Ik heb het al wel vaker verteld maar het kan geen kwaad het nog eens te vertellen: het is niet moeilijk een “antieke” tekst te maken die wetenschappers niet als vals kunnen herkennen. Je koopt op eBay wat oud papyrus of perkament, zodat een koolstofdatering uitwijst dat het materiaal antiek is. Daarna maak je inkt volgens het antieke recept – een mengsel van Arabische gom en roet – zodat een spectrometer niets vreemds herkent. Zolang je geen al te scherp schrijfmateriaal gebruikt, zal de elektronenmicroscoop de minuscule krasjes niet zien die duiden op recente schrijfactiviteit.
Met deze materialen schrijf je iets dat de aandacht niet trekt, bijvoorbeeld een al bekende tekst. Daar kun je dan geen miljoen dollar voor vragen, maar als je op een veilige manier tien keer honderdduizend dollar binnenhaalt, ben je evengoed miljonair. Tot slot heb je een sufferd nodig die het koopt. Bijvoorbeeld een vrome Amerikaanse miljonairsfamilie die een museum wil bouwen om het gelijk van de Bijbel te bewijzen. Ik heb het inderdaad over de Green Collection, waarover ik al eerder heb geschreven. Vorige week bleek dat de familie Green vervalste Dode Zee-rollen heeft aangekocht.
Het zal weinigen hebben verbaasd. Niet alleen omdat het onderzoek twee jaar geleden al is aangekondigd, maar ook omdat het inmiddels voldoende vaststaat dat de Greens geen idee hebben van de verzamelproblematiek. Een deel van hun museumcollectie bleek illegaal te zijn verworven, is inmiddels terug naar Irak en leverde de Greens een boete op van drie miljoen dollar. Het onderzoek naar Egypte loopt nog. De Rücksichtslosigkeit waarmee de Greens te werk gingen, maakte hen de ideale slachtoffers om vervalste Dode-Zee-rollen aan te verkopen.
Eerlijk gezegd had ik niet gedacht dat de pers er veel aandacht aan zou besteden, maar ik vergiste me. De Volkskrant publiceerde er dit stuk over. Skepter, het tijdschrift van de stichting Skepsis, nam de gelegenheid te baat om een stuk online te plaatsen dat ik twee jaar geleden heb geschreven over de drie grote papyrologische schandalen van de laatste tijd:
- het Evangelie van de Vrouw van Jezus, waarvan de ontdekster bleef volhouden dat het echt kon zijn, ook al wist iedereen dat dit niet kon;
- het eerste-eeuwse Marcusfragment, dat werd bemachtigd door een mummiemasker van papier-maché kapot te maken;
- de Sapfo-fragmenten, waar verschillende herkomsten van zijn genoemd en waarover bewijsbaar is gelogen.
U moet het Skepter-stuk maar lezen. De voornaamste aanvulling is dat inmiddels de vervalser van het Evangelie van de Vrouw van Jezus is opgespoord. U vindt het Skepter-stuk hier.
Terug naar De Volkskrant: ik was enerzijds blij dat de krant aandacht besteedde aan de vervalsingen, maar het was ook een streep door mijn eigen plannen. Ik had er namelijk zelf een stuk over willen schrijven voor Argus.
Goed. Ik had dus zelf in Argus over de vervalste Dode-Zee-rollen willen schrijven en heb dat uiteindelijk ook gedaan, al is het een ander stuk geworden dan ik had gepland. Ik vertelde nu niet slechts dát die fragmenten vals waren, maar legde daarnaast uit wat ons nu staat te wachten. U leest het hier, want Argus heeft het al vrij gegeven.
Sinds ik dat stukje inleverde zijn er nog twee verwikkelingen. In de eerste plaats blijken de Greens toch niet helemaal zonder expertise te hebben gewerkt. Ze hadden twee deskundigen om advies gevraagd over de aanschaf van de fragmenten: Emanuel Tov en Ada Yardeni. Dit zijn zwaargewichten. Als u een vergelijking zoekt: dit is zoiets als de historicus Hugh Trevor-Roper, die meende dat de vervalste Hitlerdagboeken echt waren en wiens reputatie zich nooit meer heeft hersteld.
