[Bijna iedereen heeft wel een idee van wat gladiatoren waren: Romeinse strijders die in arena’s als het Colosseum vochten om de bevolking te vermaken. Die kennis is meestal opgedaan in stripboeken als Asterix, Hollywoodfilms of tv-series. Daardoor zingen veel misvattingen rond over gladiatoren. Svenja Grosser-Fabian behandelt zes van die misverstanden.]
De Etruskische oorsprong van de gladiatorengevechten
De Romeinen zelf dachten dat de gladiatorenspelen afkomstig waren uit Etrurië. De vierde-eeuwse schrijver Athenaios, die in zijn Deipnosophistai (“geleerde mensen aan tafel”) allerlei fragmenten van eerdere auteurs citeert, haalt Nikolaos van Damascus aan, die in de eerste eeuw v. Chr. had geschreven dat de Romeinen hun traditie van gladiatorengevechten van de Etrusken hadden overgenomen. Inderdaad is het woord lanista voor de manager van een gladiatorenschool ontleend aan de Etruskische taal. Het betekent beul. Ook de figuur van Charon, die de dode noxii (“veroordeelden”) wegsleept uit de arena, is van Etruskische oorsprong.
Als we echter naar de Etruskische iconografie kijken, zien we daar geen afbeeldingen van duels, alleen die van het phersu-spel, een soort executie. Dat was echter geen duel tussen twee strijders met gelijke kansen om te winnen. Zulke executies werden echter later, in de eerste eeuw na Chr., een vast onderdeel van een munus, zoals het evenement heette waarbij ook de gladiatorengevechten hoorden.
Een Campaanse oorsprong?
In Campanië werden de graven van welgestelde mensen versierd met fresco’s, waarop duels van gelijkbewapende strijders zijn te zien. Het bekendst zijn de graven uit Paestum uit de vierde eeuw v.Chr. De strijders zijn uitgerust met schild en speer en vechten ter ere van de overledene (zie afbeelding boven). Het vergoten bloed zou de zielsrust van de overledene verzachten.
In deze regio vinden we ook de eerste (stenen) amfitheaters en de eerste en vermaardste gladiatorenscholen. Bovendien is een van de oudste gladiatorentypes, de Samnis, vernoemd naar de Samnieten, een volk dat leefde in de omgeving van Campanië. Uit een van die Campaanse scholen, die van Gaius Batiatus in Capua, ontsnapten Spartacus en zijn kameraden in 73 v.Chr.
Uit het bovenstaande blijkt dat de oorsprong van de gladiatoren niet meer valt te achterhalen. Misschien zijn ze een mengeling van verschillende culturele invloeden.
[Morgen meer. Svenja Fabian-Grosser is lid van re-enactmentgroep Ludus Nemesis en publiceerde dit oorspronkelijk op de beëindigde website Grondslagen.net.]
Op ARD was te zien, maar nog wel op: programma.ARD.de in de mediathek aanwezig. Stadt der Gladiatoren-Carnuntum. Documentaire over een opleidingscentrum voor gladiatoren. Vrij recent opgegraven. Zoiets zie je nooit op de Nederlandse televisie.
En Luftbild von 1981 fesselt den Archäologen Wolfgang Neubauer: Man sieht darauf mitten im Grünen einen Fleck. Mit Hilfe neuer Technologien entdeckt er eine kasernenartige Anlage. Es gibt eine kleine Trainingsarena, Unterkünfte, Küchen, Bäder und einen Friedhof. Was Neubauer und sein Team hier fanden, überstieg die größten Erwartungen der Forscher: Es ist die erste Gladiatoren-Schule, die jemals außerhalb Roms entdeckt wurde.
Sie waren die umjubelten Stars in den römischen Arenen: die Gladiatoren. Ihre Kampfkraft und ihre Tugenden wurden bewundert, ihr Leben dauerte oft nur drei, vier Kämpfe lang. Und trotzdem gab es überall im Römischen Reich Gladiatorenschulen und Ausbildungscamps.
Eine dieser Schulen befand sich in der im heutigen Österreich liegenden römischen Ansiedlung Carnuntum, unweit von Wien. Es ist die am besten erhaltene römische Gladiatorenschule überhaupt, in ihrer Größe vergleichbar mit den berühmten Schulen in Rom und Pompeji. Modernste archäologische Verfahren wie das Tiefenradar haben bei ihrer Erforschung Sensationelles zu Tage gefördert: Die etwa 11.000 Quadratmeter umfassende Ausbildungsstätte war vermutlich mit 40 bis 60 Gladiatoren belegt.
Die aufwendig produzierte Dokumentation führt die FernsehzuschauerInnen mittels moderner Computersimulationen in die Wohnstätten der Kämpfer. Der Film wirft aber auch einen völlig neuen Blick auf die brutalen Kampfspiele der Römer und führt verblüffende Parallelen zum heutigen Sportbusiness vor Augen.
Nog wat ter aanvulling.
Dit is ook wel aardig https://thamesandhudson.com/gladiator-the-roman-fighter-s-unofficial-manual-9780500051672
Als ik de jonge gladiator aan de rechterkant was, zou ik mijn schild wat hoger houden.