We hadden het over het verhaal over de genezing van de verlamde. Naast de versie van Marcus, waarover ik het in het vorige blogje had, is er een versie van Johannes. Die speelt in Jeruzalem en is opvallend anders.

Voor ik u die te lezen geef, even een tekstkritische kwestie: in de NBV21 is ervoor gekozen een bijzinnetje weg te laten dat niet in de oudste manuscripten staat en vermoedelijk een later ingevoegde toelichting is. Dat zinnetje luidt dat er weleens een engel neerdaalde die het water van Betzata in beweging bracht en geneeskrachtig maakte.

In Jeruzalem is bij de Schaapspoort een bad met vijf zuilengangen dat in het Hebreeuws Betzata heet. Daar lag een groot aantal zieken, blinden, kreupelen en misvormden. Er was ook iemand bij die al achtendertig jaar ziek was.

Jezus zag hem liggen; hij wist hoe lang hij al ziek was en zei tegen hem: ‘Wilt u gezond worden?’ De zieke antwoordde: ‘Heer, als het water gaat bewegen is er niemand om mij erin te helpen; ik probeer het wel, maar altijd is een ander al vóór mij in het water.’

Jezus zei: ‘Sta op, pak uw mat op en loop.’

En meteen werd de man gezond: hij pakte zijn slaapmat op en liep. Nu was het die dag sabbat. De Joden zeiden dan ook tegen de man die genezen was: ‘Het is sabbat, het is niet toegestaan een slaapmat te dragen!’

Maar hij zei tegen hen: ‘Degene die mij genezen heeft, zei tegen mij: “Pak uw mat op en loop.”’

‘Wie zei dat tegen u?’ vroegen ze. Maar de man die genezen was kon niet zeggen wie het was, want Jezus was al verdwenen omdat daar zo veel mensen waren. (Johannes 5.1-13; NBV21)

Overeenkomsten en verschillen

De overeenkomsten zijn duidelijk: iemand die slecht ter been is, een genezing die vragen oproept omdat een religieus voorschrift zou zijn overtreden, een menigte, het bevel “neem uw bed op en loop”. Verschillen zijn er natuurlijk ook: Kafarnaüm of Jeruzalem en het meest opvallend dat iemand door het dak wordt neergelaten. (Het verschil tussen een draagbed en een mat is alleen in de Nederlandse vertaling aanwezig; Marcus en Johannes schrijven allebei κράββατος, wat een macedonisme schijnt te zijn.)

De overeenkomsten en verschillen duiden op een mondelinge overlevering: er was een verhaal over een genezing van een lamme, ingeluid door een kordaat bevel. Waar het verhaal zich had afgespeeld was al niet goed meer bekend. In de mondelinge overlevering spelen verhalen zich altijd af op de plek waar het verhaal wordt verteld, zoals onze Zwaanridder is komen aanvaren in zowel Nijmegen als Kleef. We kunnen de locatie van de oudste versie van het verhaal over de genezing van de verlamde dus niet langer achterhalen.

We kunnen wél vaststellen dat de anekdote ouder is dan de evangelisten en dat er tijd is geweest voor wildgroei. Het authenticiteitscriterium van de meervoudige attestatie is van toepassing. Het is een verrekte oud verhaal.

[Een overzicht van deze reeks over het Nieuwe Testament is hier.]