden op een excursie van een zomercursus in Belgrado ongeveer in 1970. Het was eind augustus of begin september. Er heerste een zalige rust van een soort dat de Amsterdammer niet kent. En zelfs de Haarlemmer niet. En zelfs de Aerdenhouter niet. Ik wist niets van wat zich op die plaats allemaal aan wereldschokkends had afgespeeld …
Grappig, ik vroeg me vorige week af wat er met de Avaren uiteindelijk gebeurd is. Word hier op m’n wenken bediend, daarvoor dank.
Kwam die buit van Woynimir niet bij Karel de Grote zelf terecht? Ik meen te hebben onthouden dat Karel door de Avarenbuit financieel op rozen zat.
Woynimir? Betekent dat niet ‘Oorlog en vrede’? Een samentrekking althans.
Ja inderdaad, je zit vlak in de buurt. (De bekende roman heet “Vojna i mir”.) Je kan je voorstellen dat het een naam was waar zowel oorlog als vrede in zaten, een beetje zoals Siegfried. Er zijn niet veel oude Slavische namen over. De twee oudste staan bij Agathias. Een complicatie is dat Frankische bronnen geweldig wisselen bij de weergave van namen, heel anders dan Griekse bronnen. Dat gebeurt ook bij deze naam.
Siegfried is inderdaad een naam met vergelijkbare betekenis, wat ik na drukken op verzenden ook zelf bedacht.
Ik vind het tegengesproken, maar ik houd het gevoel dat Debrecen, tweede stad van Hongarije, uit Slavisch voor Goedendag is ontstaan.
En ik kom ook tegen dat Proto-Bulgaren vooral een Turkse taal spraken.
Ja, het gold als Karels grootste overwinning.
Hoe is het toch mogelijk dat er zo weinig bekend is van een volk dat toch geruime tijd op één plek zat, een belangrijke machtsfactor was, en in de buurt van grote koninkrijken en keizerrijken (met schrijvers) woonde?
Nu nog even over het voorwerp zelf. Was het onderdeel van een gebouw of had het een andere functie? En die prominente gordel; is dat een weergave van de zgn. Avarengordel? Schitterende broek overigens. Ik stel me voor dat hij van zijde of misschien van katoen is gemaakt, met die soepele plooienval.
Ik weet niet waar het reliëf vandaan komt.
De broek is inderdaad prachtig en doet denken aan MC Hammer.
Te gek!
Die broek deed me ook herinneren aan sommige oud Nederlandse klederdrachten.
Dat is gewoon een turkse broek, met een wijd laag kruis. Nog steeds in gebruik in die streken.