Er is nieuws over de in januari 2014 opgedoken fragmenten van Sapfo. De Amerikaanse familie Green, die gedwongen is een enorme collectie illegale oudheden terug te geven aan de landen van herkomst, heeft inmiddels ruim 5000 stukken teruggestuurd naar Egypte. Dit volgt op de teruggave van gestolen Mesopotamische voorwerpen aan Irak. U leest hier meer over de Egyptische retourzending en foto’s zijn daar.
Sapfo
Voor wie geïnteresseerd is in de Sapfo-papyri, een van de interessantste ontdekkingen uit het afgelopen decennium, is dit groot nieuws. Wat we momenteel denken te weten is:
- Een tussenhandelaar heeft enkele fragmenten, behorend tot één rol, verkocht aan de Green-collectie.
- Deze behield enkele delen en droeg andere delen (met daarop de meeste poëzie) over aan iemand anders (hierna: Anonymus 1).
- Die liet ze door Oxford-geleerde Obbink onderzoeken.
- Deze ontdekte dat het ging om Sapfo.
- Wetenschappelijke publicaties dreven de veilingprijs op.
Het is zeker dat de fragmenten die bij de Greens waren, nu naar Egypte gaan. Daar komen ze in het Koptisch Museum in Cairo, waar ze onderzocht kunnen worden.
Niet zeker is of de ter veiling aangeboden fragmenten werkelijk behoren bij de Amerikaanse fragmenten (we hebben alleen het woord van Obbink, die niet in zijn eerste onwaarheid is gestikt), wie Anonymus 1 is, of de veiling echt heeft plaatsgevonden en – zo ja – of er een nieuwe eigenaar is, Anonymus 2. Het is aannemelijk maar onbewezen dat Anonymus 1 en Obbink dezelfde zijn.
Echt of niet?
Het belangrijkste is dat onbekend is waar het materiaal vandaan komt en of het dus wel echt is.
- Als de fragmenten vals zijn, zijn de anonymi, de Greens en mogelijk zelfs de tussenhandelaar het slachtoffer van oplichting.
- Als de fragmenten echt zijn, is er zeker sprake van illegale export van oudheden en mogelijk van heling, en is de erfgoedwetgeving van toepassing. Die bepaalt dat de fragmenten terug moeten.
Althans in de meeste landen. In Groot-Brittannië zijn de regels soepeler en onlangs nog verder versoepeld.
De vraag “echt of niet?” speelt ook op een ander niveau. Voor de Grieken was Sapfo wat Omar Khayyam is voor de Perzen. Dichters schreven poëzie in de geest van het voorbeeld en het valt niet uit te maken wat authentiek Sapfo is en wat in haar geest is geschreven. Dit is één van de redenen waarom de fragmenten, mits ze uit de Oudheid stammen, zo interessant zijn. Ik weet echter niet hoe classici bepalen of het Sapfo is of Sapfoësk.
Eindelijk onderzoek
Hoe dat ook zij, de fragmenten uit de Green-collectie kunnen nu eindelijk worden onderworpen aan het laboratoriumonderzoek dat had moeten plaatsvinden vóór de heibel begon. Onderzoekers kunnen nu met een electonenmicroscoop kijken of de inkt ligt boven of onder het flinterdunne laagje verwering en vuil op een vel papyrus. Ligt het erboven, dan is het een slechte vervalsing, zoals de Dode-Zee-rol-fragmenten die al eerder zijn ontmaskerd. Ligt het eronder, dan is het óf een goede vervalsing óf een echt antieke tekst.
Het lab biedt daarover geen uitsluitsel. Stel echter dat de fragmenten op een andere manier te authenticeren zijn, dan zijn de vervolgvragen waar ze vandaan komen en of daar nog meer is.
Het kunnen vanzelfsprekend ook slechte vervalsingen zijn. Het is verontrustend dat het electonenmicroscopische onderzoek, dat vrij eenvoudig is, niet overtuigend is gepubliceerd. Ik heb het nare vermoeden dat Anonymus 1 het er niet op heeft durven laten aankomen.
