Ik vertelde het u al: mijn geliefde en ik wilden weten hoe het met onze Libanese vrienden ging. Los daarvan werk ik met David Kertai aan het publieksboek over de komende expositie over Byblos, waarvoor ik nog wat landschapsfotografie wilde doen. En het leek me leuk om, zoals we deden in Irak, wat filmpjes te maken in Byblos. Het Rijksmuseum van Oudheden gunde een bijdrage uit het potje dat ze hebben voor persreizen. En dus was ik onlangs in Libanon.
Hoe het met mijn vrienden ging? Naar omstandigheden redelijk. Hoe de foto’s zijn geworden? U ziet het wel als het boek er is. Hoe de filmpjes eruit zien? Dat kunt u vandaag zien. Zoals u weet: het is simpel gedaan, zonder veel toeters en bellen, maar de inhoud is zo goed als ik kon, en Kees Huijser was zo vriendelijk nog even een begin en einde toe te voegen.
De dateringskwestie
Het Neolithicum dus. Dat is de laatste fase van de Steentijd. De eerste mensen vestigden zich ergens in het zevende millennium op het plateau naast de zee waar later Byblos zou verrijzen. We weten niet precies wanneer die mensen aankwamen.
Er zijn vier opgravingsfasen geweest: eerst die van Ernest Renan (1860-1861), na de Eerste Wereldoorlog die van Pierre Montet, vervolgens een halve eeuw (!) die van Maurice Dunand en momenteel die van de Libanese Direction Générale des Antiquités. Dunand heeft de zes hectare grote heuvel in lagen van steeds 20 centimeter laten afgraven; u ziet aan het Ottomaanse huis hieronder hoeveel aarde hij heeft laten weghalen. Enerzijds is dat een fenomenale prestatie, anderzijds zouden moderne archeologen het anders aanpakken omdat de site ongebruikelijk complex is. Het is geen klassieke tell, om zo te zeggen.
Met andere methoden zouden we meer vat hebben gehad op de stratigrafie. We zijn nu aangewezen op aardewerkdateringen en de twee aangetroffen soorten keramiek (voor wie het precies wil weten: Dark Faced Burnished Ware en Yarmukian) zijn allebei eeuwenlang lang in gebruik geweest. Dat maakt datering van de eerste bewoning moeilijk.
Het Neolithicum
Evengoed weten we dat de bewoners gingen vissen en jagen, deden aan veeteelt en verbouwden graan. Ze aten olijven, druiven, amandelen, granaatappels en vijgen. Ze moeten de krokodil hebben uitgeroeid en later het nijlpaard. Olifanten waren er tot in de IJzertijd en beren zijn er in Libanon nog altijd.
De huizen waren klein: één kamer, pakweg twaalf tot twintig vierkante meter groot. Er zijn aanwijzingen voor voorouderverering, zoals netjes begraven skeletten en “menhirs” met ingekerfde gezichten. Overtuigend zijn deze aanwijzingen natuurlijk niet, maar voorouderverering kwam vaker voor in het antieke Nabije Oosten. Dus het is minimaal een heel plausibele hypothese.
Enfin. U kijkt maar naar het filmpje. Volgende week het volgende, en dan elke week weer een, net zo lang tot op 14 oktober de expositie begint.
Mooie openingszin. Verzoek: haal voortaan je handen uit je broekzakken. Gebaren dragen bij aan communicatie.
Maar al te vaak zie ik sprekers gebaren maken die nergens op slaan en alleen maar afleiden. Vooral dat gebaar alsof ze een mandje op en neer schudden.
Gebaren maken is een kunst die je moet beheersen. Belangrijker: duidelijke articulatie, en dat is in dit geval dik in orde!
Helemaal niets mis met die filmpjes, een beetje ‘realisme op de grond’ is prima. Ik moet altijd denken aan de tv documentaire ‘civilization’. De tv uitzending had beelden van een archeoloog die op de sites uitleg gaf. Een beetje saai in uiterlijke presentatie misschien, maar zeker niet de inhoud. Groot was mijn teleurstelling toen bleek dat ze de archeoloog bij de DVD uitgave overal hadden vervangen door extra footage en voice overs….
Aan de andere kant, de Freek Vonk manier heeft ook wel wat:
Jongens, jongens, dit is gaaf, dit is kicken, deze tempel is wel vijfduizend jaar oud! Hoe vet is dat?
“we maken een filmpje van.. eigenlijk niets. We lopen snel verder.”
🙂
Dat is het werk van de oudheidkundige. Je hebt geen data en toch zoek je naar een verhaal. 😉