Aquincum is de Romeinse voorganger van Boeda, dat op zijn beurt de westelijke is van de twee steden die tegenwoordig samen Boedapest heten. De antieke nederzetting was, zoals zoveel antieke nederzettingen, meer een conglomeratie dan een op één plaats geconcentreerde stad: een militaire kamp, een bestuurlijk centrum, een civiel gedeelte en uiteraard de nodige grafsteden. Die laatste waren nog lang in gebruik – er is immers continuïteit van bewoning tot op de huidige dag.
In een van de graven van Aquincum is het bovenstaande bronzen laurierblad gevonden. Het graf in kwestie bevatte vooral voorwerpen uit de Avaarse periode (c.560-c.800), zoals een ijzeren schaar, een toen al antiek Romeins naaidoosje en een gesp. Het laurierblad was, net als het naaidoosje, al antiek toen het aan de overleden werd meegegeven. En niet zomaar antiek: het stamt uit de Bronstijd. Meer precies behoort het tot de Hallstatt-A-cultuur ofwel de Urnenveldcultuur, die u zo tussen 1200 en 1050 moet plaatsen.
Ik weet niet hoe het u vergaat, maar bij mij roept zoiets dus vragen op. Zou de overledene hebben begrepen dat dit voorwerp minimaal vijfentwintig eeuwen oud was? Zou hij of zij hebben geweten wat een museumstuk is en zou de overledene hebben kunnen begrijpen dat zijn of haar graf ooit een museumstuk zou zijn met daarin iets wat in de Late Oudheid al als museumstuk kon gelden? En ook: wat hebben de opgravers gedacht toen ze in een laatantiek graf ineens een Bronstijdvoorwerp vonden?
En dan is er nog de simpele constatering: er zijn minder eeuwen die ons scheiden van de Avaren dan eeuwen die de Avaren scheiden van de edelsmid die het laurierblad maakte.
[Dit was de 312e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]
Dat is wel heel bijzonder ja. Zijn er meer van die bronzen blaadjes bekend? Is er iets bekend over de functie ervan en waar het blad gemaakt werd? Zou degene die het in bezit had, of een voorvader, het ergens gevonden hebben het als bijzonder, of misschien gewoon mooi, hebben herkend en gekoesterd? Je kunt er een waslijst aan vragen op loslaten zonder ooit het raadsel volledig op te lossen of er überhaupt veel zinnigs over te kunnen zeggen. Toegedekt door de tijd. Heerlijk!
Qua leefomgeving (publiek en privé) is West-Europa inderdaad in één generatie meer veranderd dan in de tientallen daarvoor.
Zo’n voorwerp dat de eeuwen trotseert, troost mij op een of andere manier.
Geweldig!
“En dan is er nog de simpele constatering: er zijn minder eeuwen die ons scheiden van de Avaren dan eeuwen die de Avaren scheiden van de edelsmid die het laurierblad maakte”
Kun je afstand in tijd inderdaad meten in eeuwen? Ons scheiden minder eeuwen van de makers van Lascaux, dan die laatsten gescheiden worden van de schilders van Chauvet.
Toch zou een schilder van Chauvet vermoedelijk zonder veel moeite aan Lascaux hebben meegewerkt, maar niet aan de schilderingen van de amsterdamse metro.
Afstand in tijd kun je m.i. beter in verschil in leefomstandigheden, waarbij het een interessante geestelijke exercitie is om je af te vragen hoeveel die van – b,v, – de Avaren verschilden van die van hun bronstijdelijke voorouders. Om die te vergelijken moet je je inleven in twee verschillende situaties die beide enorm van de onze verschillen
Beter in welk opzicht?
Kunnen wij dat eigenlijk wel: ´je inleven in twee verschillende situaties die beide enorm van de onze verschillen´? We hebben een soort laboratoriumomstandigheden voor onszelf gecreëerd die onze beleving kleurt. Ik schat daarom dat wij dat niet echt kunnen, het inleven in een zoveel rauwer bestaan. Het staat te ver van ons af. Maar wat een rake opmerking van @jacobkrekel!
@ Jacob Krekel. u stelt een buitengewoon interessante vraag.. Wat is tijd? een dimensie, zegt men. Is tijd te meten? Leefomstandigheden kan men reconstrueren in archeologische vondsten, maar hoe zit het met verloop van tijd?
‘Is tijd te meten?’
Jazeker! Om in een driedimensionale ruimte (dat is de enige ruimte die wij kennen) van punt A naar punt B te gaan, moet een bepaalde afstand met een bepaalde snelheid worden afgelegd en daar is tijd voor nodig. De factor tijd noemen we daaron de vierde dimensie.
Om die tijd te meten, hebben we een standaard eenheid afgesproken, namelijk een vierentwintgste deel van een aarde-omwenteling oftewel een uur.
Er zit ook een subjectieve en een relatieve kant aan tijd. Praktisch gesproken echter bestaat tijd. Daar mag je aan twijfelen, maar dan kom je waarschijnlijk te laat bij de tandarts. Vindt ie niet leuk…
Bedankt voor de toelichting!
@jacobkrekel: de lijnk met de metro begrijp ik niet. Ik weet niet waar dat over gaat, nl. die beschildering. Ik ben voor het laatst in de jaren 90 ergens in die metro geweest (overigens is de Parijse metro in mijn ogen pas een echte metro, maar dit terzijde).
Zou dit geen scheermes kunnen zijn geweest?
Thanl you for writing about Aquincum and calling attention to this very important provincial capital, however, I must disappoint you: this bronze leaf is not in our collection! Best wishes, Orsolya Láng, PhD, BHM Aquincum Museum