£12.000.000
Anonymus 1 heeft, zo wil het gerucht, op de veiling £12.000.000 voor de Sapfo-fragmenten gevraagd. De prijs was door de wetenschappelijke publicaties immers behoorlijk opgedreven. We weten niet of de veiling heeft plaatsgevonden maar als er een Anonymus 2 is, zal die het onderzoek naar de Amerikaanse fragmenten met belangstelling volgen. Als het vervalsingen blijken te zijn, heeft hij een kat in de zak gekocht; als ze echt zijn, ontstaat een juridisch steekspel over de vraag of de door hem verworven stukken terug moeten naar Egypte. Anonymus 2 moet momenteel knap pissig zijn.
Mits hij bestaat. Het kan ook zijn dat Anonymus 1 en Obbink dezelfde zijn en er geen veiling is geweest. Dan valt de overdracht van de Greens aan Obbink onder het Amerikaanse recht en moeten de in Engeland terechtgekomen fragmenten naar Egypte. Tenzij ze vals zijn, want dan is de erfgoedwetgeving niet van toepassing.
De rechtszaak
Als er wel een Anonymus 2 is, sluit ik niet uit dat hij zich zal aansluiten bij de rechtszaak tegen Obbink, die zich nog moet verantwoorden voor zijn rol in het schandaal van Eerste-eeuwse Marcus.
Voor wie het even niet meer paraat heeft: ook toen was er sprake van een papyrus die was gestolen (namelijk bij de stichting die de Oxyrhynchos-papyri beheerde), van een schokkend bericht over de verwerving dat de aandacht afleidde van de vraag of het stuk wel echt was, en van prijsopdrijving. Obbink riskeert tien jaar.
Ik vrees dat we later dit jaar een rechtszaak zullen zien zonder weerga. Via de rechter zal dan gebeuren wat de wetenschap zelf had moeten regelen: dat classici de gedragscodes over transparantie en controleerbaarheid eens serieus gaan nemen. Want weet je, niemand heeft classici ooit gevraagd unprovenanced papyri uit te geven.
[Wie meer wil weten over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers, kan mijn boekje lezen: Bedrieglijk echt.]
Iemand moet hier toch eens een misdaadroman over schrijven. Helaas mis ik zelf de capaciteiten.
Er lijken me genoeg Nederlandse misdaadschrijvers die dit kunnen oppakken. En anders kun je nog altijd Dan Brown vragen – die kan dan meteen zijn eigen ervaring met rechtszaken over plagiaat verwerken. Het aantal basisplots voor verhalen is toch beperkt: zeven volgens recent onderzoek – maar dat kan ook met cijferfetisjisme te maken hebben.
Met Dan Brown weet je nou net zeker dat het wetenschappelijke aspect er allerberoerdst af komt. Ik zoek iemand als Thomas Ross.
Ross? Die begint er vast niet aan. Tenzij je hem er van weet te overtuigen dat wijlen prins Bernhard er iets mee te maken heeft gehad.
Daarom schreef ik “iemand als” …..
Jona,
In core spirit verscheen gisteren een interessant artikel nl.
“ 2,000-year-old writings shed light on Jesus and religion” van de hand van Demi Pauwel.
De wesbsite van Core Spirit – die ook een cursus Dragon Healing verkoopt voor het luttele bedrag van 47 USD – bevat:
https://corespirit.com/articles/2000-year-old-manuscripts-prove-jesus-did-not-create-a-new-religion-but-restored-an-ancient-tradition
Geen bronvermelding, geen link en slechts twee namen.
Roger Webb is een bona fide natuurkundige, Chris Jeynes zijn assistent of zo. Daar worden we ook niet wijzer van, want oudhiedkundigen zijn zij niet. De experts die zich wel met de teksten hebben bezig gehouden worden niet vermeld.
