[Vier jaar geleden blogde ik rond kerstmis vrij uitgebreid over het Ardennenoffensief, een historische gebeurtenis die in de nieuwscyclus altijd wordt overschaduwd door de gebruikelijke eindejaarsoverzichten en -lijstjes. Mocht u die stukjes destijds niet hebben gelezen, dan beveel ik ze u van harte aan. Het jaar erna blogde ik over de Trojaanse Oorlog en vorig jaar waren de christenvervolgingen het thema van het inmiddels traditionele vervolgverhaal met kerstmis. Dit jaar kreeg ik tot viermaal toe een verzoek om de Tweede Punische Oorlog. Het is wat ver verwijderd van “Vrede op aarde in de mensen een welbehagen”, maar wie een longread zoekt voor de kerst, heeft hier een veertiendelige reeks.]
Het blijft een van de meest tot de verbeelding sprekende verhalen uit de Oudheid: de Karthaagse veldheer Hannibal Barka die met zijn olifanten over de Alpen trekt. Met deze operatie viel hij de Romeinen aan waar ze het nooit hadden verwacht: in het noorden, in plaats van op Sicilië. Titus Livius, een belangrijke bron, presenteert de Tweede Punische oorlog als strijd op leven en dood, wat enigszins overdreven is omdat Hannibal er niet op uit was Rome te verwoesten. Het ging hem erom het Romeinse stelsel van bondgenoten te ontmantelen en de vijand te reduceren tot de status van stadstaat.
Livius wijdt tien boekrollen aan “de meest gedenkwaardige oorlog aller tijden”, en hoewel hij aandacht besteedt aan het diplomatieke geschil dat de aanleiding ertoe vormde, zoekt hij de oorzaak in het karakter van één man: Hannibal, de zoon van een Hamilkar Barka die op Sicilië een guerrilla tegen de Romeinen had gevoerd. (Ik blogde er al over.) Hamilkar had het verlies van het eiland gecompenseerd door de verovering van Andalusië, wat hem populair maakte bij de Karthaagse bevolking en zijn stad een efficiënte Spaanse landmacht gaf die was getraind volgens de laatste inzichten uit de Griekse wereld. Deze Hamilkar zou zijn zoon hebben laten zweren dat hij voor eeuwig de vijand van Rome zou zijn.
Een gevaarlijke vijand, weet Livius, die een hele reeks militaire kwaliteiten aan Hannibal toeschrijft en daar wreedheid, onbetrouwbaarheid, leugenachtigheid, goddeloosheid, trouweloosheid en principeloosheid aan toevoegt. Dit kwaadaardige sujet werd in 221 commandant van Karthago’s Spaanse leger en was vanaf dat moment uit op oorlog met Rome.
Althans, zo presenteert Livius het, alsof één man in staat is een complete staat in een oorlog mee te slepen. Het ligt natuurlijk complexer. De Karthagers waren gefrustreerd door de nederlaag in de Eerste Punische oorlog en er waren “haviken” die aanstuurden op revanche. Hannibal was niet alleen. Omgekeerd waren er ook in Rome senatoren die meenden dat een tweede oorlog noodzakelijk was. Onder andere omstandigheden zou een wraakbelust man als Hannibal minder ruimte hebben gekregen, maar hij had gedurende enkele jaren voldoende politieke rugdekking om de oorlog te ontketenen die zijn vader lijkt te hebben gewild.
Het uitbreken van de Tweede Punische oorlog was ondertussen geen buitengewoon bijzondere zaak. De Karthagers breidden hun macht uit in Spanje; de bewoners van een bedreigde stad, Saguntum, vroegen om hulp in Rome; maar omdat deze stad lag in een ook door Rome erkende Karthaagse invloedssfeer was er een diplomatiek probleem. Met wat goede wil zou het op te lossen zijn geweest, maar niemand wilde vrede. Toen Hannibal de stad eenmaal had bezet en had vernomen dat én Karthago én Rome dit opvatten als het begin van een oorlog, begon hij aan de voorbereidingen van de opmars naar Italië.
