In de reeks Faits Divers deze keer: een leuk nieuw boek en een stommiteit mijnerzijds.
Romeinse keizers
Ik verwees al een keer naar Augusti, het boek dat archeoloog Johan Hendriks schreef over de ontwikkeling van het Romeinse keizerschap. Ontwikkeling: de grote troef van dit boek is dat de auteur de monarchie presenteert als een zich ontwikkelende rol. Ik ben inmiddels aangekomen bij Diocletianus, een van de grootste vernieuwers van de Romeinse monarchie, maar het boek is inmiddels verschenen en u kunt het bestellen. Ik breng het graag onder uw aandacht, want Hendriks heeft de pech dat ook Mary Beard en Olivier Hekster net nu boeken over keizers op de markt brengen. Hendriks houdt zich zonder meer staande tussen deze concurrentie.
Ik zal er nog over bloggen, want zijn beschrijving van de zogeheten crisis van de derde eeuw is een wonder van helderheid. Die wilde ik plaatsen naast het handboek van De Blois en Van der Spek waarover ik ook blog. Dus dat komt nog. Maar ik prijs alvast Hendriks’ nadruk op numismatisch bewijs, de heldere inleiding en de keuze te focussen op de veranderende rol van de vorst. Het keizerschap werd door Augustus gecreëerd maar was pas met Vespasianus uitgekristalliseerd, waarna latere vorsten slechts andere accenten legden, tot met Maximinus Thrax weer iets begon te veranderen. Ik houd u op de hoogte.
Stommiteit
En dan een stommiteit mijnerzijds. In mijn nieuwe boek, Oudheidkunde is een wetenschap, attendeer ik erop dat veel berichtgeving over de Oudheid veronderstelt dat het publiek niets weet. Ik schrijf dat niemand
zal aannemen dat het publiek nog denkt dat licht zich verplaatst door ether of zal doen alsof er mensen zijn die nog menen dat de Middeleeuwen “duister” waren. Maar als het gaat om de Oudheid vinden journalisten het normaal het publiek aan te spreken alsof het leeft in de negentiende eeuw.
Dat journalisten nooit veronderstellen dat u denkt dat licht zich door ether verplaatst, is een feit. En het is eveneens een feit dat als het gaat over de Oudheid, u wordt aangesproken alsof u de middelbare school niet heeft afgemaakt. Lees maar: hier gaat het Romeinse Rijk weer eens ten onder door barbaarse invasies. (Ter geruststelling: de geïnterviewde onderzoeker is een gentleman die erkende dat het verhaal niet klopt.) Of lees eens hier met toelichting daar.
Wat ik schrijf over de Middeleeuwen is daarentegen géén feit. Ik dacht dat mediëvisten, net als natuurwetenschappers, wisten hoe ze lezersgroepen met uiteenlopende voorkennis tegelijk konden bedienen zonder zich te richten op de groep met de minste voorkennis. Maar dat blijkt te optimistisch. Lees maar: vijf vooroordelen waarvan ik ten onrechte aannam dat niemand ze als insteek voor een stukje zou benutten.
Tot slot
Ik organiseer een leuke reis naar Tunesië. Die gaat zeker door, maar een paar extra deelnemers zou fijn zijn. Lees maar hier. Ik rond deze faits divers af met een mooie Tunesische foto.
Dat boek van Hendriks belooft leuk te zijn!
Ja, het is werkelijk aardig.
Als hij iets nieuws weet te vertellen over de derde eeuw lijkt het mij ook de moeite waard. En Max Thrax was eigenlijk meer een legeraanvoerder dan een keizer.
Maar eerst je eigen boek maar lezen, ik kan erbij zijn in Leiden.
Ik prijs vooral de systematiek die Hendriks weet aan te brengen in de complexe materie. Nieuw is natuurlijk het inzicht dat de epidemie rond 250 extreem ernstig is geweest, maar daaraan besteedt Hendriks weinig aandacht. Zijn boek gaat immers over keizers.
Dat artikel over de middeleeuwen kreeg ik gisteren ook doorgestuurd en ik vrees dat ik kattig heb gereageerd met foto’s van boeken uit de vorige eeuw die al komaf maakten met deze clichés.
Anderzijds, mijn tienerdochter kreeg op school te horen dat de ontdekkingsreizigers hele dappere mensen waren omdat men toen geloofde dat de aarde plat was en men er zou afvallen aan de rand.