Kortom, dit stukje is niet belangwekkender dan claims mbt koude kernfusie.
Dat gaat om deze bekende/beruchte vervalsing, en is oud nieuws: https://en.wikipedia.org/wiki/Jordan_Lead_Codices
In geloof dat u een stuk bedoelt uit 2019. Het is een oudje. Ik blogde er al over.
https://mainzerbeobachter.com/2016/12/03/de-loden-codex/
Sappho was zeer zeker in heel de Oudheid beroemd. Maar ”dichters schreven in de geest van het voorbeeld”…kunt u een paar van die dichters noemen? Lyrische poezie heeft nooit mijn bijzondere belangstelling gehad, dus ik heb mijn licht eens opgestoken , en zo vond ik een scriptie van iemand die van de hoed en de rand weet: Laila Saveur, masterscriptie uit Nijmegen.
Daar vond ik niets over dichters die haar imiteerde vraag werd gesteld: hoe is het mogelijk dat poezie van Sappho, in het Aeolisch, een taal die in een klein gebied werd gesproken, in heel Griekenland bekend was?
Er wordt verondersteld dat haar gedichten in Athene werden gezongen op symposia. Misschien eerst in een soort Aeolisch, dat hoe langer hoe meer Attische trekjes kreeg, later in Attische vertalingen. Ook zou haar poezie gebruikt zijn op scholen. Dus geen imitaties, maar haar eigen gedichten. In hoeverre die nog op de Aeolische en metrische vraag zuiver waren, zal wel een punt van discussie zijn.
Er staat mij ook nog wel iets bij van imitaties uit de late Oudheid, met name van Nessis. Maar die zou Obbink nooit voor Sappho hebben versleten. Taaleigen en metriek zouden teveel afwijken. van de taal uit de 7e/6e eeuw voor Chr.
De scriptie is te vinden als u googelt op ‘Lesbische Sappho op Attische Symposia”
Daar kubt u ook lezen hoe classici te werk gaan. Ik was diep onder de indruk van Laila Saveurs kennis van het Grieks en haar kennis van de metriek.
Waarschuwing: zij neemt ook het door Obbink gevonden gedicht mee. Maar dat overleeft u wel. Een heel nieuw gedicht van Sappho is natuurlijk te mooi om waar te zijn, maar het is eerder gebeurd (ik meen in 2004)
Natuurlijk is de gang van zaken rond dit gedicht niet goed te praten. Toch moet me van het hart dat ik bij JL iets van leedvermaak bespeur. Houd mij ten goede als ik me vergis.
Ik dacht concreet aan Catullus 51. Er is ook een hele huisnijverheid ontstaan van Sapfo-biografieën, die uiteindelijk zoveel interne inconsistenties vertoont dat een antieke auteur – ik weet even niet meer wie – concludeert dat er twee Sapfo’s zijn geweest.
Ik heb overigens het idee dat Obbink, als hij zegt dat de gedichten echt zijn omdat ze aansluiten bij de biografische traditie, de wildgroei negeert die daarin heeft plaatsgevonden.
Dat gedicht van Catullus is me uiteraard bekend, maar u had het over Griekse dichters.
Dat er veel en tegenstrijdige biografieen van Sappho bestaan, had ik trouwens ook begrepen. Maar dat wil nog niet zeggen dat er ook Griekse gedichten in de stijl van Sappho zijn,
Van griekse dichters dus, waarvan Obbink er dan een van gevonden zou kunnen hebben. Verder denk ik dat Obbink niet zo gemakkelijk in zo’n vervalsing zou trappen. Hij zal de taal en de metriek ( niet gemakkelijk na te bootsen) vast goed bestudeerd hebben, hetgeen zeer zeker in zijn vermogen lig Maar goed, alles is nog mogelijk. Iemand van de statuur van Obbink kan misschien ook nog zelf zo’n gedicht in elkaar zetten.
Excuses voor typefouten. Imiteerden, op de zuivere graat bijv. Ik kan slecht overweg met deze computer.