De omvang van het expeditieleger suggereert dat het plan klaar lag. Als de voornaamste bronnen voor deze veldtocht, Livius en de doorgaans accurate Polybios, betrouwbaar zijn, verliet de Karthager Spanje met 102.000 man. Ten noorden van de Ebro liet hij 11.000 man achter en daarna zou hij, na enkele gevechten, met 59.000 soldaten de Pyreneeën zijn overgestoken. Als dit juist is, zou de Karthaagse generaal in Catalonië al een derde van zijn leger hebben verloren. Van de overblijvers zou hij, hoewel geen gevechten worden vermeld, opnieuw een kwart zijn verloren voor hij de Rhône had bereikt, want daar zette hij 46.000 man over. In een later door Hannibal achtergelaten inscriptie vermeldde hij dat hij ooit met 20.000 man voetvolk en 6.000 ruiters was aangekomen op de Povlakte. Dit ongetwijfeld correcte cijfer leidt tot de conclusie dat de overtocht van de Alpen bijna de helft van Hannibals mannen het leven kostte.
Dit spectaculaire verlies kán eenvoudig niet waar zijn. Geen generaal springt zo roekeloos om met mensenlevens, al was het maar omdat hij alleen succes kan hebben met levende soldaten. Het is aannemelijker dat de Karthager met zo’n 40.000 man de Ebro overstak, ongeveer evenveel als Alexander meenam toen hij de Perzen aanviel (bron) en als Caesar zou inzetten tegen de Galliërs. Vervolgens liet Hannibal een kwart van zijn manschappen achter om te verhinderen dat Catalonië een Romeinse basis zou worden – te weinig, zoals zal blijken – en daarna zal hij nog zo’n 4000 man hebben verloren.
Het expeditieleger bestond uit verschillende nationaliteiten. Van de 26.000 man die de Povlakte zullen hebben bereikt, vormden de taaie Libiërs de meerderheid, maar er waren ook Iberiërs, Griekse officieren, slingeraars van de Balearen, Numidiërs en Galliërs. Later zouden daar nog meer Galliërs bijkomen, alsmede Samnieten en andere Italiërs. Een van de manieren om de eenheid te bewaren was religie. Hannibals munten tonen de mannetjesputter die bij de Karthagers Melqart heette, bij de Grieken Herakles en bij de Galliërs Ogmios. Iedereen kon zich ermee identificeren, want niet alleen was de halfgod de belichaming van alles wat mannelijk was, hij was ook beroemd omdat hij lange reizen had gemaakt, omdat hij oorlog had gevoerd en, niet in de laatste plaats, omdat hij ooit vanuit Spanje via de Alpen naar Italië was gekomen.
“Geen generaal springt zo roekeloos om met mensenlevens.”
Jawel hoor. In de Eerste Wereldoorlog waren er een paar aan het Westfront; het Oostfront van de Tweede Wereldoorlog was helemaal erg, met name vanaf eind juli 1944. Het Japanse leger in dezelfde tijd was er ook vermaard om. Maar er is geen reden aan te nemen dat Hannibal Barka in die categorie viel.
Franse officieren in WO! vonden het prachtig om gewapend met slechts een sabel de vijand tegemoet te treden heb weleens gelezen, ik meen bij Phillip Blom oa.
Ik heb altijd begrepen dat een goede soldaat een bijzonder laag IQ moet hebben.
MacNamara’s Morons
Klopt. Soldaten zijn bewapend tot op de tanden omdat daarboven niets meer zit.
Schandalig, jullie gesprek over soldaten. Soldaten zijn mensen die door anderen in de strijd worden gestuurd, soms om slechte redenen en soms om goede. Soldaten van geallieerde kant hebben jullie ouders bevrijd en vaak zelf het leven daarbij verloren. En ook soldaten van de andere zijde zijn voor het merendeel verplicht naar het front gestuurd.
Deze blog zakt wel heel erg laag de modder in!
Voor de goede orde wijs ik erop dat ik heb gediend.
Als dit zelfspot was, dan is die niet geslaagd en die is door uw volgers hierboven zo niet begrepen. Er is een stelletje lafaards bij dat u naar de mond praat, wat uw standpunt over iets/iemand ook is.
Ik hoop dat u mijn opmerking “MacNamara’s Morons” kon plaatsen.
