Lavinium, het huidige Pratica di Mare, was een havenstadje in Latium, het gebied in Italië waarin Rome ligt. In de late zesde eeuw v.Chr. was hier een heiligdom, waar dertien altaren zijn opgegraven. Het hierboven afgebeelde stukje metaal was met twee nagels aan een van die stenen monumentjes vastgemaakt. Er staat, van rechts naar links, op te lezen
Castorei Podlouqueique
Qurois
Dat is vrij bizar. Het laatste woord is Grieks voor “jonge mannen” maar de laatste lettergreep van het tweede woord, que, is Latijn voor “en”. Dat tweede woord is trouwens wat hybride: het bevindt zich ergens tussen het Griekse Polydeukes en het Latijnse Pollux in: twee weergaven van de naam van de tweelingbroer van Castor. In elk geval dit is duidelijk: het altaar was gewijd “aan Castor en Pollux, de jonge mannen”.
Dat er, hartje Latium, een cultus is met een Griekse inslag, is ondertussen niet zo vreemd. De twee jongens waren populair. Een beroemde sage wilde dat de bewoners van Lokris, een Griekse stad in het zuiden van Italië, rond het midden van de zesde eeuw in een veldslag de steun van het tweetal hadden gekregen. Nog diezelfde dag hadden ze het nieuws van de Lokrische overwinning bekendgemaakt in het verre Griekenland, in het heiligdom van Olympia.
Het was een geliefd verhaal. Ook de Romeinen kenden het. Ze vertelden dat Castor en Pollux hen aan het begin van de vijfde eeuw in een gevecht hadden bijgestaan en het nieuws van de zege waren komen rapporteren. Hier is een van de verschillende navertellingen, te vinden in de Romeinse Oudheden van Dionysios van Halikarnassos.
Laat in de middag kwam een eind aan de strijd. Het verhaal gaat dat hierna op het Forum Romanum twee jongemannen in krijgstenue zijn verschenen, bomen van kerels, buitengewoon knap om te zien en even oud. Hun gezichten leken de sporen te dragen van het pas gevoerde gevecht. Terwijl ze allebei hun bezwete paarden te drinken gaven en wasten met het water uit de bron naast de tempel van Vesta, die daar een diep meertje vormt, kwamen drommen mensen om hen heen staan om te informeren of er iets te melden was over het leger. Daarop beschreven ze het verloop van de strijd en hun overwinning. Na hun vertrek van het Forum blijken ze nergens meer gezien te zijn.
Hier bleef het niet bij. In 168 v.Chr. kwamen diezelfde Castor en Pollux de bewoners van Rome ook al melden dat hun legers een overwinning hadden geboekt, die keer tegen de Macedoniërs. In 101 v.Chr. gebeurde het alweer: toen meldden ze dat generaal Marius twee Germaanse stammen had verslagen. In 48 v.Chr. was het opnieuw raak: het tweetal kwam in Rome vertellen dat Caesar zijn rivaal Pompeius bij Pharsalus had overwonnen.
Lavinium was gewoon een van de vele plekken waar de goddelijke Tweelingen werden vereerd, de boodschappers die overwinningen kwamen melden. De cultus werd later Romeins van karakter, maar kwam oorspronkelijk uit Lokris en Lavinium lijkt de tussenschakel.
[Dit was de negenentachtigste aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]
Toch is dit opmerkelijk, want het bewijst dat Griekenland veel eerder invloed had op Rome dan bv. Cato de Oudere ooit had willen toegeven.
Dat betekent vooral dat Cato lang niet alle Griekse invloeden herkende.
Of wilde herkennen. Want hij was zo conservatief als een oudtante uit het Victoriaanse tijdperk.
Het tweede woord is wat hybride, houdt het midden tussen de Griekse en Latijnse vorm. Hybride, volgens woorden.org: 1) znw, dier of plant waarvan de ouders niet tot dezelfde soort behoren. Voorbeeld: ‘Een muilezel is een hybride van een paard en een ezel.`. 2) bvnw, voortgekomen uit twee totaal verschillende dingen. Voorbeeld: `Hybride planten zijn kruisingen die ontwikkeld zijn omdat ze betere producten leveren dan hun oudergewassen.` Maar die gangbare betekenis heb ik nooit kunnen verenigen met hubris volgens het G-N woordenboek: brutaliteit, misdadigheid, hoogmoed. En als ze niks met elkaar te maken hebben, waar komt het nl. hybride dan vandaan?
Ik weet het niet.
Vroeg ernaar omdat ik het in beide betekenissen -die elkaar bijten- regelmatig tegenkom. Laat het graag weten als je er eens iets over tegenkomt!
… tegenkom. … tegenkomt! Sorry. Als je er toevallig eens iets over vindt.