Vandaag is het “onnozele kinderen” ofwel de herdenking van de kindermoord in Betlehem. In het Bijbelverhaal van Matteüs hebben de wijzen uit het oosten net een bezoek gebracht aan de pasgeboren messias, als God hen in een droom waarschuwt om niet via Jeruzalem terug te keren, aangezien koning Herodes, die het kind wil doden, wil weten waar de baby is. Als Herodes ontdekt dat hij om de tuin is geleid, besluit hij alle kinderen in Betlehem te vermoorden. Hij is echter te laat: Jozef en Maria zijn al vertrokken naar Egypte.

Paranoia

Hoewel onzeker is of Jezus echt is geboren in Betlehem, kan daar heel goed een kindermoord hebben plaatsgevonden. Dat het misdrijf tegen de menselijkheid niet staat vermeld in andere bronnen, zoals Flavius Josephus’ Joodse Oudheden, is geen tegenwerping: Betlehem was een klein stadje en het aantal doden zal niet zó groot zijn geweest dat het algemeen de aandacht heeft getrokken. Het is goed denkbaar dat Herodes de moord heeft gelast, dat Matteüs ervan wist en er een messiaanse associatie aan toevoegde.

Het past bovendien goed bij de paranoia van Herodes’ laatste levensjaren. Kort voor zijn dood liet hij nog een van zijn zonen uit de weg ruimen. Voor de koning der Joden gold dat een mensenleven meer of minder niet in de weg mocht staan van een stabiele regering.

Chatten of Bataven

Wie was er zo harteloos baby’s dood te steken? We hebben een vermoeden. Dit was vermoedelijk geen opdracht voor reguliere troepen, zoals Herodes’ Samariaanse infanteristen en ruiters, maar voor een speciale eenheid. De lijfwacht dus. Toevallig weten we daar iets meer over: het waren Germanen.

Een halve eeuw eerder had Julius Caesar in Gallië voor het eerst gebruik gemaakt van Germaanse cavalerie, die hij rekruteerde onder de Chatten. Ze volgden hem tijdens de Tweede Burgeroorlog als lijfwacht naar Italië, Spanje, Griekenland, Egypte, Turkije, Tunesië en opnieuw Spanje. Na Caesars dood maakte zijn opvolger, keizer Augustus, eveneens gebruik van Germaanse ruiters, en zijn cliëntkoning Herodes volgde het voorbeeld van zijn meester.

Waren zijn Germaanse lijfwachten Chatten? Het lijkt erop, en dat roept een nieuwe vraag op. Kort voor 39 of 19 v.Chr. was er onenigheid binnen deze stam. Eén groep trok weg en vestigde zich in het gebied tussen Beneden-Maas en Beneden-Rijn: de Bataven. Het waren uitzonderlijk goede krijgers en het was uit deze stam dat keizer Augustus en zijn opvolgers hun lijfwacht betrokken. Het is beslist niet uitgesloten dat Herodes zijn lijfwachten rekruteerde in de Betuwe.