Tag: Anaxagoras

De Nijl (2)

On door Jona LenderinginNubië, Oud Egypte3 reacties
Langs de Nijl

Ik blogde gisteren al over de Nijl, de grootste rivier uit de oude wereld, en beschreef toen de loop vanaf de bronnen tot aan de zee. Vandaag wat andere aspecten.

Overstroming

Zowel de Blauwe Nijl als de Atbarah, die ik gisteren noemde, ontspringen in het hoogland van Ethiopië, waar in de vroege zomer zware moessonregens vallen. Dit water stroomt noordwaarts en veroorzaakt de beroemde, vijf maanden durende overstroming van de Nijl. De oude Egyptenaren vergeleken deze vloed met de chaos van de oertijd.

Omdat ze de bronnen van de Nijl niet kenden, vroegen Griekse bezoekers zich af wat de oorzaak van dit fenomeen kon zijn. Herodotos noemt verschillende theorieën. Dat de noordenwind het water terugblaast, zoals Thales van Milete had beweerd, was onzin:

Lees verder “De Nijl (2)” →

De eerste filosofen (10): De atoomtheorie

On door Kees AldersinGeschiedenis, Klassieken, Oude Griekenland2 reacties
Zogenaamd portret van Demokritos, grondlegger van de atoomtheorie (Capitolijnse Musea, Rome)

[Omdat ik het in april redelijk druk heb, geef ik het woord aan Kees Alders, webdesigner en tevens auteur van het boek De wereld vóór God. Filosofie van de Oudheid. Vandaag gaan we verder met zijn reeks over de eerste filosofen, de zogenaamde voorsocratici. Het eerste deel was hier.]

De deeltjes van Leukippos en Demokritos

Leukippos leefde in Thracië, het Griekse gebied ten noorden van de Egeïsche Zee. Volgens deze filosoof bestaat alles wat is uit heel kleine, ondeelbare elementen, die hij atomen noemde. Daarbij stelde hij dat alles een kenbare natuurlijke oorzaak heeft. Er zijn geen goden, en er is geen hogere wil of kracht die bepaalt wat er gebeurt. En dus ook geen Nous.

Zijn leerling Demokritos, afkomstig uit dezelfde regio, werkte deze theorie verder uit. De atomen zijn volgens hem ondeelbaar, maar verschillen wel van vorm en eigenschap. Atomen bewegen zich door het niets, het liefst in een rechte lijn, en zonder doel.

Lees verder “De eerste filosofen (10): De atoomtheorie” →

De eerste filosofen (8): Anaxagoras

On door Kees AldersinGeschiedenis, Klassieken, Oude Griekenland
Een filosoof (Archeologisch museum van Chaironeia)

[Omdat ik het in april redelijk druk heb, geef ik het woord aan Kees Alders, webdesigner en tevens auteur van het boek De wereld vóór God. Filosofie van de Oudheid. Vandaag gaan we verder met zijn reeks over de eerste filosofen, de zogenaamde voorsocratici. Het eerste deel was hier.]

We gaan nu drie filosofieën behandelen die probeerden het probleem van Parmenides op te lossen. Parmenides stelde: hoe kan verandering plaatsvinden in een wereld waarin iets niet zomaar kan veranderen in iets anders?

De Milesiërs

De eerste is de filosofie van Anaxagoras, een reizende goeroe die werkte als filosoof en astronoom.

Het zal lezers opvallen dat de naam van deze man irritant veel lijkt op zijn collega’s Anaximandros (die van die oerchaos) en Anaximenes (die van dat water). Alle drie waren ook afkomstig uit de regio van Milete. Anaxagoras bracht de filosofie daarvandaan naar Athene, waar hij zich als eerste grote filosoof zou vestigen.

Lees verder “De eerste filosofen (8): Anaxagoras” →

Herodotos over de Nijl

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Nubië, Oud Egypte8 reacties

 

Langs de Nijl

De Griekse onderzoeker Herodotos was wat je noemt “intelligent maar geen intellectueel”. Hij mist de diepzinnigheid van de filosofen van zijn tijd en laat ook de vragen lopen waar een Aischylos mee worstelde. Maar Herodotos had een goed stel hersens en was niet beschroomd die te gebruiken. Zijn beschrijving van de sedimenten van de Nijl en zijn constatering dat Egypte in de loop van tien- of twintigduizend jaar was ontstaan uit rivierafzettingen, vormt een prachtig staaltje onbevooroordeeld en onbevangen nadenken. Zijn conclusie dat het land van de stroom was verkregen, werd spreekwoordelijk: Egypte wordt nog altijd aangeduid als “geschenk van de Nijl”.

De Egyptische rivier vormde in de Oudheid een beroemd raadsel. Niemand wist waar de bronnen waren en het moet gezegd dat Herodotos’ speculaties niet werkelijk correct zijn gebleken: redenerend dat de rivier symmetrisch was met de Donau, concludeerde hij dat de bronnen van de Nijl tegenover die van de Europese rivier moesten liggen, en aangezien hij die zocht in de Pyreneeën moest de Afrikaanse stroom beginnen in de Atlas. Hij had daarvoor overigens wel een serieuze aanwijzing: een rapport van een groep Nasamonen (een stam uit Libië) dat ze in het zuiden een grote stroom hadden gezien die van west naar oost stroomde. Een rivier waarin typisch Egyptische dieren leefden, zoals krokodillen. De Niger, weten wij, maar dat kon Herodotos niet weten.

Lees verder “Herodotos over de Nijl” →

De Derveni-papyrus

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Macedonië, Museumstuk10 reacties
De Derveni-papyrus (Archeologisch Museum van Thessaloniki)
De Derveni-papyrus (Archeologisch Museum van Thessaloniki)

De bovenstaande snippers zijn gevonden in Derveni, een dorpje in Noord-Griekenland. Ze zijn bij de crematie van een voorname Macedoniër aan de dode meegegeven en daarom – u raadt het al – verbrand. Dat maakt het wat lastig om de tekst te lezen, maar van de andere kant: deze papyrus ís er tenminste en kán worden ontcijferd. Andere papyri uit Griekenland, die niet zijn verbrand, zijn verloren gegaan, net als alle papyri die ooit in Nederland en Vlaanderen moeten hebben gecirculeerd.

Met speciaal licht – ik vergeet altijd of het infrarood of ultraviolet is – kan iets van de tekst worden gezien. Een eerste conclusie is dan, nog voordat de tekst is gelezen, te baseren op de vorm van de letters: die dateren uit de vierde eeuw v.Chr., vermoedelijk uit het derde kwart. De tekst is dus geschreven tijdens de regering van Filippos II of Alexander de Grote en documenteert hoe althans sommige aristocraten dachten die deelnamen aan de expeditie tegen het Perzische Rijk.

Lees verder “De Derveni-papyrus” →