Triest voor Tov en Yardeni, maar de echte tragedie zit ergens anders. De tweede verwikkeling is namelijk dat de Greens hun fragmenten niet hebben gekocht van één handelaar. Ze hebben de vervalsingen betrokken van vier handelaren. Als ik het goed zie, zijn er nu twee mogelijkheden: óf er zijn verschillende vervalsers aan het werk, die elk leveren aan andere handelaren, óf er is één vervalsers-atelier maar het zit zó goed ingebed in het handelsnetwerk dat hun producten overal opduiken.
Summa summarum: de zaak van de vervalste Dode-Zee-rollen heeft vertakkingen naar grote geleerden, naar een wetenschappelijke uitgeverij (Brill) en naar vrijwel alle recente tekstvondsten die onder onduidelijke omstandigheden zijn gevonden. En vooral: dit is niet langer een farce over een onverstandige familie, maar een tragedie over falende wetenschap. Het is goed dat de media de zaak nu in het vizier hebben.
Dan zal het je plezier doen te weten dat ook de Engelstalige pers er aandacht aan heeft besteed. Dankzij jouw expertise en alertheid kon ik lekker blasé doen: “als jullie Nederlands hadden leren lezen had je jaren geleden al geweten dat het probleem nog veel groter is en hoe je vervalsingen maakt” – met links naar de Mainzer Beobachter en Apoftegma.
Inderdaad ben ik zeer onverbaasd van dit nieuws.
Eens met FrankB. En inderdaad is het goed dat de pers nu eindelijk begint op te pikken hoe vermolmd het wetenschappelijk bedrijf is.
Ik vind de conclusie nogal heftig: “falende wetenschap”, in de comments “hoe vermolmd het wetenschappelijk bedrijf is.”. Natuurlijk zegt deze casus wel iets over de wetenschap, bijvoorbeeld dat sensatielust en ontdekkingsdrang een rol spelen (zeker in archeologie lijkt me). Maar je legt volgens mij ook overtuigend uit hoe moeilijk het is om die werken op waarde te schatten. Bovendien: is er een recente toename? Zijn vervalsingen niet zo oud als de weg naar Rome?
Vervalsingen zijn inderdaad zo oud als de weg naar Rome en ze zijn ook aanwezig (geweest) in de Nederlandse museumcollecties. Maar er wordt niets tegen gedaan, dát is het schandaal. Men lapt de gedragscodes aan de laars en de empirische basis waarop een wetenschap moet zijn gebaseerd, wordt steeds meer een moeras.
Ik sluit me hierbij aan. Er worden hier nogal grote woorden gebruikt. Ik begrijp daarnaast dat andere wetenschappers al grote twijfels hadden over de echtheid van de fragmenten. Zou dat dan niet juist de aanleiding zijn geweest om deze fragmenten nog eens goed te onderzoeken?
Wel interessant lijkt me om te onderzoeken of het hier gaat om een “pious fraud”, een vervalsing om een ideologisch gemotiveerde claim te kunnen waarmaken, of om dzucht. Allebei, lijkt me.
Zie mijn antwoord hierboven: ik denk dat de grote woorden wel gerechtvaardigd zijn. Ik denk ook dat wetenschappers die twijfels hadden, harder hadden kunnen bijten. De enige die een boek heeft geschreven om de misstanden aan de kaak te stellen, is Brent Nongbri (“God’s Library”, een leuk boek).
Ik vermoed eerlijk gezegd dat de Greens inderdaad hebben gedacht dat ze boven de wet stonden omdat ze het ware geloof verkondigden. Dat verklaart niet waarom wetenschappers eraan meewerken.
De Greens zijn fundies – dikke kans dat ze ook creationisten zijn. Laat ik het vriendelijk houden: ze hechten een andere betekenis aan het woord wetenschap dan het overgrote deel der academici (al blijft het me wel verbazen hoe snel teveel van hen hun strenge normen laten vallen zodra ze zich buiten het eigen vakgebied begeven). Die andere betekenis heeft uiteraard alles te maken met hun religieuze opvattingen.
