Bovenstaande foto nam ik in het amfitheater van Uthina en ik zal niet beweren dat dit het soort afbeeldingen is waarvoor prijzen worden gegeven. Het is de ingang. Na het ochtendprogramma, dat meestal bestond uit wildedierengevechten, en na de executies rond het middaguur stelden wat later in de middag de gladiatoren zich hier op. Ze maakten dan een parade door de arena, keerden hier terug en wachtten op wat er komen zou. Of ze tot de dood zouden vechten of tot er bloed vloeide, was afhankelijk van de kapitaalvernietiging waarmee de sponsor zijn stadsgenoten wilde imponeren. Die reageerden met acclamaties. Een mozaïek in het museum van Sousse vermeldt de enthousiaste kreten: Hoc est habere, hoc est posse (“Dat is pas rijk zijn, dat is pas vermogend zijn”).
Voor zover mij bekend is er maar één antieke tekst die de intocht der gladiatoren beschrijft vanuit hun eigen perspectief: een tekstje van Pseudo-Quintilianus. (Die curieuze naam wil overigens alleen maar zeggen dat de tekst is overgeleverd met het werk van de hoogleraar in de welsprekendheid Quintilianus, maar dat het geen werkstuk is van die auteur.) Pseudo-Quintilianus suggereert de spanning die de mannen moeten hebben gevoeld. De verhitte metalen platen die hij noemt, dienden om de strijders in de arena te houden.
De dag was al aangebroken, het volk was al samengekomen voor het schouwspel van onze bestraffing, de lichamen van de ten dode opgeschrevenen waren al tentoongesteld door ze een doodsparade door de arena te laten maken. Onze eigenaar, die zich met ons bloed populair wilde maken, zat er klaar voor.
Eén aspect van mijn situatie wekte bij enkele aanwezigen echter medelijden op, zoals dat gebeurt bij iemand die willekeurig in de arena wordt gegooid en van wie niemand het lot, de zonen of de vader kent: ik leek een te sterke tegenstander te hebben. Ik was een zekere prooi voor het zand, niemand was goedkoper in de ogen van de organisator.
Overal klonken de werktuigen des doods: de een sleep een zwaard, de ander verhitte metalen platen in het vuur, hier werden wapenstokken, daar zwepen klaargelegd. Je zou denken dat mensen piraten zijn. Toen stootten de bazuinen hun lugubere klanken uit en werden als een premature lijkstoet brancards uit het lijkenhuis binnengedragen. Wonden, gerochel en bloed alom.(Pseudo-Quintilianus, Declamatie 9.6.)
Toch mooi, die klassieke vorming.
Dit is meer het rariteitenkabinet.
Rariteitenkabinet. Denk je? Het klinkt of het in de eigen tijd heel normaal was.
Westerlingen zijn doordrenkt met humanisme. Voor ons telt het individu en dat kleurt ons blikveld. Maar dat wil niet zeggen dat dat vroeger ook de norm was. Of elders in onze eigen tijd…
Laat ik het anders formuleren: de moderne obsessie voor dit aspect van de antieke wereld treft me als een smakeloze vorm van sensationalisme. Dit is niet wat belangrijk is aan de Oudheid. Dit is Hollywood, dit is sensatie om de kick; het is niet de reus op wiens schouders we staan.
Van die moderne obsessie was ik niet op de hoogte. Maar het verbaast me niet, bloederige sensatie is van alle tijden. Gelukkig dat het in dit geval blijft bij plaatsvervangende bloederige sensatie.
Maar het was wel een onderdeel van die reus waarop we staan, samen met de schrikbarende armoede en andere misstanden waar wij ons nu walgend van afkeren. En in de eigen tijd was het wel degelijk een belangrijk onderdeel van het systeem. Je hoeft het niet te verheerlijken. Maar je kunt het niet wegdenken.
Misschien kunnen we het gebruiken als aansporing om alert te blijven. Er op letten dat plaatsvervangende bloederige sensaties plaatsvervangend blijven en geen realiteit worden. Althans niet waar wij het kunnen beïnvloeden.
Nou ja, er zijn meer films over gladiatoren dan over filosofen (Agora is de enige die me te binnen schiet), dus die obsessie met bloed en geweld is vrij duidelijk te zien. Maar zo modern is dat niet: van gladiatoren gevechten naar riddertoernooien naar bokswedstrijden: kijken naar anderen die elkaar afranselen is van alle tijden.
Ja, maar er is een stevig verschil tussen Gladiator (alles draait om geweld) en A Knight’s Tale (alles draait om een sociaal conflict).
Kubricks Spartacus had het natuurlijk allebei.
@Frans: hoe zou jii je een film over filosofen voorstellen? Een mompelende figuur die door een straat wandelt? Ik vind het een uitdagend thema.
@JanK: een hele film, dat weet ik niet, maar een sketch, dat weet ik wel. Want dat is al eens gedaan.
