Ze kwam uit Benin City in Nigeria, werkte in een ziekenhuis in Londen en sprak zowel Yoruba als Engels. Mijn toenmalige geliefde had een mooie Afrikaanse naam, maar die had ze niet altijd gedragen. Als kind had ze een Engelse naam gehad die ze tegenwoordig opnieuw voert. Haar Afrikaanse naam vertegenwoordigde, om zo te zeggen, een tussenfase van zwart bewustzijn.
Het verbaasde me vaak. Ik heb weinig mensen gekend die zo kritisch waren en zo vaak de vraag stelden of iets wel waar was, maar wanneer het ging om het glorieuze verleden van de oude Afrikaanse koninkrijken, dan nam ze alles aan met een opvallende goedgelovigheid. Dat mag uiteraard en het deed niet af aan haar charme, maar het trof me. Misschien wel omdat de inconsistentie bijdroeg aan die charme.
Toch was het jammer dat ze elke onbewezen claim voor waar aannam. De geschiedenis van de “zwarte” koninkrijken is, zelfs al is ze niet zo uitgebreid gedocumenteerd, boeiend genoeg om geen overdreven claims te hoeven maken. Maar blijkbaar was dat voor haar niet voldoende.
En niet alleen voor haar. In de jaren vijftig, de tijd van de dekolonisatie, streefden veel Afrikaanse intellectuelen naar een spirituele vernieuwing en ze meenden dat de oude koninkrijken – Nubië aan de Nijl, Zimbabwe in het zuiden, Mali en Benin in het westen – als voorbeeld konden dienen, zoals Nubië in de Oudheid Egypte had geïnspireerd en daarvandaan Griekenland en Rome. Afrika was ooit de basis geweest van de menselijke beschaving en een Afrikaanse renaissance moest mogelijk zijn.
Een Senegalese onderzoeker, Cheikh Anta Diop, meende te kunnen bewijzen dat de Egyptenaren zwart waren geweest. Mijn geliefde wist me te vertellen dat de door Diop ontwikkelde methode om iemands huidskleur te kunnen vaststellen, met succes werd toegepast door forensisch onderzoekers, en dat maakte me nieuwsgierig. Toen ik me er echter in verdiepte, ontdekte ik dat er zeer ernstige twijfels waren bij de toepasbaarheid van Diops techniek, die dan werd gecombineerd met de koolstof-14-methode, op bijvoorbeeld mummies. Zijn ideeën over de raciale identiteit van de oude Egyptenaren zijn nooit gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften en worden dan ook verworpen door egyptologen. (Een bekende database van botmateriaal, Cranid, plaatst de Egyptenaren in een Mediterrane context.)
Diop heeft desondanks grote invloed gehad op de publiek opinie. Mijn toenmalige geliefde was een voorbeeld. Die populariteit zal hebben samengehangen met de enigszins comfortabele positie waarin de aanhangers van de theorie dat de wortels van de beschaving liggen in zwart Afrika zich bevinden. Als een artikel wordt gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift, kunnen ze dat claimen als bewijs dat de theorie is aanvaard, en als een artikel wordt afgewezen, kunnen ze het presenteren als bewijs voor de racistische bias van de westerse, door blanken gedomineerde wetenschap. Linksom of rechtsom valt er publicitair winst te behalen.
Het is nogal menselijk, vrees ik. “Bijna alle Nobelprijswinnaars zijn blanke mannen als ik!” Alsof dat iets zegt over mijn intelligentie.
“een XYZ renaissance moest mogelijk zijn”
Natuurlijk is dat mogelijk – niet omdat je XYZ bent, maar omdat je mens bent.
Jammer dat de Afrocentristen zo de plank mis slaan.
Er is in mijn ogen te weinig bekend van de oudere Afrikaanse culturen.
Als daar dan ook nog eens onzinverhalen bij komen blijft het een onbekende geschiedenis.
Vriendelijke groet,