Tja, waarom verkopen mensen hun ziel en zaligheid (ja, dit is opzettelijk een slechte grap)? De gebruikelijke redenen zijn geld en roem. Zoek lang genoeg en je vindt altijd wel iemand met een titel om een aanbod te doen dat hij/zij niet kan weigeren.
Je hebt het al gezegd maar je bent weer veel te beschaafd. Het groffe schandaal is dat Tov en Yardeni niet veel eerder door hun collega’s de grond in zijn geboord. Ik wil het lawaai niet horen als Govert Schilling plotseling de spreekbuis van de Flat Earth Society wordt.
Eerlijk gezegd denk ik wel dat de wetenschap – althans de uitgave van bronnen – een probleem heeft. Het lijstje van schandalen is te lang en de vergrijpen zijn te ernstig. Het Evangelie van de Vrouw van Jezus bewees dat de betrokken onderzoekster echt geen bal begreep van het belang van provenance. Dit is niet de kwaliteitsstandaard die we verwachten. De Sapfo-papyri zijn óf niet voorzien van een provenance (de laatste verklaringen van de onderzoeker) óf wel voorzien van een provenance (zijn eerste verklaring), en in dat laatste geval is dat omdat er egyptologische data zijn vernietigd. Dit is minimaal oncollegiaal van de classici tegenover de egyptologie en let wel: het gaat om de vernietiging van een unieke kartonnage. Dat oude Marcusfragment: opnieuw de vernietiging van egyptologische data, en opnieuw niet zomaar een kartonnage maar een echt unieke. En nu de Dode Zee-rol-fragmenten dus.
Steeds opnieuw blijkt dat het zelfreinigend vermogen dat we aan de wetenschap toeschrijven, niet functioneert.
Ik begrijp de bezwaren, maar die liggen in dit geval toch vooral binnen de archeologie en aanverwante disciplines. Ik denk dat het probleem wel breder speelt, maar dan is het wel zinnig om ook daar voorbeelden van te tonen.
Overigens vraag ik me af in hoeverre het zelfreinigend vermogen kan werken, wanneer er altijd te weinig fondsen zijn. Iemand die honger heeft maar geen geld, die steelt een brood. Vergeven doe ik het niet, maar begrijpen, dat kan ik bijna.
@msvandermeulen:andere disciplines hebben ook last van door Jona genoemde gebrek van zelfreinigend vermogen. De top-10 van fraudeurs bestaat uit 8 luitjes uit de medische hoek, 1 fysicus en 1 psycholoog. De druk om te produceren is hoog en dat gedoe met citatiescores heb ik nooit begrepen.
Ik denk dat ik die vergelijking een tikje mank vind gaan. Hier is sprake van individueel falen; de gevallen zijn ook uitgekomen dankzij oplettende collega’s. Ik heb nog niet gezien dat classici hun collega’s aanspreken op het gebruik van unprovenanced papyri. Het is meer zoals de affaire rond Arie de Ruijter in Tilburg: de hele faculteit en al zijn collega’s wisten dat er dingen niet klopten, en iedereen wist genoeg om niet méér te willen weten.
Dat kan komen, zoals Marten van der Meulen terecht opmerkt, door de onzalige combinatie van geldgebrek en de noodzaak te scoren. Maar het blijft bizar dat juist degenen met een beschermde academische positie zwijgen en dat het buitenstaanders zijn die constateren dat de artikelen over transparantie uit de gedragscodes met voeten worden getreden.
JK geeft wel een antwoord op je bovenstaande opmerking “Dat verklaart niet waarom wetenschappers eraan meewerken.” Geen idee of bij Tov en Yardeni prestatiedruk een rol speelde.
Ik kan me niet voorstellen dat mijn oude Amsterdamse schoolvriend Menno Toff (= Emmanuel Tov) niet zijn reserves kenbaar heeft gemaakt. Hij is bekend/berucht om zijn afkeer van welke voorzichtige interpretatie dan ook, die verder gaat dan een coorecte weergave van de tekst.
