Vorige maand fietste ik van Lanaken naar Tongeren en kwam ik door Vlijtingen, een dorpje even benoorden Riemst, dat op zijn beurt ligt aan de grote weg tussen Tongeren en Maastricht. De naam Vlijtingen zei me iets, maar het wilde me maar niet te binnen schieten. Nu ineens realiseer ik me dat het bovenstaande hoofdje daar is gevonden. Het is een centimeter of 15 hoog en is te zien in het Gallo-Romeins Museum.

Balsamarium

Het is niet zomaar een hoofdje maar een zogeheten balsamarium, een bronzen potje voor geurige zalf of olie. Het moet afkomstig zijn uit een van de vier nabijgelegen Romeins landgoederen en wordt volgens het bordje in het museum gedateerd in de tijd tussen pakweg 90 en 300. En het stelt iemand voor uit Nubië, herkenbaar aan het kapsel. De twee hoorntjes die daar bovenuit lijken te steken, zijn eigenlijk de oren van het vaasje. Daar tussen ligt, als de kruin op het hoofd, het dekseltje.

Je vraagt je af waarom er wat rossige roest op de neus en wang van het verder groene voorwerpje zitten. Het prachtige fotoboek dat conservator Guido Creemers heeft samengesteld, One hundred key pieces, one hundred stories (2015), oppert dat er ooit een ijzeren voorwerp tegenaan heeft gelegen.

Functie

Het boek voegt toe dat dit soort potjes aanvankelijk zijn vervaardigd in Alexandrië en later ook in Gallië. Ik heb ze gezien in de musea van Constantine, München, Marsala en Limasol. Omdat ze vaak met strigiles worden gevonden, de metalen schrapers waarmee atleten olie van hun huid verwijderden, is het denkbaar dat dit soort potjes vooral werden gebruikt in het badhuis.

Ik zou achter het Nubische hoofd geen racistische bedoelingen zoeken. De zalf of olie in het balsamarium was exquis en een exotische verpakking als deze vergrootte die exclusiviteit alleen maar meer. Een statussymbool dus, net als peper, oosterse zijde of noordelijke barnsteen.

[Dit was het 437e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]