Misverstand: Herodotos bezocht Babylon
Na Xerxes’ mislukte poging Griekenland te onderwerpen, zette een door Athene aangevoerd bondgenootschap de strijd tegen het Perzische Rijk voort met aanvallen op de Perzische havensteden. Een poging de Perzen uit Egypte te verdrijven liep echter uit op een mislukking, en omstreeks 449 kwamen Athene en koning Artaxerxes I overeen elkaars invloedssfeer te respecteren. Of er sprake is geweest van een officieel verdrag is onduidelijk, maar de verhoudingen verbeterden zodanig dat de Griekse onderzoeker Herodotos vrijuit door het Perzische Rijk kon reizen en bijvoorbeeld Babylon bezocht. Althans, die indruk wil hij wekken met zijn uitgebreide beschrijving van de stad, waarin hij vol verontwaardiging melding maakt van tempelprostitutie. Zijn verhaal werd zó bekend dat “Babylon” synoniem is geworden met erotiek en decadentie.
Het is alleen vreemd dat de door Herodotos beschreven gebruiken niet worden genoemd in de tienduizenden kleitabletten die in de stad zijn opgegraven. Bij nader inzien zegt hij wel meer merkwaardige dingen over Babylon. Zo zou de honderdpoortige stadsmuur achtentachtig kilometer lang zijn, honderd meter hoog en vijfentwintig meter breed. Al in de achttiende eeuw noteerde de Britse oudhistoricus Edward Gibbon (1737-1794) in de marge van de betreffende Herodotospassage:
Deze afmetingen, die de gulzige kudde zo gretig heeft verslonden, zijn gigantisch en ongeloofwaardig. Dertien steden zo groot als Parijs zouden hebben kunnen verrijzen binnen de muren van Babylon. Ik vraag me ernstig af of Herodotos Babylon ooit heeft gezien.
Een kleine eeuw later werd het spijkerschrift ontcijferd, en nog eens anderhalve eeuw later kunnen we veilig stellen dat Gibbons vermoeden dubbel en dwars is bevestigd. Maar eerlijk is eerlijk: Herodotos beweert helemaal niet dat hij Babylon heeft bezocht. Hij schrijft dat “mensen die er niet zijn geweest, moeite zullen hebben te geloven wat ik zeg” en heeft het erover dat iets in zijn tijd nog het geval was. Hij suggereert slechts dat hij de stad heeft gezien, maar schrijft dat nergens met zoveel woorden.
Literatuur
R. Rollinger, Herodots babylonischer Logos. Eine kritische Untersuchung der Glaubwürdigkeitsdiskussion (1993); vgl. T. Boiy, Laatachaemenidisch en hellenistisch Babylon. Portret van een Mesopotamische stad in een cultureel spanningsveld (2000) blz. 81-83.
Nu u hier toch bent…
Door de coronacrisis ben ook ik aan huis gebonden. Terwijl ik graag wat had gedaan om mijn boek te promoten over de wedloop tussen papyrusvervalsers en wetenschappers, Bedrieglijk echt. Dat de oudheidkunde wordt gebruikt om de winst van zwarthandelaren op te drijven, vond ik namelijk verontrustend en had ik wel wat meer over het voetlicht willen brengen. Dus bestel, lees en bespreek dat boek. Of bekijk dit filmpje. Ik ben trouwens ook beschikbaar voor betaald schrijfwerk.
[Oorspronkelijk verschenen in mijn boekje Spijkers op laag water (2009)]
Rollinger is natuurlijk de basis, maar een wat uitgebreider verhaal in het Nederlands van mijn hand: R.J. van der Spek, ‘Herodotus en de Opgraving van Babylon’, Dialoog. Een Tijdschrift voor Oudheidstudies 3/1 (1997) 12-21. Zie: https://www.academia.edu/804238/Herodotus_en_de_opgraving_van_Babylon
Het is fijn om al die misverstanden eens te lezen!
“Zijn verhaal werd zó bekend dat “Babylon” synoniem is geworden met erotiek en decadentie.”
Ah, de beruchte dominee Ian Paisley papagaaide dus een Griekse heiden na. Dat soort ironie kan ik altijd waarderen.
Ik denk dat de “hoer van Babylon” uit de Apocalyps voor Paisley meer dan voldoende was.Meer hoefde hij niet te lezen.
Het zou overigens interessant zijn uit te zoeken of de Hoer van Babylon geïnspireerd is door Herodotos. Dat zou best kunnen.