Ik wel. Hij is echt de redacteur van de wetenschappelijke publicatie, verschenen bij de firma Brill in Leiden. https://brill.com/abstract/title/33413
Arme Menno. Heeft jaren gewerkt om een betrouwbare uitgave van de Dode-Zee rollen weg te slepen vanuit de handen van diverse bevooroordeelde bezitters.
En ik niet. Ik ben in het verleden Tov’s uitgever geweest, en als er iemand is die bekend is om zijn wetenschappelijke integriteit en scrupules is hij het wel. Hij heeft nota bene hét standaardwerk geschreven over de tekstkritiek van het OT/NT! Tov hoeft helemaal niets meer te bewijzen, en staat niet onder welke druk dan ook. Misschien zou je eens wat van hem moeten lezen?
Nee, in deze ben ik het geheel eens met huibree. Daarbij, de betere vervalsing is die die niets toevoegt aan wat we al wisten. Maar Tov is natuurlijk geen papyroloog — de ene discipline vertrouwt op de andere.
Maar in dit stukje ga je echt te kort door de bocht.
Je zegt het: de ene discipline vertrouwt de ander. Maar dat is multidisciplinariteit in een tijd waarin interdisciplinariteit wordt gevraagd! We kunnen de resultaten van de andere partij dan en slechts dan aanvaarden als we de methoden kunnen controleren.
Een tweede punt: zijn reputatie ligt aan gruizels, net als die van Trevor Rooper. De vraag of dat terecht is, is een andere.
Op het moment dat deze bundel werd samengesteld was er, voor zover ik weet, nog geen bewijs dat (een deel van) de fragmenten die er het onderwerp van vormden vervalsingen waren. Nu weten we dat dat voor sommige wel het geval is. Dat heet ontwikkelen van kennis, aka wetenschap. Dus dan worden bepaalde gewonnen inzichten herzien. Of zie ik dat verkeerd?
De notie dat Tov’s wetenschappelijke reputatie ‘aan gruizels’ ligt komt geheel voor jouw rekening. Dat is natuurlijk niet zo. Maar ik proef hier wel een zekere onaangenaam klinkende gelijkhebberigheid in, terwijl het gewoon gaat om een normaal wetenschappelijk proces. Dat kun je beter, Jona!
De olifant in de kamer, beste Theo, is dat Tov een bundel heeft uitgegeven waarin fragmenten zonder provenance zaten. Dat kan gewoon niet. Hij heeft verder goede dingen gedaan, dat spreek ik niet tegen, maar ik denk dat dit, net als bij Trevor Rooper, in zijn necrologie zal staan. Die gedragscodes zijn er, zoals we nu weer zien, met goede redenen.
Steeds weer blijkt dat het zgn ‘zelfreinigend vermogen’ niet blijkt te werken: zie de bancaire en financiele wereld, enz. Vooral politici hebben hun hoop hierop gevestigd, tegen beter weten in.
Echter, het vlees is zwak. Dat geldt ook voor historici en andere wetenschappers. Maar vooral die zouden toch beter moeten weten. Dat is hun metier tenslotte.
(Ik krijg geen trema’s uit mijn toetsenbord…)
Juist wel grote woorden gebruiken.
al onze belangrijke instituties en praktijken (wetenschap,journalistiek,ja ook geld)zijn uiteindelijk gebaseerd op vetrouwen en daardoor kwetsbaar
Juist nu!
In “speltheoretiche” termen: teveel “freeriders” die op basis van dit vertrouwen wel een gokje willen wagen
Voor roem,geld,sensatie, you name it
Goed en interssant stuk. Ook door alle links. Dank!
Ik moet dit stuk nog eens goed op me laten inwerken. M.i. Is de volledige (!) werkelijkheid qua details altijd nog weer iets ingewikkelder dan mijn i-pad me toestaat om deze hic et nunc uiteen te zetten. In ieder geval is het uiteennemen van zgn. mummie-cartonnage niet bij voorbaat(!) alleen maar (moreel) verwerpelijk. In dit kader denke men aan de Menander Papyri & de P.Bodmer of papyri die nu bewaard worden in gerenommeerde universitaire collecties in b.v. Parijs, Keulen, Wenen, en elders. Echter: ZODRA een element ‘privé’ aan de orde komt, blijft het absoluut oppassen!
KAW