Wie momenteel Beiroet bezoekt, zal altijd de in 2008 door de familie Hariri uit okergele steen gebouwde moskee zien, de Mohammed el-Amine-moskee. Een prachtig monument, maar niet het belangrijkste islamitische heiligdom van de stad. Dat is namelijk de even verderop gelegen Omari-moskee.

Heidens, Grieks-orthodox, Rooms-katholiek

Die toont Libanons religieuze leven in een notendop. Het heiligdom is namelijk rond 245 na Chr. neergezet door keizer Philippus en gewijd aan de oppergod, die hij wel Baʿl zal hebben genoemd, want hij kwam uit een Arabischsprekende provincie. Anderen hadden het natuurlijk over Jupiter of Zeus. In de vierde eeuw namen de christenen de tempel over als kerk. De gelovigen erkenden de patriarch van Constantinopel.

In de zevende eeuw arriveerden de Arabieren en wat er daarna gebeurde is niet helemaal duidelijk. Het kan zijn dat ze de christelijke kerk hebben gelaten wat ze was. Het kan ook zijn dat kalief Omar er een moskee van maakte. Of dat de naar Omar vernoemde moskee stond naast de kerk. Of dat hetzelfde gebouw door beide groepen gelovigen werd gebruikt – een praktijk die in Libanon hier en daar nog steeds bestaat.

In elk geval dit staat vast: het gebouw dat we nu zien, is overgenomen door de Kruisvaarders, die het gezag erkenden van de patriarch van Rome. De paus dus. Ze herbouwden het wijdden het aan Johannes de Doper. Er waren namelijk botten gevonden die behoorden bij een menselijke arm en dat kon onmogelijk anders zijn dan de arm waarmee Johannes Jezus had gedoopt.

Pauselijk gezag

Ik schreef net dat de Kruisvaarders het heiligdom overnamen, maar het was misschien niet helemaal tegen de zin van de gelovigen in Beiroet. Het was niet ongebruikelijk in deze tijd dat christenen in Libanon de paus erkenden. Constantinopel was in de voorafgaande eeuwen nauwelijks in staat geweest zijn gezag te herstellen in de door de Arabieren veroverde gebieden, terwijl de Kruisvaarders wel succes hadden gehad. De maronitische christenen presenteren zich sinds de Volle Middeleeuwen als loyale rooms-katholieken, wat historisch bezien onzin is maar gegeven de toenmalige verhoudingen wel begrijpelijk.

Moskee

In 1187 veroverde Saladin Beiroet en nu veranderde de kerk in een moskee. Een paar jaar later heroverde Richard Leeuwenhart de stad en u raadt al: de moskee werd weer een kerk. Dat bleef een kleine eeuw het geval, tot sultan Al-Ashraf Khalil in 1291 een einde maakte aan de Kruisvaardersstaatjes. De kerk werd weer een moskee en opnieuw vernoemd naar kalief Omar. En zo is het gebleven.

Het heiligdom stond vlakbij de Groene Lijn tijdens de Libanese burgeroorlogen, maar is nu een sieraad van de stad.

PS

Ik verzorg in december een reis naar Libanon. U leest er hier meer over.