De opmerking daarboven ging over het idee dat een soldaat een zo laag mogelijk IQ zou moeten hebben.
Welnu, dat werd tijdens de Vietnamoorlog helaas door het schandalige Project 100.000 (beter bekend als MacNamara’s Morons) gelogenstraft.
Tijdens dat project werden -bij wijze van experiment en als gevolg van een tekort aan manschappen- vele duizenden afgekeurde en vaak licht tot middelmatig verstandelijk beperkte jongens alsnog toegelaten en naar het front gestuurd; met aanzienlijk hogere aantallen gewonden en gesneuvelden tot gevolg.
De inzet van deze troepen (vaak onder groot protest van de officieren aan het front, overigens) werkte in de praktijk enkel maar nadelig voor het Amerikaanse leger, zowel op militair als (later) ook op PR-gebied.
Na dit project werd het na de Tweede Wereldoorlog reeds ingevoerde minimum IQ gehandhaafd.
Men hanteert een eigen systeem, maar het minimum komt ongeveer overeen met een IQ van zo’n 80.
Dat is dus het antwoord op de vraag of een soldaat een zo’n laag mogelijk IQ moet hebben.
Vriendelijke groet van Jeroen; overigens ook weer niet zo vreselijk laf (Nec Temere Nec Timide)
‘Soldaten zijn mensen die door anderen in de strijd worden gestuurd, soms om slechte redenen en soms om goede.’
Het is waar dat soldaten de strijd in worden gestuurd. Het is ook waar dat soldaten zich de strijd in láten sturen en sommigen doen dat zelfs vrijwillig.
Na het einde van de verschrikkingen van WO1, riep iedereen: dat nooit meer! Maar in het bos van Compiègne werd op 11 november 1918 het zaad gezaaid voor WO2. Na het einde van die wereldbrand, riep iedereen: dat nooit meer! Maar sindsdien heeft de wereld nooit één seconde vrede gezien…
Wat is dat toch, dat mensen vrede met de mond belijden, maar niet vanuit hun hart in hun daden tot uitdrukking brengen? Waarom gaan we door met het stapelen van fout op fout, ondanks het gezegde dat een ezel zich geen twee keer aan dezelfde steen stoot?
Ik heb de plaatsen bezocht, waar de slachtoffers van die zinloze wreedheden begraven liggen. Mannen, jongens vaak nog, weggerukt uit de toekomst. Ik las hun namen op de koele witte stenen, hun leeftijden bezorgen me steeds weer kippenvel.
Ik sprak een Engelse oorlogsveteraan, een parachutist die in september 1944 boven Arnhem uit een Dakota sprong en het kon navertellen. En dat deed hij, met tranen in zijn ogen. Die vriendelijke, oude man, zag nog elke dag zijn makkers vallen en hij vroeg zich af waarom… Laten we er in vredesnaam voor zorgen, dat hun ultieme offer niet is verspild.
Er zijn geen goede redenen. Er is niets heroïsch aan oorlog, er zijn alleen maar verliezers. Wie niet wordt gedood, raakt er lichamelijk en/of geestelijk door gehandicapt. Afgezien dan van hen die er hun macht aan ontlenen en bestendigen en van hen die geld verdienen aan het leed van anderen. Misschien bent u het ‘militair-industrieel complex’ vergeten?
Kan het ook anders? Ja, dat kan! Vrede komt niet uit de loop van een geweer, alleen dood en verderf. Er leidt geen weg naar vrede, vrede ís de weg. Als vrede leeft in ons hart, dan zullen we niet toestaan dat onze zonen en dochters de strijd in worden gestuurd. We zullen pal staan voor onze kinderen en die van anderen.
Laten we ons verstand gebruiken, nadenken en onze eigen verantwoordelijkheid nemen. Laten we onze grenzen slechten en een einde maken aan verdeeldheid. Laten we niet langer achter politieke en godsdienstige leiders aansloffen, want die leiden ons naar de afgrond. Wie enig benul heeft van de geschiedenis, is zich daarvan bewust, want de geschiedenis herhaalt zich, keer op keer.
