In weerwil van het liedje dat behelst dat Sinterklaas jarig is en dat we om die reden onze schoen vast klaar moeten zetten, wordt op 6 december het overlijden herdacht van de bisschop van Myra. Zijn sterfjaar is niet bekend, maar 343 is een mogelijkheid.
Nikolaas’ biografie bestaat grotendeels uit legendarische anekdotes, die suggereren dat hij al tijdens zijn leven zou hebben beschikt over de gave der bilocatie. Vrijwel al deze legenden zijn terug te leiden tot de volkstradities van het Turkije van de Romeinse tijd, en hebben geen historische waarde.
Wat wél historisch is
Op twee verhalen na dan. Het eerste verhaal dat betrouwbaar zou kúnnen zijn is dat hij tijdens het concilie van Nikaia een pastorale oplawaai zou hebben uitgedeeld aan een bisschop met ketterse standpunten. De andere bisschoppen zouden de driftkikker daarna hebben berispt en hem hebben verboden nog langer de tekenen van het bisschoppelijk ambt te dragen.
Het andere verhaal is dat van de goudstukken: een weduwnaar was te arm om zijn drie dochters met een bruidsschat uit te huwelijken, maar in het diepste geheim wierp Nicolaas ’s nachts goudstukken het huis binnen.
Ik denk dat specialisten wat twijfels zullen hebben bij de bovenstaande twee anekdotes, maar ik heb mijn argumenten hier uiteengezet en misschien is er toch iets te zeggen voor authenticiteit. In dat stuk leg ik ook uit hoe de man uit Myra in de Middeleeuwen kon uitgroeien tot onze Sinterklaas en hoe de Amerikaanse Santa Claus daar weer uit is voortgekomen. Hét boek dat u lezen moet over de echte bisschop is Nikolaas van Myra en zijn tijd van Aart Blom, dat echt een van de beste publicaties over de Late Oudheid is.
Betekenis
Het neermeppen van gesprekspartners is niet navolgenswaardig. Sint-Nikolaas is dan ook niet de patroon geworden van de orthodoxe theologie of van de vergadercultuur. De middeleeuwse wijzen waren verstandiger. Ze verhieven de man uit Myra tot de beschermheilige van onder andere kooplieden, hotelhouders, studenten, bankiers, zeevarenden, prostituees en derhalve ook van Amsterdam. Daarnaast ressorteert onder deze heilige ook de verstrekking van cadeautjes aan minderjarigen.
De nog altijd actuele waarde die de middeleeuwse heilige uitdraagt is dat je dingen moet geven zonder er iets voor terug te verwachten. Sinterklaas is dus geen feest voor kinderen, zoals mijn goede vriend Richard onlangs uitlegde, maar is een feest voor volwassenen.
Volgens mij is 6 december niet zozeer de dag waarop het overlijden van Sint Nikolaas wordt herdacht, evenmin als het zijn geboortedag is, maar het is in de Rooms-Katholieke Canon van Heiligen de dag waarop hij in het bijzonder wordt vereerd. Iedere officiële heilige heeft zo’n dag, bijv. St. Maarten, etc. In de Heilige Mis van die dag wordt die heilige dan met name genoemd en in het bijzonder herdacht. Er zijn zo veel heiligen, dat op vrijwel iedere dag meerdere heiligen worden herdacht.
Als kind kreeg je bij de doop de naam van een Heilige. De dag waarop die Heilige werd herdacht was voortaan je Naamdag. Bij sommige katholieken werd niet je verjaardag gevierd, maar je Naamdag.
Voor zover ik weet is 6 december gekozen omdat het zijn sterfdag is. Wat overigens identiek is aan zijn geboortedag in eeuwige zaligheid.
Het begin van zijn aardse bestaan wordt gevoerd op 29 juli, de translatie van zijn relieken op 9 mei en er is ook nog een feestdag voor de inwijding van zijn basiliek in Constantinopel, waarvan ik niet weet wanneer.
