Tag: Landmark

Landmark

Bijbel met bijdragen

On door Jona LenderinginBijbel, Christendom, Geesteswetenschappen, Hellenisme, Jodendom, Levant, Romeinse Keizerrijk, Wetenschapscommunicatie13 reacties

bijbel

Toen Leo Oppenheim in 1964 zijn beroemde boek Ancient Mesopotamia publiceerde, gaf hij het een programmatische ondertitel: Portrait of a Dead Civilization. Daarmee gaf hij aan dat de Oudheid voor ons wezensvreemd is en dus ten diepste onkenbaar. Dat geldt niet alleen voor Mesopotamië. Een andere bekende oudheidkundige, Moses Finley, typeerde het oude Griekenland als “desperately foreign”.

Het is allebei een tikje overdreven. Emoties als geluk, woede, weerzin, angst, verdriet, verrassing en minachting zijn universeel. Uitingen daarvan zijn dus te begrijpen. Dat gezegd zijnde, het is makkelijk de afstand tussen ons en de Oudheid te onderschatten. Levend in een postindustriële samenleving herkennen wij nauwelijks welke grenzen de landbouw stelt aan de economie – en dus aan elke menselijke activiteit. Hongersnood is ons vreemd. Al even vreemd is het voor ons dat informatie destijds nauwelijks controleerbaar was. Wij snappen niet waarom religie draait om geofferde dieren. Wat een zuigelingensterfte van tegen de 35% is, weten we gelukkig ook niet. Allemaal onkenbare zaken die het rechtvaardigen de Oudheid te typeren als dead civilization.

Lees verder “Bijbel met bijdragen” →

Xenofon

On door Jona LenderinginAnatolië, Babylonië, Balkan, Geschiedenis, Klassieken, Oude Griekenland5 reacties
Xenofon (Museum van Afrodisias)

Een tijdje geleden verzorgde ik een les waarin ik, een beetje tegen mijn gewoonte in, enkele Beroemde Dode Grieken besprak. Homeros was al eens aan de orde geweest, nu kwamen de lyrische dichters, de tragici uit Athene, de filosofen, de geschiedschrijvers en de wetenschappers aan bod. Maakt u zich geen zorgen, ik heb aan het einde er netjes aan herinnerd dat geschiedenis niet slechts door individuen wordt gemaakt maar ook door maatschappelijke instellingen en processen.

Nu had ik slechts twee uur, dus ik moest selecteren. Wel de drie tragici dus, maar niet Aristofanes. Terwijl ik bezig was met de geschiedschrijvers realiseerde ik me dat ik het niet kon laten bij Herodotos en Thoukydides. Eigenlijk was het te zot voor woorden dat ik niet ook Xenofon (c.431-354) noemde. Hij wordt nog altijd veel gelezen maar eigenlijk oordeelt vrijwel iedereen negatief over hem. En dat terwijl iedereen er een lief ding voor over zou hebben om een leven te mogen leiden dat half zo bereisd en kleurrijk was als dat van Xenofon. Als je zo’n leven hebt, is het niet zo erg als je faalt als filosoof en geschiedschrijver. Je was immers ook huurlingenleider, politicoloog en biograaf. Wat een leven!

Lees verder “Xenofon” →

Caesar schreef nepnieuws, of toch niet?

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Romeinse Republiek1 reactie
Caesar (Altes Museum, Berlijn)

Dat was groot nieuws, in december 2015: archeoloog Nico Roymans van de Vrije Universiteit kondigde aan bij Kessel aan de Maas de materiële overblijfselen te hebben gevonden van een gevecht dat de Romeinse veldheer Julius Caesar daar in 55 v.Chr. zou hebben geleverd met twee Germaanse stammen. In de daarop volgende weken voerden de archeologen een pittige discussie, waarbij opviel dat zowel Roymans als zijn critici aannamen dat Caesar, die het gevecht vermeldde in zijn Gallische Oorlog, zijn beschrijving bedoeld heeft als feitenverslag.

Het is inderdaad verleidelijk Caesar zo te lezen. De Gallische Oorlog is namelijk een heel toegankelijke en buitengewoon spannende tekst. Zo staat of valt het succes van de oorlog met de strijd om één Gallische nederzetting, Alesia, staat of valt het succes van die belegering vervolgens met één gevecht om één fort, staat of valt het succes van dat gevecht met één manoeuvre en herwinnen de legionairs hun moed bij de aanblik van de rode veldheersmantel van één man, Julius Caesar. Meeslepend proza! Zelfs al weet je dat de auteur de zaken zó presenteert dat hij er zelf goed van afkomt, dan nog is het makkelijk je te laten overrompelen en je kritische zin te verliezen.

Lees verder “Caesar schreef nepnieuws, of toch niet?” →

Het boek van de toekomst

On door Jona LenderinginCultuur, Nederlands14 reacties

[Vandaag verschijnt Topstukken uit de collectie van het Privaat Leesmuseum, waarin vijftig mensen uitleggen waarom lezen zo leuk en belangrijk voor ze is. De opbrengst van deze door Ewoud Sanders samengestelde catalogus van het kleine Haarlemse museum met leesbeeldjes is voor Biblionef, een stichting die als doel heeft kinderen wereldwijd leesplezier bij te brengen. Hieronder vindt u mijn bijdrage. Voor die van Frits Abrahams, Maarten ’t Hart, Marita Mathijsen, Erik van Muiswinkel, Marc van Oostendorp, René van Stipriaan en nog drieënveertig anderen zult u naar de boekhandel moeten.]