Ik denk dat je eens de film Gladiator moet zijn. Niet bepaald een film met subtiele karakterontwikkeling of een boeiende plot. Het geboden amusement is precies dat waarvoor Romeinen naar de arena gingen: geweld.
Het begin vond ik heel aardig:
“Three weeks from now, I will be harvesting my crops. Imagine where you will be, and it will be so. Hold the line! Stay with me! If you find yourself alone, riding in the green fields with the sun on your face, do not be troubled. For you are in Elysium, and you’re already dead!”
Maar ik vond King Arthur uit 2004 met oa Keira Knightley en Clive Owen veel onderhoudender. Oudheidkundig was dat ook een hoop flauwekul, maar wie de claim aan het begin van de film serieus neemt (oa de Engelse Wikipedia) dat het verhaal gebaseerd is op nieuw archeologisch bewijs verdient ook niet beter. Ik bedoel, de producent is Jerry Bruckheimer!
Om van historische nauwkeurigheid nog maar te zwijgen.
Frank, je was me voor, dat was ook mijn antwoord geweest!
Overigens is de film die ik noemde over Hypatia zeer de moeite waard.
PS De foto deed me denken aan het schuldige landschap van Armando.
Een gebouw, een gang als getuige van alle ellende die hier ooit plaatsvond.
Vraagje: kwamen de dieren door deze zelfde ingang of was deze uitsluitend voor gladiatoren bestemd?
Fotoprijzen interesseren mij meestal nauwelijks. Wat mij wel aanspreekt:
“De spanning die de mannen moeten hebben gevoeld”
Je foto maakt die beter invoelbaar.
Klopt. Je kunt je fantasie erop loslaten. PS: er staat twee keer noemt in de laatste zin.
@FrankB:een geweldig leuk filmpje! Ijzersterk!
Filosofen? Laat die maar aan Monty Python over… Dank, Frank B!
Prima tegengif voor deze verontrustende tijden.
Jona, zou zoiets wat toch heel authentieke klinkt op schrift vastgelegd kunnen zijn? Iemand die lezen en schrijven kon, en empathie voelde voor gladiatoren, of zou het mogelijk zijn dat de ik-figuur het schreef doordat hij het gevecht met zijn veel sterkere tegenstander overleefde, een geletterde gladiator? Of was hij eigenlijk helemaal geen gladiator, maar gewoon een veroordeelde met een opleiding in het lezen en schrijven in plaats van in de theatrale krijgskunst, die een buitenissig wapen werd toegestoken om zich te verdedigen? Moet ik het maar zelf in de Ps. Quintilianus opzoeken, of zal ik niet veel wijzer worden?
… Voor zover mij bekend is er maar één antieke tekst die de intocht der gladiatoren beschrijft vanuit hun eigen perspectief: een tekstje van Pseudo-Quintilianus. …
In de muziek in 1899 werd een mars gecomponeerd door Julius Kučik: Vjezd gladiátorů – Einzug der Gladiatoren, op. 68′. De muziek is vrolijk en feestelijk en is natuurlijk een fantasie van de 19e eeuw. Vermoedelijk zal de muziek die op You Tube te vinden is in alle mogelijke uitvoeringen bij de meeste mensen bekend zijn. Ik vraag mij af of bij de intocht in de arena iets gebeurde dat de begeestering van de toeschouwers opvoerde.
Wat mij verbaasde is dat het niet alleen gevangenen/ slaven waren die gladiatoren waren, maar dat ook lieden uit de hogere sociale standen dit barbaarse spel speelden.
Het artikel ‘Gladiatoren’ leest zou zelfs keizer Commodus eens als gladiator opgetreden zijn.
De oorsprong is onbekend (Etruskisch?) en het zou misschien een verband hebben met een eerbetoon aan de doden. Sommige aspecten zijn ronduit walgelijk en getuigen van een ‘bloeddorstigheid’ bij de Romeinse bezoekers van deze schouwspelen. Je ‘vriend’ FM heeft er zoals je weet een boek over geschreven. Ik vraag me af of de stierengevechten in Spanje en Zuid-Frankrijk er nog iets mee te maken hebben.
Ik ben blij dat iemand de muzikale verwijzing heeft herkend.
Excuseer, Kučik moet Fučik zijn.
Een tijdje geleden maakt de BBC deze documentairefilm over gladiatoren, ruwweg gebaseerd op Martialis’ gedicht over Verus en Priscus:
De titel “Rome’s Arena of Death” is uiteraard sensationeel, maar dat waren de gladiatorenspelen ook. Het Latijn dat er in gesproken wordt, lijkt me niet altijd koosjer, maar ik ken er te weinig van.
Het gladiatorengevecht in Archeon heb ik de voorbije jaren zien evolueren. Na de gruwelen van IS is het einde minder gewelddadig geworden.
Anderen zullen dieper commentaar op Agora mogen, laat ik zeggen dat de anachronistische uitrusting van de Romeinse soldaten niet had gehoeven bij een film uit 2009.