De boodschap is blijkbaar nog niet bij iedereen doorgedrongen. Je hoeft maar naar de afbeelding van een middeleeuwse stad te kijken in Van nul tot nu en je weet genoeg.
https://www.google.com/imgres?imgurl=https%3A%2F%2Fwww.lambiek.net%2Fartists%2Fimage%2Fl%2Floerakker_co%2Floerakker_vannultotnu2.jpg&tbnid=o_VCzxXSvkJLqM&vet=1&imgrefurl=https%3A%2F%2Fwww.lambiek.net%2Fartists%2Fl%2Floerakker_co.htm&docid=Zyzd9A5b8rRHNM&w=1100&h=1007&source=sh%2Fx%2Fim%2Fm1%2F2&shem=uvafe2
Nu is “Van nul tot nu” ook alweer wat ouder. Maar het is een feit: ik heb de mediëvistiek te hoog aangeslagen. Ik dacht dat zij, anders dan de oudhistorici, wel mee konden komen met andere wetenschappers.
Frans, Thom Roep en Co Loeraker hebben later in hun ‘Van Nul tot Nu. De Geschiedenis van het Dagelijks Leven’ (zonder Ankie en Methusalem) dat beeld iets genuanceerd, al bleven ze aangeven dat er veel smerig was in de Middeleeuwse en Vroegmoderne stad…
De platte Aarde gaar nooit meer weg uit het collectieve referentiekader.
Eén van de redenen waarom een verouderd beeld blijft hangen, is het onderwijs. Het aantal uren geschiedenis is, als ik het wel heb, in de afgelopen dertig jaar gehalveerd. Ik heb weleens verbaasd gereageerd toen mensen aandacht eisten voor het slavernijverleden, omdat dat stof was die ik op mijn Apeldoornse lager school en middelbare school gewoon heb gehad.
Het was pas een jaar of drie geleden dat ik me realiseerde dat de eis om meer aandacht voor het slavernijverleden voortkwam uit het feit dat er überhaupt weinig aandacht is voor het verleden. Maar ik sprak vanmiddag nog met iemand die weer wat ouder is dan ik, en die zei dat hij op de HBS nooit iets over slavernij had gehoord.
En dan ga ik het nu opnemen voor Van nul tot nu, want daarin werd de slavernij wel degelijk behandeld. Of ik het ook op school kreeg, weet ik eigenlijk niet meer.
Maar we zien hetzelfde nu terug bij de huidige oorlog in Gaza. Toen Arjen Lubach een filmpje over de achtergrond van dit conflict maakte, kreeg hij complimenten dat hij het zo goed uitlegde. Maar ook dat is, net als gebrekkige kennis over de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust, weer een gevolg van (te) weinig geschiedenisles.
“Maar ik sprak vanmiddag nog met iemand die weer wat ouder is dan ik, en die zei dat hij op de HBS nooit iets over slavernij had gehoord.” Dat geldt voor mij ook. Wat wel bij mij er werd ingestampt is “de balkankwestie”. Ook heel nuttig.
Mijn moeder merkte in de jaren zeventig/tachtig wel eens op dat ‘wij” de grootste slavenhalers waren geweest die er te vinden waren.
Dat is niet zo, maar ze moet toch ergens over slavernij gehoord hebben.
Overigens wordt met leren over ‘de slavernij’ uitsluitend de Nederlandse rol in de Transatlantische slavenernij bedoeld, niet over slavernij in de menselijke geschiedenis algemeen.
Grachten waren wel degelijk open riolen vol uitwerpselen, kadavers en zo meer https://www.quest.nl/maatschappij/geschiedenis/a33632953/zo-ongelooflijk-smerig-waren-de-nederlandse-grachten-vroeger/ al lijkt het ergste ná de Middeleeuwen te zijn begonnen (de beerputten voldeden niet meer) en de industrialisering in de negentiende eeuw maakte het nog erger. De vroegmoderne en later industrialiserende steden in Nederland hadden gewoon geen keus.
Overigens, herinneren we ons de beschrijving nog van het leven in Rome van een paar weken geleden op deze blog? Ondanks dat er daar wel voor een deel riolering was?
Ik denk dat we nooit echt één geschiedenisonderwijs gehad hebben. Het verschilde vaak van school tot school, van leraar (m/v) tot leraar (m/v).
En de politiek dendert er constant doorheen met steeds weer nieuwe wanen van de dag of juist bezuinigingen en onverschilligheid.
https://nos.nl/l/2496969
Even iets anders, het zijn nou eenmaal faits divers. Het bovenstaande bericht is toch wel interessant.
Ik wil niet defaitistisch klinken, maar verwacht niet teveel van het onderwijs. Ondanks het feit dat onze Vlaamse minister uit de partij van zelfverklaarde Rome-fanaat Bart De Wever komt, staan ook hier de richtingen Latijn-Grieks en een vak als geschiedenis onder druk. In recente discussies in De Standaard (deze week) over de toekomst van het onderwijs lees je veel desinteresse voor of kritiek op deze vakken. Weg ermee! En de vrijgekomen uren kunnen ingevuld worden met economie, STEM, leren werken met Office, blind typen, verkeerseducatie… Vrolijk word ik niet van deze utilitaire visie op onderwijs.
Werkenmet Office nota bene. Terwijl dat programma domweg verboden moet worden…