Ik lees niet meer zoals ik las. Ooit had ik altijd een boek bij me. Vooral die kleine Reclam-boekjes waren handig. Ze pasten precies in je broekzak en je had dus altijd wat te lezen, ook als je bij de kassa in de rij stond, als je in een wachtkamer zat of als je een treinreis maakte. Een mens wacht wat af in zijn leven, maar lezen helpt de zinloosheid van het bestaan binnen redelijke perken te houden.

Lees verder “Het boek van de toekomst” →

Beeldredactie

On door Jona LenderinginWetenschapscommunicatie33 reacties
Lionel Royer, Vercingetorix werpt zijn wapens neer aan de voeten van Caesar (1899)

De rust in de stiltecoupé werd vrijdagmiddag wreed doorbroken door een bulderende lach. Enkele passagiers keken verstoord naar de onverlaat die de gewijde rust had verstoord. Dat was ik. Ik had op het station het NRC Handelsblad gekocht en had net de recensie herlezen die ik een paar weken geleden had ingediend: “Een nieuwe vertaling van Julius Caesar. Plaats maar begin april, dan is het de Week van de Klassieken”.

De vorig jaar verschenen vertaling van het oeuvre van Caesar in de Landmark-reeks benadert de volmaaktheid. In mijn recensie noem ik diverse punten, maar het komt erop neer dat de redactie gewoon goed heeft nagedacht: wat heeft, in dit digitale tijdperk, een lezer nog nodig in een boek? Ik heb dat hier vaak genoeg uitgelegd: het boek verliest op alle punten van het internet, tenzij de auteur systeem in de informatie kan aanbrengen. Op het wereldwijde web staat alle informatie immers rijp en groen door elkaar. (Ik weet het, lieve lezer: er zijn ook boeken voor mensen die houden van het boek als boek, maar ik schreef mijn stuk voor de Boekenbijlage en niet voor de Lifestyle-rubriek.)

Lees verder “Beeldredactie” →

Van vele boeken te maken is geen einde (2)

On door Jona LenderinginArcheologie, Cultuur, Fenicië, Geschiedenis, Klassieken, Romeinse Keizerrijk11 reacties

Het is Boekenweek, dus laat ik eens schrijven over boeken. Ooit kocht ik die sneller dan ik ze kon lezen. Ik ben inmiddels terughoudender maar veel maakt dat niet uit, want naarmate ik minder boeken koop, krijg ik er meer toegestuurd, vaak met een verzoek of ik ze op deze blog wil recenseren. Driekwart van die boeken is overbodig: je vindt dezelfde informatie sneller op het internet en dan kun je via hyperlinks nog meer vinden ook. Daar schrijf ik dus niet over. Andere boeken zijn wel de moeite waard, maar ik vind er nauwelijks tijd voor. Vandaag dan toch een paar signalementen.

Eén: de langverwachte Landmark-Caesar is er eindelijk. En dat is goed nieuws, heel goed nieuws. De Landmark-reeks is dé standaard voor vertaalde antieke teksten: nieuwe vertalingen, verhelderend beeldmateriaal, een goede inleiding, appendices, dubbele annotatie, goede landkaarten. Kortom, een feest voor wie wil lezen, nuttig voor wie informatie nodig heeft. Een boek zoals het in deze digitale tijd hoort. Ik kom er nog op terug want alle lof verdient meer dan deze ene alinea.

Lees verder “Van vele boeken te maken is geen einde (2)” →

Arrianus en Ammianus

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Literatuur, Romeinse Keizerrijk4 reacties

arrianus

Soms vertelt één noot meer dan een pagina tekst. Als Ammianus Marcellinus, de auteur van een magistrale militaire geschiedenis van het Romeinse Rijk in de jaren 353-378, het heeft over een “inspecteur van de kunstschatten van Rome”, legt classicus Daan den Hengst, die de Latijnse tekst heeft vertaald in mooi Nederlands, uit dat de taken van deze functionaris onvoldoende bekend zijn maar dat hij vermoedelijk toezag op historische gebouwen en oude kunstwerken. Dat lijkt het intrappen van een open deur, maar Den Hengst wijst de lezer hier op twee wezenlijke punten: enerzijds dat voor de Romeinen van de tweede helft van de vierde eeuw bewondering voor het verleden een heel serieuze zaak was en anderzijds dat we minder weten over deze periode dan we zouden willen.

Wat we wel weten, maakt nieuwsgierig. Het was in die tijd niet meer vanzelfsprekend dat de Romeinse legers elke oorlog wonnen; de traditionele, literair-geschoolde bovenlaag maakte plaats voor een gemilitariseerde elite; het christendom won aan invloed. Weliswaar probeerde keizer Julianus (reg. 360-363) het laatste proces te remmen, maar hij kwam om het leven tijdens een veldtocht tegen het Perzische Rijk, zodat zijn poging de kerstening te vertragen zonder gevolg bleef. De titel die Den Hengst heeft meegegeven aan de Nederlandse vertaling van Ammianus’ geschiedwerk, Julianus, de laatste heidense keizer, legt een accent dat de Romeinse schrijver zelf niet legt. Toen hij rond 390 zijn boek afrondde, was het conflict allang niet meer actueel. En bovendien: Ammianus was vooral krijgshistoricus.

Lees verder “Arrianus en Ammianus” →