En voor wie mocht willen weten waarom Nikolaas vier feestdagen heeft: http://mainzerbeobachter.com/2012/12/05/een-byzantijnse-sint-nikolaaslegende/
Ik heb geen betrouwbare bron kunnen vinden die de geboortedatum en de sterfdatum van Sinterklaas melden. Maar al zou 6 december zijn sterfdag zijn, dan nog is de ‘feestdag’ van 6 december géén herdenking van zijn sterven. En dat is wat u schreef. Een heiligendag is juist bestemd om te vieren dat de desbetreffende heilige ‘het eeuwige LEVEN’ geniet, in de hemel. Het kan zijn dat die dag op de canonieke kalender is gekozen omdat het zijn sterfdag was, maar dat is bijzaak! Er zijn talloze heiligen met een heiligendag, van wie we geen idee hebben wanneer ze werden geboren en wanneer ze stierven.
Ik heb begrepen dat Sinterklaas de voortzetting is van de oppergod Wodan, een maangod. Vandaar de witte schimmel die over het dak trippelt en de cadeaus die van boven komen (door het rookgat).
Wie zal het zeggen? Of beter: hoe zullen we het bewijzen? Het valt niet meer te weten, vrees ik, maar het is een leuk idee.
Ook Wodan reed op een (wit) paard, en wel over de wolken. Om de gedachtenis aan Wodan uit te roeien vond de kerk het prima dat Sinterklaas zijn rol overnam. Het Christendom, dat slechts in zijn grondslag, de 10 geboden, nog iets te maken had met de religie waar het uit was voortgekomen (het jodendom), maar dat voor de rest steeds meer heidense elementen opnam, was sterk in het assimileren van heidense feesten en iconen. Zo was de dood, maar vooral de verrijzenis van Jezus, en de verering van Maria, een beeld dat afkomstig is van Isis en haar zoon Horus. Kerstmis werd ingevoerd, (oorspronkelijk was alleen Pasen het grote christelijke feest) en gezet op eind december, om de midwinterfeesten van de Germaanse religie te kerstenen. (De terugkeer van het licht!) Pasen werd in het voorjaar gevierd, om op die manier de ook Germaanse vruchtbaarheidsfeesten (het ei!) te kerstenen.
Godsdienstwetenschappers en kerkhistorici kunnen hier ongetwijfeld meer over vertellen.
Sint rijdt niet op een wit paard, maar op een schimmel. Overigens hebben we geen idee hoe canoniek dat paard eigenlijk is. Ik las ergens iets over de oervorm van Santa Claus, die terug lijkt te gaan op een Sinterklaasfiguur die door Nieuw Amsterdam (New York) reed op een kar.
Het “derhalve” maakt dit stukje helemaal.
In Myra heb ik het (lege) gebroken graf van Sinterklaas bezocht; wat me het meest verbaasde waren de huilende russische vrouwen die over zijn graf stonden.
Ja, dat vond ik ook redelijk curieus.
Voor alle duidelijkheid: de ‘oplawaai’ in Nicea was het de arme andere bisschop tegen de grond slaan (zoals de MB ook een paar regels later aangeeft). Geeft toch weer een sinistere lading aan ‘Zijn hier nog stoute kinderen’…
‘volkstradities van het Turkije van de Romeinse tijd’: erg veel scribenten blijken ertoe te neigen om Sint Nicolaas een Turkse afkomst te geven. Politieke correctheid? Ik zou ‘Turkije’ in deze zin liever willen vervangen door ‘Anatolië’ omdat in de vierde eeuw er nog helemaal geen sprake was van Turken en zeker niet in die streek.
Een lastig probleem. Natuurlijk kan Nikolaas in etnische zin geen Turk zijn geweest. De alternatieven zijn Lycië en, inderdaad, Anatolië, maar ik wil bij de lezers van deze kleine blog niet meteen aannemen dat ze dat weten te liggen. Je hebt hetzelfde met Andalusië/Baetica, Tunesië/Africa, Bulgarije/Thracië enz.
De band van Nikolaas met Turkije is alleen een formele. Hij was “titulair” bisschop van Myra. In de vroegste tijden van het christendom waren heel grote gedeelten van het Midden-Oosten en Turkije christelijk. En dus had je daar overal bisschopszetels. Later gingen die gebieden voor het christendom verloren. In de christelijke gebieden had je ook overal bisschopszetels. Wanneer de kerk iemand, als eerbewijs, de rang van bisschop wilde geven, zonder hem daadwerkelijk aan een diocees te willen verbinden, werd hij titulair bisschop van een plaats die vroeger een bisschopszetel was geweest. Nikolaas was zo’n titulaire bisschop van een verloren gegane bisschopszetel.