MoM | Individu en proces

Nog even over Luther. Ik blogde onlangs al over de curieuze poster en de al even curieuze webpagina van de Evangelische Omroep. Mijn steen des aanstoots was het feit dat ze de reformator presenteerden als de eerste beweger van de Reformatie. Dat is hij evident niet.

Het was in het laatmiddeleeuwse West-Europa algemeen bekend dat de kerk, die op een bepaald moment drie pausen had, dringend toe was aan hervorming. Er was een conciliaire beweging, die de macht wilde leggen bij het concilie, dat als een soort Staten-Generaal moest optreden. Veel van de ideeën die Luther zou uitdragen, zijn al te vinden bij John Wyclif, Geert Groote en Johannes Hus. Er was onderzoek gedaan naar de grondtalen van de Bijbel. Savonarola had de terugkeer naar apostolische armoede verkondigd. Zwingli had benadrukt dat mensen alleen door geloof en genade konden worden gered, en niet door goede werken, waarvoor hij geen aanwijzingen meende te vinden in de Bijbel (maar hij kon natuurlijk niet profiteren van de Dode Zee-rollen, zodat hij Paulus wel verkeerd uitleggen moest). Dat was in 1515, twee jaar voordat Luther met zijn vijfennegentig stellingen een geleerde discussie opende. In 1520 zou Luther breken met Rome. Niet als eerste, al is dat een beetje een kwestie van definitie,  maar in elk geval met ideeën die nauwelijks nieuw waren te noemen.

Lees verder “MoM | Individu en proces”

MoM | Levensbeschouwing en causaliteit (1)

[Geschiedenis is geen amusement, leuk voor een vrijblijvend stukje in een tijdschrift of een item op TV. Het is een wetenschap. In de reeks “Methode op Maandag” (MoM) leg ik uit wat de oudheidkundige wetenschappen, en de historische wetenschappen in het algemeen, maakt tot wetenschappen. Een overzicht van deze en vergelijkbare stukjes is hier.]

Vorige week schreef ikniet als enige, overigens – een factcheck over de vraag of het christendom, zoals Sybrand Buma had beweerd, al vele eeuwen een gelijkheidsideaal had uitgedragen. De aard van factchecks maakt het lastig de achterliggende kwestie te behandelen, namelijk hoe levensovertuigingen de samenleving veranderen. Dit is daarom zo ingewikkeld, omdat er verschillende andere vragen in samenkomen, zoals wat een levensovertuiging eigenlijk inhoudt en wat wordt bedoeld met invloed.

Lees verder “MoM | Levensbeschouwing en causaliteit (1)”

De grenzen van het bloggen

Minaret in Qsarnaba (Libanon)
Minaret in Qsarnaba (Libanon)

Met Peter Breedveld, het eenmansleger achter weblog Frontaal Naakt, heb ik vorige week gesproken. Wetenschapsjournalist Marcel Hulspas sprak ik iets langer geleden voor het laatst. Ik ken ze dus allebei persoonlijk en dat betekent dat ik me wat onhandig voelde toen ze elkaar onlangs online in de haren vlogen. Zoals ook Jeroen Laemers al constateerde, ontspoorde hun discussie. Ze ging echter wél ergens over, en dus kom ik erop terug.

Koranverzen

De aanleiding tot het dispuut was het nieuwe boek van Ayaan Hirsi Ali, Ketters, waarin ze een hervorming van de islam voorstelt. Hulspas wees er in een stuk op dat haar adviezen onpraktisch waren. Sommige Koranverzen, zo schrijft hij, roepen nu eenmaal op tot moord en doodslag en die “krijg je met geen enkele hervorming uit de Koran”. Er zullen altijd mensen zijn die die regels letterlijk nemen en zolang deze teksten er zijn, is de islam “één oorzaak van extremistisch geweld”. Hulspas denkt dat een hervorming alleen kans van slagen heeft als ze in het Westen begint, maar schrijft daarbij dat daarvoor nodig is dat moslims hier in het westen eens uitleggen wat zij onder islam verstaan. Zoals Hulspas al eerder schreef, vindt hij dat niet-moslims van moslims mogen verwachten dat ze uitleggen waarin hun islam verschilt van die van terroristen.

Lees verder “De grenzen van het bloggen”

Distantiëren

Vrijdagmoskee, Yazd

Eigenlijk had ik een stukje willen schrijven over de herhaalde eis dat moslims zich, hoewel de Parijse aanslag tientallen malen is veroordeeld, moeten distantiëren van het uit hun naam gepleegde terrorisme. Ik zou hebben geveinsd dat ik het daarmee eens was en zou meer voorbeelden hebben gegeven. Joden zouden zich moeten distantiëren van het Israëlische nederzettingenbeleid, protestanten moesten “nee” zeggen tegen de SGP en katholieken moesten afstand nemen van de pauselijke standpunten inzake seksualiteit. VVD-ers moesten zich distantiëren van Jos van Rey en René Leegte, Limburgers van de Bende van Venlo, voetballers van Willem II en Volendammers van misdrijven tegen de muzikaliteit.

Zo’n leutig stukje heet een reductio ad absurdum: je maakt je van een standpunt af door het tot in het extreme door te trekken. Door het belachelijk te maken, vermijd je de discussie over het eigenlijke onderwerp. In dit geval: is er in de islam misschien een norm aanwezig waarop je elke gelovige mag aanspreken?

Lees verder “Distantiëren”