In de eerste weken van 330 v.Chr. veroverde Alexander de Grote de hoofdstad van het Perzische Rijk, door de Grieken aangeduid als Persepolis, “Perzenstad”. Toen hij aan het begin van de lente weer verder trok, liet hij de prachtige paleizen in brand steken. Onze bronnen spreken elkaar tegen over de aanleiding: volgens Arrianus gebeurde het na beraadslagingen en was erover nagedacht, volgens Curtius Rufus en Ploutarchos was het een dronkemansactie.
Dat leidde tot een oudheidkundige discussie over de vraag welke van de twee versies de juiste was, maar daaraan gaat een vraag vooraf: vielen de paleizen wel ten prooi aan de vlammen? Zo is bijvoorbeeld het paleis van Darius de Grote intact gebleven: weliswaar zijn de lemen muren en het houten plafond vergaan, maar de deuren, kozijnen en muren zijn perfect bewaard en vertonen geen spoor van vandalisme.
Dat is wel anders met het paleis van Xerxes, waarvan nauwelijks iets overeind is gebleven. Sommige stukken pilaar of deur zijn op tientallen meters afstand teruggevonden, wat suggereert dat zich tijdens de brand hete gassen hebben opgehoopt die uiteindelijk zijn geëxplodeerd. Er is ook archeologisch bewijs voor brandstichting in de schatkamers en in de zaal waar de koning de delegaties van de verschillende volken uit het rijk ontving. Het heeft er de schijn van dat de pyromanen hun activiteiten beperkten tot deze drie gebouwen.
De symboliek daarvan is begrijpelijk: Xerxes was de koning die ooit Athene in brand had laten steken en kreeg nu postuum een koekje van eigen deeg, terwijl de schatkamers en de troonzaal een belangrijke rol speelden bij het uitwisselen van geschenken, een in Perzië belangrijk ritueel waarin de verbondenheid van de koning en zijn onderdanen werd verbeeld. Anders gezegd: de brand van Persepolis was niet de actie van een groep dronken Macedoniërs, maar een weldoordachte daad, waarbij de schade werd beperkt tot het noodzakelijk minimum.
[Dit was de materie van de inaugurele rede van H. Sancisi-Weerdenburg, ‘Den wereltvorst een vuyle streek aan sijn eercleet’: Alexander en Persepolis (1991). Ik behandelde deze materie eerder hier.]
Het heeft iets Egyptisch, dat paleis van Darius.
Klopt, de lateien zijn geïnspireerd door Egyptische kunst.
Persepolis = de stad Parsa. Niet Perzenstad.
Waarbij “stad” eigenlijk ook redelijk problematisch is. Hoe meer ik erover nadenk, hoe zekerder ik ervan ben dat het negentiende-eeuwse idee “stad” gewoon moet worden opgegeven.
Dus eigenlijk was het een soort van ceremonieel centrum in the middle of nowhere. Dat is wel bizar, maar niet uniek. Tihuanacu in Bolivia is ook zoiets. Een verzameling bouwwerken in een verlaten woestijnachtig gebied.