Er is geen gruwelijker cliché dan de tegenstelling tussen Oost en West. Het denkbeeld dat er tussen die twee een tegenstelling zou bestaan, is geboren in het oude Griekenland, waar het inderdaad ooit zinvol was onderscheid te maken tussen degenen ten oosten en ten westen van de Egeïsche Zee.

De Aziaten hebben zich echter nooit herkend als Aziaten. Toen Alexander de Grote de titel “koning van Azië” aannam, vertaalden zijn Babylonische onderdanen het prompt als “koning van de wereld”, omdat ze domweg niet konden voorstellen wat een werelddeel zou zijn. Ik zou trouwens niet weten waar de grenzen liggen van de Europese cultuur – een concept dat trouwens ook niet heel oud is (al is het ouder dan de nationale staten). Als kwakhistorici dan ook nog een eeuwige rivaliteit tussen het tirannieke Oosten en vrije Westen postuleren, zijn ze precies dat: kwakhistorici.

De in een mal gevormde, geglazuurde schaal hierboven – sinds een week of twee in het bezit van een verzamelaar in Amsterdam – illustreert wel heel frappant hoe onzinnig het onderscheid is tussen oosterse en westerse culturen. De schaal dateert uit de dertiende eeuw en is gemaakt in het oosten van Iran. De decoratie is geïnspireerd door kunst uit de Punjab, nog oostelijker. De hoofden zijn bijvoorbeeld afgeleid van die van Boeddha.

Alleen, die Boeddha is weer geïnspireerd door de Griekse kunst. En in de schaal herken je in de bovenrand een Griekse decoratie. De vaardigheid om schalen te vormen in mallen, is eveneens afkomstig uit de Griekse wereld. Als product en qua decoratie staat dit voorwerp in een westerse traditie, maar de vaardigheden en voorbeelden zijn naar Iran gekomen vanuit het Verre Oosten.

Volgens het sjabloon zou dit daarom oosterse kunst moeten zijn. Maar het is westers. Tiranniek? Bevrijdend? Die categorisering valt op dit punt dus echt aan stukken.