Het heeft geen enkele zin hier termen als,’lafaard’ te gebruiken. Zulke emoties – hoe begrijpelijk ook – brengen ons niet nader tot elkaar. Dit blog is bij uitstek het platform om op een redelijke manier met elkaar van gedachten te wisselen over misschien wel het meest essentiële onderwerp in ons bestaan.
Alhoewel deze symbolische tijd van ‘duisternis naar licht’ bij uitstek geschikt is voor bezinning, vraagt èlke dag om bezinning op de manier waarop we leven…
Wat een gemoraliseer…ach kon de mensheid maar ooit…het soort stukjes waarvan er al genoeg zijn. Zie onder ogen dat georganiseerd geweld bij de mensheid hoort. En doe niet alsof deelnemers of betrokkenen bij oorlogssituaties altijd duidelijke keuzes kunnen maken, of dat zouden moeten doen.
‘Zie onder ogen dat georganiseerd geweld bij de mensheid hoort.’
U steekt uw huis in brand en vervolgens staat u met u uw handen in de zakken toe te kijken hoe de boel affikt?
Wat is uw keuze?
Waarom waren de Libiërs zo taai?
Misschien komt het door die woestijn. Daar moet je wel taai zijn om te overleven.
Ik dacht dat het in die tijd nog geen woestijn was.
“Een van de manieren om de eenheid te bewaren was religie. Hannibals munten tonen de mannetjesputter die bij de Karthagers Melqart heette, bij de Grieken Herakles en bij de Galliërs Ogmios.”
Waar werden die munten betaald, uitgegeven en later gevonden? Werden die munten bijvoorbeeld gevonden op Hannibals route door Spanje- Frankrijk – Italië?
Als Hannibal’s doel bereikt was en Rome gereduceerd tot stadstaat zou dat voor de Romeinen ook een soort van doodgaan zijn geweest, toch?
Dus Hannibal bereikte voor Karthago uiteindelijk wat hij in gedachten had voor Rome…
Over Hannibal’s verliezen op weg naar Italië; ziektes en desertie e.d.zullen zijn leger toch wel hebben doen slinken?
Jona, heb jij nog een mening over het boek van Prevas (De dure eed van Hannibal)?
Nee. Het leek me overbodig, want er is een goede biografie van Lancel en ik ben niet bekend met baanbrekende nieuwe inzichten.
‘Soldaten zijn mensen die door anderen in de strijd worden gestuurd, soms om slechte redenen en soms om goede.’
Het is waar dat soldaten de strijd in worden gestuurd. Het is ook waar dat soldaten zich de strijd in láten sturen en sommigen doen dat zelfs vrijwillig.
Na het einde van de verschrikkingen van WO1, riep iedereen: dat nooit meer! Maar in het bos van Compiègne werd op 11 november 1918 het zaad gezaaid voor WO2. Na het einde van die wereldbrand, riep iedereen: dat nooit meer! Maar sindsdien heeft de wereld nooit één seconde vrede gezien…
Wat is dat toch, dat mensen vrede met de mond belijden, maar niet vanuit hun hart in hun daden tot uitdrukking brengen? Waarom gaan we door met het stapelen van fout op fout, ondanks het gezegde dat een ezel zich geen twee keer aan dezelfde steen stoot?
Ik heb de plaatsen bezocht, waar de slachtoffers van die zinloze wreedheden begraven liggen. Mannen, jongens vaak nog, weggerukt uit de toekomst. Ik las hun namen op de koele witte stenen, hun leeftijden bezorgen me steeds weer kippenvel.
Ik sprak een Engelse oorlogsveteraan, een parachutist die in september 1944 boven Arnhem uit een Dakota sprong en het kon navertellen. En dat deed hij, met tranen in zijn ogen. Die vriendelijke, oude man, zag nog elke dag zijn makkers vallen en hij vroeg zich af waarom…
Er zijn geen goede redenen. Er is niets heroïsch aan oorlog, er zijn alleen maar verliezers. Wie niet wordt gedood, raakt er lichamelijk en/of geestelijk door gehandicapt. Afgezien dan van hen die er hun macht aan ontlenen en bestendigen en hen die geld aan verdienen aan het leed van anderen. Misschien bent u het ‘militair-industrieel complex’ vergeten?
