Nikolaas van Myra

De dood van Nikolaas van Myra (Antivouniotissa-museum, Korfu)

Ik heb wel vaker geschreven over Nikolaas, de bisschop van de Lycische havenstad Myra die overmorgen ongeveer 1681 jaar geleden is overleden. Die datum, zes december dus, is eigenlijk het enige dat we met zekerheid weten, al zal het jaar 342 niet ver bezijden de waarheid zijn. Aannemend dat hij een jaar of vijftig, zestig is geworden, zal hij herinneringen hebben gehad aan de christenvervolging van Diocletianus. Wellicht is hij in 325 aanwezig geweest op het Concilie van Nikaia. Daar is een beroemde legende over – de pastorale pets die hij een andersdenkende zou hebben gegeven – maar dat verhaal is betrekkelijk jong.

Dat was, in volgorde van afnemende waarschijnlijkheid, alle historische informatie over Nikolaas van Myra. We kunnen nog toevoegen dat in de zesde eeuw zijn graf even buiten de stad werd aangewezen; daarvandaan is het gebeente later overgebracht naar Bari. Je leest weleens dat een koolstofdatering zou hebben bewezen dat dit materiaal uit de vierde eeuw stamde, en uitgesloten is dat niet, maar het is bij mijn weten nooit in een wetenschappelijk tijdschrift gepubliceerd. Tot slot: in de eerste helft van de vierde eeuw is in de haven van Myra een kerk gebouwd. Misschien was Nikolaas betrokken, misschien niet.

Lees verder “Nikolaas van Myra”

Sinterklaas met boeken (bis)

(Boekhandel De Kler, Leiden)

[Zoals beloofd nog een tweede stukje over boeken om met Sint-Nikolaas cadeau te doen (en liefst ook te lezen). Met dank aan Roel Salemink van de Athenaeum-boekhandel in Amsterdam.]

Vertalingen

Afgelopen tijd was rijk aan nieuwe vertalingen. De gelauwerde vertaler Piet Schrijvers waagde zich aan een eigentijdse vertaling van het werk van Ovidius en kwam met twee gebonden uitgaven: De Gedaantewisselingen (Metamorfosen) en de Kalendergedichten (Fasti). Het mooie is dat bij beide boeken ook de Latijnse tekst is opgenomen. Ook van Harrie Geelen, classicus, illustrator (en man van vertaalster Imme Dros), verscheen op hetzelfde moment een vertaling van Ovidius, Metamorphoses. Voor een vergelijkend warenonderzoek van de verschillende vertalingen van de Metamorfosen verwijs ik u graag naar de website van Athenaeum, waar we een paar zinnen naast elkaar hebben gezet.

Naast Ovidius zijn er ook twee vuistdikke vertalingen verschenen van De Civitate Dei (de Stad van God) van Augustinus door Chris Dijkhuis, die na 40 jaar een eigentijdse vertaling maakte van dit belangrijke werk dat Augustinus schreef na de plundering van Rome door de Visigoten in het jaar 410. En daarnaast de Legenda Aurea (de Gulden Legende) van de dertiende-eeuwse Jacobus de Voragine, dominicaan, schrijver, bestuurder en aartsbisschop van Genua. Het is een boek vol heiligenlevens, dat beschouwd kan worden als inspiratiebron voor veel westerse kunst en literatuur. De vertaling is van Ton Hilhorst en Carolien Boink.

  Lees verder “Sinterklaas met boeken (bis)”

Sinterklaas met boeken

Sint-Nikolaas is alweer in het land, u hebt lootjes getrokken en u zit met een probleem. U moet een cadeau kopen voor iemand die houdt van de Oudheid. Dat komt voor. Zelfs in de beste kringen. Maar u zit er toch maar mooi mee, want u hebt geen idee wat leuk is om te geven. Tenzij u het budget hebt iemand een retourtje Athene, Rome, Alexandrië of Babylon cadeau te doen, moet u dus maar een boek geven.

Dat komt goed uit, want ik schrijf boeken. Als u die koopt, heeft u niet alleen een leuk cadeau maar steunt u ook deze blog. Hieronder dus enkele titels om met Sint-Nikolaas cadeau te doen. Aan een ander of aan uzelf.

Lees verder “Sinterklaas met boeken”

Sint-Nikolaas in Arnhem

Sint-Nikolaas (Antivouniotissa-museum, Korfu)

Mijn vader wist ooit een verhaal te vertellen over de posterijen in zijn geboortestad Arnhem, dat ik niet kapot zal gaan checken. Het komt erop neer dat in Arnhem, dat in de Tweede Wereldoorlog hard getroffen was, reële armoede bestond. Een weduwe zonder voldoende geld was ten einde raad en schreef dus maar een brief aan Sint-Nikolaas. Overzicht van de precaire financiële situatie, verzoek om financiële bijstand, met 120 gulden zou ze al enorm geholpen zijn.

De brief aan de Goedheiligman kwam natuurlijk niet verder dan het postkantoor. Daar werkte destijds een beëdigde ambtenaar die onbestelbare post mocht openen om te zien of er een aanwijzing was voor het adres. De man – het zal wel een man zijn geweest, eind jaren veertig – las het epistel, was erdoor ontdaan en besloot zijn collega’s erbij te betrekken.

