NWA: Oost en West

Een Romeinse kopie van een hellenistisch beeld van Kybele uit Nikaia, nu in het Archeologisch Museum van Istanbul.
Een Romeinse kopie van een hellenistisch beeld van Kybele uit Nikaia, nu in het Archeologisch Museum van Istanbul.

Vandaag behandel ik in mijn reeks rond de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) de laatst overgebleven vragen. Ik heb ze samengenomen omdat ze alle drie niet gaan over de Oudheid zelf, maar over de wijze waarop we daarmee omgaan. Ze liggen bovendien in elkaars verlengde: in feite gaan ze over de erfenis van de negentiende eeuw.

Waarom besteden oudheidkundige musea geen aandacht aan Kybele of Cybele?

De vragensteller geeft als voorbeeld van het negeren van de belangrijke oosterse godin de Karthago-expositie in het Leidse Rijksmuseum van Oudheden. Hoewel ik eerlijk gezegd niet weet of Kybele in de antieke havenstad werd vereerd en, zo ja, of die cultus voor Karthago belangrijk was, is de observatie van de vragensteller niet onjuist. Handboeken en musea behandelen de invloed van oosterse culten doorgaans pas als ze zijn aangekomen bij de Late Oudheid, alsof het een late ontwikkeling was dat de goden van Anatolië, Syrië, Egypte en Judea zich naar het westen verspreidden. Dat wekt de indruk dat de opkomst van het christendom deel uitmaakte van een betrekkelijk laat proces van oriëntalisering van de Romeinse culten, en dat klopt niet. Kybele werd in Rome vereerd sinds de late derde eeuw v.Chr.

Lees verder “NWA: Oost en West”

Oost en West?

Tiende-eeuwse schaal, oostelijk Iran
Dertiende-eeuwse schaal, oostelijk Iran

Er is geen gruwelijker cliché dan de tegenstelling tussen Oost en West. Het denkbeeld dat er tussen die twee een tegenstelling zou bestaan, is geboren in het oude Griekenland, waar het inderdaad ooit zinvol was onderscheid te maken tussen degenen ten oosten en ten westen van de Egeïsche Zee.

De Aziaten hebben zich echter nooit herkend als Aziaten. Toen Alexander de Grote de titel “koning van Azië” aannam, vertaalden zijn Babylonische onderdanen het prompt als “koning van de wereld”, omdat ze domweg niet konden voorstellen wat een werelddeel zou zijn. Ik zou trouwens niet weten waar de grenzen liggen van de Europese cultuur – een concept dat trouwens ook niet heel oud is (al is het ouder dan de nationale staten). Als kwakhistorici dan ook nog een eeuwige rivaliteit tussen het tirannieke Oosten en vrije Westen postuleren, zijn ze precies dat: kwakhistorici.

Lees verder “Oost en West?”