De Wet van Brandolini komt erop neer dat “the amount of energy needed to refute bullshit is an order of magnitude bigger than to produce it”. Of dat waar is, valt niet te meten maar het zal niet ver bezijden de waarheid zijn. Toen ooit een interview dat mijn collega Arjen Bosman en ik hadden gegeven aan Het Parool wat al te beknopt op de voorpagina was samengevat (Amsterdam zou een Romeinse stadstichting zijn), ben ik een weekend lang bezig geweest om het uit allerlei nieuwsgroepen verwijderd te krijgen.
De reden waarom misvattingen zo hardnekkig zijn, is dat ze ons vertellen wat we graag willen horen, terwijl feiten soms maar in de weg zitten. Kul is verleidelijk. We kunnen echter vaak verhinderen dat onzin de ronde zal gaan doen. Desinformatie is lui en kent daardoor een eigen cyclus, zodat je er weleens op kunt anticiperen en mensen alvast kunt uitleggen waarom niet waar is wat ze zullen gaan horen (“prebunking”). In december komen bijvoorbeeld de krantenstukjes dat kerstmis is afgeleid van een Mithrasfeest, dus je kunt alvast uitleggen dat het in feite andersom was, en ook valt in december te lezen dat Chanoeka wordt gevierd omdat Judas de Makkabeeër de Joden bevrijdde, dus je kunt de mensen alvast voorinformeren dat hij de Tempel weliswaar reinigde maar werd verslagen. En zo is er medio februari altijd weer de claim dat Valentijnsdag is afgeleid van de oud-Romeinse Lupercalia.
Nee, nee, nee. Hier leest u waarom. Dames en heren journalisten: geef die link door aan uw collega’s en leg ze uit dat ze beter niet over de Oudheid kunnen schrijven als ze niet verrotte goed weten waarmee ze bezig zijn.
Voor wie nog meer wil weten: veel desinformatie van het type “christelijk feest is eigenlijk heidens” gaat al eeuwen mee. Dit frame wortelt in de Renaissance, toen antieke oorsprongen populair waren. In de polemieken van de reformatoren kwamen daarna zulke associaties goed te pas omdat ze hielpen de paapse mis te typeren als afgoderij. Vervolgens waren het de Verlichters die de irrationaliteit van religie hekelden, een traditie die werd voortgezet in de negentiende eeuw en nu herleeft bij de “angry atheists”. Het frame blijft terugkomen.
Desinformatie is lui. En de zin van historisch onderzoek is, minimaal ten dele, dat het toont hoe hedendaagse debatten voortvloeien uit standpunten uit het verleden, standpunten die vaak allang zijn weerlegd.
PS
Niet dat ik veel van prebunking verwacht. In 2017 schreef ik dus al een stukje over Valentijnsdag en mijn bereik was niet voldoende groot om te verhinderen dat de Lupercalia belandden in De Telegraaf, De Redactie en het Reformatorisch Dagblad. Gegeven de antichristelijke inslag van het verzinsel mag vooral dat laatste opvallend heten. De Telegraaf heeft het stuk later verwijderd.
Valentijnsdag, allemaal commerciële onzin uit Amerika, bah. Klef gedoe.
Klef gedoe met een batig saldo. En er zullen vast al mensen zijn die het tot de tradities rekenen. Nou ja, de post is er blij mee. Voorlopig vind ik het nog minder storend dan die stomme kerstlampjes die in maart nog branden, getver!
“Nou ja, de post is er blij mee.”
Hangt er van af wie bij de post. Zij die op straat om half zes ’s middags nog moeten bezorgen, omdat oude dan wel recente tradities een stortvloed van kaarten vereisen, zijn niet zo blij.
Dat zeg je nu, maar zonder die suffe kaarten zit een deel van de bezorgers al snel zonder baan en die zijn dan nog minder blij. Maar je hebt gelijk als je doelt op de postbezorging als onderbetaalde hondenbaan. Ooit was dat anders maar de nu het neoliberalisme over ons is uitgerold zal het niet snel beter worden. En dat hebben we dus gewoon laten gebeuren met zijn allen.
Dat dacht ik ook toen ik op oudejaarsdag één van die bezorgers om half zes op straat was.
“Ooit was dat anders”
Ja, al geef ik ook toe dat het ooit een beetje te erg was – wel erg vaak om tien uur klaar en tot half twee betaald worden.
“zal het niet snel beter worden.”
Nee.
“En dat hebben we dus gewoon laten gebeuren met zijn allen.”
Alleen ben ik niet één van die “we”. Daarvoor moet u bij PvdA, D’66, CDA en VVD zijn.
Da’s niet helemaal waar. “We” hebben het ook laten gebeuren door massaal het internet te gebruiken, waardoor er minder post was en er nu dus die fusie is. Maar zolang ik nog netjes word uitbetaald zul je mij niet horen klagen.
“Vervolgens waren het de Verlichters die de irrationaliteit van religie hekelden”
Zinnige bezigheid, maar er komt geen eind aan. Frame of geen frame.
Sluit mooi aan op “the amount of energy needed to refute bullshit is an order of magnitude bigger than to produce it”.
Is die wet van Brandolini niet een variant op de tweede wet van de thermodynamica? Het kost oneindig meer energie op te bouwen dan af te breken, vrij vertaald.
De tweede wet gaat over entropie.
Ja, daarom. Kostbare energie vervalt in diffuse, onbruikbare energie –om het met mijn lekenwoorden te zeggen. De natuur zal een boerderij die niet bijgehouden wordt snel weer terugbrengen in haar eigen staat, een hoop oud roest zal nooit een nieuwe machine worden maar wel andersom, en bullshit is gauw geproduceerd maar zeer moeilijk weerlegd. Ik heb er ook dagelijks mee te maken, vandaar.