Op een bepaald moment moet iets klaar zijn. Ik wilde, nadat Bedrieglijk echt was verschenen, niet meer over papyrologie willen schrijven. Het was een afgerond project. Soms drijft de verontrusting je echter terug.

Echt of vals?

Sapfo dus. In Bedrieglijk echt behandelde ik diverse dossiers: Artemidoros (vals), Geheime Marcus (incompetent beoordeeld), het Evangelie van de Vrouw van Jezus (vals), de Dode Zee-rol-fragmenten uit de Green-collectie (vals), de Dode Zee-rol-fragmenten uit de Schøyen-collectie (vals), het Marcusfragment (gestolen) – steeds was wel duidelijk hoe de vlag erbij hing. De Sapfo-fragmenten vormden echter een open einde. Er is geen afdoende gedocumenteerde provenance.

Dat wil, zoals u weet, zeggen dat ze zowel echt als vals kunnen zijn. Wetenschappelijk zijn ze van nul en generlei waarde. Dat degene die ze in bezit heeft (wie?) het microscopisch onderzoek niet afdoende heeft laten doen en documenteren, zodat in elk geval viel uit te sluiten dat het een slechte vervalsing was, suggereert vrij sterk dat hij of zij het er niet op durft te laten aankomen. De Sapfo-fragmenten hebben de schijn tegen.

De gang van zaken

Ze zijn desondanks gepubliceerd. Dat is al vreemd, maar de voorbeelden hierboven tonen dat het vaker voorkomt dat oudheidkundigen iets uitgeven dat ze beter kunnen laten liggen. Het is nog vreemder als we dit bedenken:

• Ontdekker Obbink schreef meteen nadat het bestaan van deze fragmenten bekend was geworden, dat er een gedocumenteerde provenance was.
• Zijn medewerker Lardinois gaf nog geen drie weken later aan dat hij er niets van geloofde (“ongetwijfeld op de zwarte markt bemachtigd”).
• Obbink bleef zichzelf tegenspreken.
• Desondanks gingen zowel het Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik als Brill over tot publicatie.

Tot zover wat we al wisten. Al die tijd, al dat geld, al die energie, al dat intellect dat is verspild aan iets zonder wetenschappelijke waarde, terwijl er duizenden en duizenden papyri onuitgegeven liggen te verstoffen in de depots.

De cruciale vragen

Slechts twee vragen zijn relevant:

• Kunnen we nog vaststellen of de Sapfo-papyri echt zijn en een bijdrage vormen aan onze kennis van de Griekse poëzie?
• Waarom hebben ZPE en Brill, wetend dat Obbink niet de waarheid sprak, publicaties gewijd aan deze papyri?

Al het andere is rookgordijn. Pas als op deze twee vragen antwoorden komen, wordt het onderwerp weer interessant.

Junk nieuws

Ik was dus niet van plan er over te schrijven, maar het Bulletin of the American Society of Papyrologists heeft net een artikel gepubliceerd over de wijze waarop de prijs voor de Sapfo-papyri is opgedreven (Mike Sampson, “Deconstructing the Provenances of P.Sapph.Obbink.”(€)). Er staat van alles in, maar het meeste is, als ik het goed zie, van ondergeschikt belang.

En dat is dus wat me zorgen baart. Dit is een schoolboekvoorbeeld van brownwashing. Er is een laag informatie neergelegd die onze blik vertroebelt op de werkelijke problemen.

Ik denk: het gebeurde onbedoeld. Helemaal zeker ben ik daar echter niet van. We zagen het ook bij de Artemidorospapyrus, waar de obscure provenance werd verborgen door middel van exposities en wetenschappelijke publicaties. De les dat nieuwe informatie ook kan afleiden van de feitelijke problemen, had getrokken moeten zijn. Dit is junk nieuws. Het gaat van kwaad tot erger.

Over Artemidoros kwam pas duidelijkheid toen de politie ingreep. Tegen Obbink loopt ook een rechtszaak. Ik heb geen idee wanneer de uitspraak is. Ik hoop dat als het vonnis er eenmaal is, er ook duidelijkheid komt over de vraag of de Sapfo-papyri geheeld of vervalst of allebei zijn. Het zou fijn zijn als aan deze ellende een einde komt.