Kan het ook anders? Ja, dat kan! Vrede komt niet uit de loop van een geweer, alleen dood en verderf. Er leidt geen weg naar vrede, vrede ís de weg! Als vrede leeft in ons hart, dan zullen we niet toestaan dat onze zonen en dochters de strijd in worden gestuurd. We zullen pal staan voor onze kinderen en die van anderen.
Laten we ons verstand gebruiken, nadenken en onze eigen verantwoordelijk nemen. Laten we onze grenzen slechten en een einde maken aan verdeeldheid. Laten we niet langer achter politieke en godsdienstige leiders aansloffen, want die leiden ons naar de afgrond. Wie enig benul heeft van de geschiedenis, is zich daarvan bewust, want de geschiedenis herhaalt zich, keer op keer.
Het heeft geen enkele zin elkaar hier ‘lafaard’ te noemen. Zulke emoties – hoe begrijpelijk ook – brengen ons niet nader tot elkaar. Dit blog is bij uitstek het platform om op een redelijke manier met elkaar van gedachten te wisselen over misschien wel het meest essentiële onderwerp in ons bestaan.
Alhoewel deze symbolische tijd van ‘duisternis naar licht’ bij uitstek geschikt is voor bezinning, vraagt èlke dag om bezinning op de manier waarop we leven…
Voor Rob Duijf: dat ik wel iets bij u los zou maken snap ik, maar uw metafoor niet: ik steek mijn eigen huis in brand en sta met mijn handen in mijn zakken toe te kijken? Op eenzelfde manier ben ik medeplichtig aan het voortduren van oorlog in de wereld?
Of u medeplichtig bent aan het voortduren van oorlog in de wereld, hangt van uw keuzes af. Dat zult u zelf moeten beoordelen; ik heb het dan ook als vraag gesteld. Het is overigens een vraag die ik in de eerste plaats aan mezelf stel.
Oorlog is conflict in ultima forma. Voor een conflict zijn minstens twee partijen noodzakelijk, met tegenstrijdige belangen of ideeën. Op zijn best slaan we elkaar verbaal de hersens in. Kiest u partij, dan zijn er anderen die een andere kant kiezen. Dan is er verdeeldheid en waar verdeeldheid is, kan wrijving, spanning, conflict ontstaan. In onze ‘verlichte’ Westerse samenleving rennen we rond met spuitbusjes tolerantieolie, maar desondanks kunnen we niet verhinderen dat de machine vastloopt, op tal van niveaus.
Kortom: wat is uw bijdrage? Oorlog is geen ver-van-uw-bedshow, ook al leeft u hier in een betrekkelijk vredig klimaat. U bent er net zo verantwoordelijk voor als ik.
Wel, bij mijn weten ben ik nog nooit een oorlog (anders dan ruzies) begonnen. En ik heb niets meer met ‘ja lekker makkelijk zo’. Ben ik als burger ook verantwoordelijk voor misdaad? De werkelijkheid is niet zo eenvoudig ‘als iedereen zich maar inzet wordt het beter.’
Ik ben geen held en afgekeurd voor militaire dienst. Wel heb ik mij in een vorig leven ingezet voor mensen uit nare landen.
‘De werkelijkheid is niet zo eenvoudig ‘als iedereen zich maar inzet wordt het beter.’’
Hoe weet u dat?
Ten eerste is het goed om verder te kijken dan uw eigen vierkante meter groot is; ten tweede: het dichtstbij bent u zelf. Wat is de kwaliteit van uw handelen? Waarom maakt u ruzie?
Ik ga niet ridiculiseren: iemand die op een gewelddadige manier de wet overtreedt, noemen we een misdadiger. Bekijken we dat woord echter wat nauwkeuriger, dan gaat het algemeen om een ‘daad waar iets mis mee is’, een onzuivere handeling.
Mensen zijn sociale wezens. De kwaliteit van ons handelen beïnvloedt direct onze relaties, onze interacties met andere mensen, onze omgeving, maar ook de wereld waarin we leven en waarmee we zijn verbonden. Die wereld is ons huis, die staat in brand en wij lopen met de lucifers op zak.