Lees verder “Sint-Nikolaas in Arnhem”

Robert de Fries en Sint-Nikolaas

Robert de Fries (Gent)

Nog even over de relieken van Sint-Nikolaas dus, waarvan afgelopen zondag een piepklein deel vanuit de Egmondse Abdij is overgebracht naar de Amsterdamse Nikolaasbasiliek. Of dat bot echt is, is volkomen irrelevant. Een heilige staat voor een waarde – in dit geval: het is goed te geven aan wie niets kan teruggeven – en al het overige is geneuzel. Een weldenkend mens heeft het er niet over. Of besteedt het uit aan bloggers.

Scepsis

Broeder Adelbert, de reliekenbeheerder en huisblogger van de abdij van Egmond, heeft echter aangegeven in te staan voor de authenticiteit van de relikwie. Dat maakt mijn historische belangstelling wakker. Religieus geloof is immers één ding, wetenschap een ander ding. Je moet sterk staan om iets als “het is echt waar” te zeggen wanneer dat irrelevant is. Dan word ik nieuwsgierig.

Lees verder “Robert de Fries en Sint-Nikolaas”

Zal de goede Sint wel komen?

Vroeger hadden de huizen geen isolatie. Als je de wind door de bomen hoorde waaien, waaide in huis zelfs de wind. En de Sinterklazen van toen, dat waren jongens van Jan de Witt. Natuurlijk, een enkel kind vroeg zich af of de goede Sint wel zou komen als het weer lelijk was, maar de bisschop reed met zijn knecht door de donkerste nachten op de hoge daken, en zorgde ervoor dat kinderen in hun schoen poppen vonden met vlechten in het haar, of kaatsballen in een net en letters van banket.

Maar tegenwoordig?

Als het ook maar een beetje naar code geel neigt moet je maar afwachten of Sinterklaas zijn sinterklazige dingen wel doet. Als het glad is, is strooien al teveel gevraagd. Watjes zijn het, die Sinterklazen van tegenwoordig, watjes.

Het bekken van Sint-Nikolaas

Reliekhouder uit Worms

Nog even over de resten die Sint-Nikolaas op aarde achterliet toen hij opsteeg naar de hemel – een verhaal waarover we het al eerder hebben gehad en dat we nu kunnen laten rusten, al is het nog zo mooi. We hebben het dus over Nikolaas’ gebeente.

Relikwieën over de hele wereld

Nog even herhalen: de ketterpletter is vermoedelijk in 342 of 343 begraven in een kerk aan de rand van de havenstad Myra. Die kerk is later herbouwd en in 1087 hebben mensen uit Bari daarvandaan de relieken meegenomen. Later gaven ze zo nu en dan botten mee aan bevriende steden. Het is dus mogelijk dat er een rib is terechtgekomen in de Egmondse Abdij, maar daarvoor zie ik, zoals ik gisteren schreef, zo snel geen aanknopingspunt in de bronnen van het latere graafschap Holland. Er zijn ook botfragmenten elders terechtgekomen, zoals in Venetië. De fragmenten in de Duitse keizerstad Worms zijn in de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan. En een stukje van het bekken van Sint-Nikolaas zou zijn beland in Lyon.

Lees verder “Het bekken van Sint-Nikolaas”

Factcheck: de rib van Sint-Nikolaas

Ikoon van Sint-Nikolaas van Myra (Basiliek, Bari)

Het Sinterklaasjournaal besteedt er geen aandacht aan, maar er is nieuws over Sint-Nikolaas, goedheiligman, ketterpletter, bisschop van Myra alsmede beschermheilige van Amsterdam. Het nieuws: zondag zal een stukje van een van zijn ribben worden overgebracht naar de Amsterdamse Nikolaasbasiliek. Het botfragment is afkomstig uit de Abdij van Egmond.

Is dat botje echt?

Het is verre van mij daar de draak mee te steken. De verering van Sint-Nikolaas staat voor een waarde die minimaal overweging verdient: dat het goed is te geven aan mensen die niets terug kunnen geven. Daarom, zo lezen we in de Nieuwe Catechismus (vraag 25), geeft Sinterklaas aan kleine kinderen en is het een feest voor volwassenen. De vraag of het Egmondse botmateriaal werkelijk afkomstig is van de op 6 december 342 ontslapen bisschop, is niettemin een legitieme.

Lees verder “Factcheck: de rib van Sint-Nikolaas”

Geen dag te vroeg

Er zijn vele dagen in het jaar, vooral in de lente, waarin ik een zeker gemis voel, een bepaalde onbenoembare soort van je ne sais quoi ervaar, een existentiële leegte bespeur. Ergens in de zomer komt dan het bericht dat de eerste pepernoten zijn gevonden en dan trekt het gelukkig allemaal weer bij. En vandaag is het zover: ze zijn gesignaleerd bij Plus Brughuis in Almelo.

Geen dag te vroeg! Het is alweer 16 juli en er zijn sinds de overlijdensdag van de heilige Nikolaas van Myra alweer 222 dagen verstreken. En dat terwijl pepernoten 365 dagen per jaar lekker zijn (en dit jaar zelfs 366).

Lees verder “Geen dag te vroeg”

Sint-Nikolaas

Verpletter de ketter: Nikolaas slaat een andersdenkende tegen de vlakte (Soumela-klooster, Turkije)

Iemand met de Bijbel om de oren slaan, kent u die uitdrukking? Ik moest daaraan denken omdat christenen morgen de sterfdag gedenken van de heilige Nikolaas van Myra. Het is op die dag verplicht mensen die de precieze chalkedonische formulering van de twee naturen van Christus niet kunnen reproduceren, een pets te verkopen.

Voor hun eigen bestwil en hun zielenheil uiteraard.

Lees verder “Sint-Nikolaas”