Het is Boekenweek, dus laat ik eens schrijven over boeken. Ooit kocht ik die sneller dan ik ze kon lezen. Ik ben inmiddels terughoudender maar veel maakt dat niet uit, want naarmate ik minder boeken koop, krijg ik er meer toegestuurd, vaak met een verzoek of ik ze op deze blog wil recenseren. Driekwart van die boeken is overbodig: je vindt dezelfde informatie sneller op het internet en dan kun je via hyperlinks nog meer vinden ook. Daar schrijf ik dus niet over. Andere boeken zijn wel de moeite waard, maar ik vind er nauwelijks tijd voor. Vandaag dan toch een paar signalementen.

Eén: de langverwachte Landmark-Caesar is er eindelijk. En dat is goed nieuws, heel goed nieuws. De Landmark-reeks is dé standaard voor vertaalde antieke teksten: nieuwe vertalingen, verhelderend beeldmateriaal, een goede inleiding, appendices, dubbele annotatie, goede landkaarten. Kortom, een feest voor wie wil lezen, nuttig voor wie informatie nodig heeft. Een boek zoals het in deze digitale tijd hoort. Ik kom er nog op terug want alle lof verdient meer dan deze ene alinea.

Twee: Kyle Harris, The Fate of Rome. Het boek heeft alles in zich om een ramp te zijn, te beginnen met een zouteloos thema: de ondergang van het Romeinse Rijk. Dat proces duurde van pakweg 200 tot 650 en de oudheidkundige beschikt over én weinig geschreven bronnen én ambigue archeologische vondsten. Je kunt daardoor elke theorie verdedigen en dat is dan ook gebeurd. Zoals ik al eens schreef n.a.v. het oninteressante boek van Maarten van Rossem:

Wil je dus, zoals de Britse parlementariër Edward Gibbon in de achttiende eeuw, waarschuwen tegen autocratie en de rechten verdedigen van het parlement, dan benadruk je de afwezigheid van een écht representatief orgaan in Rome en begin je je analyse in de tweede eeuw, toen goede keizers verzuimden de Senaat bij het bestuur te betrekken. Wil je een sterke eenheidsstaat, dan begint jouw ondergang van het Romeinse Rijk in de derde eeuw. Is pacifisme je bekommernis, dan kies je de vierde eeuw, waarin het christendom doorbrak. Lees je de wereldgeschiedenis als een rassenstrijd, dan benadruk je de Grote Volksverhuizingen tussen ongeveer 375 en 510. Maak je je zorgen over neoliberale terugtredende overheden, dan concentreer je je op het midden van de vijfde eeuw. Ben je bezorgd over klimaatverandering, dan let je op de zesde eeuw. Ben je een hedendaagse islamofoob, dan is de militaire crisis in de vroege zevende eeuw jouw moment. Het kan allemaal. In feite zoekt elke auteur weer een andere ondergang van Rome.

Harris ontstijgt deze problemen niet. Hij komt met de modieuze thema’s van klimaatverandering en emerging infectious diseases. Tja.

Desondanks is The Fate of Rome een boeiend boek. Harris heeft al het recente onderzoek bij elkaar geplaatst en biedt een verhaal met een kop en een staart. Dat hij de achttiende-eeuwse auteur Edward Gibbon citeert als een serieus te nemen historicus is natuurlijk onvergeeflijk – je citeert ook Buffon niet om zijn biologische inzichten en je laat je ook niet vervoeren per postkoets – maar ik kan het wel lijden van Harris, die een mooie synthese biedt van de ecologische en biologische ontwikkelingen in de Late Oudheid.

Drie: Josephine Quinn’s In Search of the Phoenicians. De auteur betoogt dat er niet zoiets is geweest als “de” Feniciërs. Die bestonden alleen in de ogen van bijvoorbeeld Griekse auteurs. De vraag is vanzelfsprekend welke oudheidkundige dat dan nog heeft beweerd na de negentiende eeuw. Ik ken die niet, al kan dat zijn omdat de Fenicische cultuur sowieso wat stiefmoederlijk bedeeld is. Daarom ben ik toch heel blij met dit boek, dat veel recent onderzoek bij elkaar plaatst. Net als het boek van Harris is het een boeiende synthese en dan kan ik wel hebben dat Quinn een open deur intrapt.

Mijn stapel ongelezen boeken is veel groter. Ik noem nog een mooie vertaling van Theognis, een wat knorrige, conservatieve Griekse dichter uit de zesde eeuw, waar ik altijd een zwak voor heb gehad. Ik heb Luister naar mij, zoals Hugo Koning zijn boekje noemde, met plezier gelezen. Ook noem ik nog de Romeinse encyclopedist Celsus, van wiens oeuvre het deel over De geneeskunst over is. Opnieuw een fijne vertaling, gemaakt door John Nagelkerken en anderen. Het zijn wel allebei teksten die bruikbaarder zouden zijn geweest als ze gewoon zouden zijn geplaatst waar u ernaar zoekt, op het internet, maar u kunt uw geld beslist slechter uitgeven.

Deze blog is gratis, maar als u me wil steunen, koop dan een van mijn boeken, doe via Livius.nl een cursus of reis (bijvoorbeeld Cyprus), of doneer. U kunt de blog volgen via het Whatsapp-kanaal.