Mensen hebben sterk de neiging schaapachtig te kijken naar wat anderen doen: doen zij niks, dan doen wij ook niks. Als er echter één schaap over de dam gaat…
Als u wilt weten of het gras aan de andere kant werkelijk groener is, zult u in beweging moeten komen. Niet omdat ik het zeg, want ik klets misschien wel uit mijn nek, maar omdat u zelf inziet dat dat zo is.
Sommige mensen zeggen: ik ben maar alleen, wat kan ik er aan doen, in mijn eentje verandert er niets. En toch begint alle verandering bij u en bij mij. Als wij niets doen, hoeven we van een ander sowieso niets te verwachten.
Dus kijk nog eens – voor zover van toepassing – naar uw keuzes, bijvoorbeeld uw politieke overtuiging, uw godsdienst, uw ontroering bij nationaal vlagvertoon, kortom uw identificacties met het ene, waarmee u zich van het andere denkt te onderscheiden. Zo houdt u de verdeeldheid in stand en dat is wat de anderen ook doen. Waar verdeeldheid is, is conflict niet te vermijden.
Onze wereld heeft geen behoefte aan nieuwe helden, maar aan mensen die nieuwe wegen inslaan en de verdeeldheid achter zich laten.
Misschien is het einde van opdeling wel het eind van alle interactie, als we toch diep moeten gaan. Ik zeg ook maar wat.
Nee, hoor. Sterker nog: het is begin van échte interactie.
We kunnen prima functioneren zonder identificatie. Daarbij zijn uw politieke overtuiging, uw godsdienst, uw vaderland nog het makkelijkst te overzien. Identificatie gaat echter veel dieper, is veel subtieler: uw werk, uw gezin, uw geld, uw ambities, uw carrière, uw zelfbeeld, om er eens een paar te noemen. En anderen doen dat net zo.
Waarom doen we dat eigenlijk, Ben?
U lijkt me een soort mysticus, met z’n allen opgaan in een soort collectief. We zullen moeten afwachten wat de evolutie ervan gaat maken.
The More Loving One
W. H. Auden, 1907 – 1973
Looking up at the stars, I know quite well
That, for all they care, I can go to hell,
But on earth indifference is the least
We have to dread from man or beast.
How should we like it were stars to burn
With a passion for us we could not return?
If equal affection cannot be,
Let the more loving one be me.
Admirer as I think I am
Of stars that do not give a damn,
I cannot, now I see them, say
I missed one terribly all day.
Were all stars to disappear or die,
I should learn to look at an empty sky
And feel its total dark sublime,
Though this might take me a little time.
‘(…)met z’n allen opgaan in een soort collectief.’
U weet niet wat u zegt. U maakt u een voorstelling van een land dat u niet kent. Als u daarin bent geïnteresserd, zult op reis moeten gaan. Dan pas kunt u er misschien iets over zeggen…
Maar als u liever op de evolutie wilt wachten: ga gerust uw gang.
The More Loving One
W. H. Auden, 1907 – 1973
Prachtig gedicht gedicht overigens, dat om enige verdieping vraagt, omdat het op meerdere manieren valt te interpreteren. Hier volgt een analyse:
https://poemanalysis.com/the-more-loving-one-w-h-auden-analysis/
Fijne jaarwisseling!🥂
“Dit ongetwijfeld correcte cijfer leidt tot de conclusie dat de overtocht van de Alpen bijna de helft van Hannibals mannen het leven kostte.”
Ik ben het oneens met de conclusie dat de lagere aantallen moeten betekenen dat al die soldaten zijn omgekomen. Ziekte was de grootste oorzaak van uitvallers, ook al omdat kameraden achterbleven om hen te verzorgen. Daarnaast had je desertie – vele van Hannibal’s soldaten waren huurlingen, die het op een gegeven moment voor gezien konden houden.
‘(…) alsof één man in staat is een complete staat in een oorlog mee te slepen.’
Als je het zo stelt, zou ik toch willen wijzen op Adolf Hitler. Die sleepte in 1939 Duitsland ook niet in zijn eentje de tweede wereldoorlog in, maar was wel het begeesterde boegbeeld van een factie die tot oorlog bereid was.