Archeologiemusea in Europa schurken traditioneel een beetje tegen de historische musea aan, terwijl de archeologie in Noord- en Zuid-Amerika, waar de geschreven geschiedenis nu eenmaal wat korter is, nauwere banden heeft met de culturele antropologie. In deze traditie staat Kurá Hulanda (het “Hollandse Hof”) in Willemstad: het museum vertelt het verhaal van de menselijke evolutie, de eerste stedelijke culturen in Mesopotamië en Egypte, de Afrikaanse koninkrijken en de slavenhandel.
Er zijn op dit eiland veel herinneringen aan de slavernij en dan denk ik natuurlijk in de eerste plaats aan de etnische samenstelling van de bevolking. Ik schrijf dit stukje met uitzicht over het Spaanse Water op het quarantaine-station, waarvan me is verteld dat als de hier verblijvende slaven bezweken aan een ziekte, de lijken niet werden begraven maar in zee geworpen. Overleefden ze, dan kwamen ze terecht op de werf waar nu Kurá Hulanda is.
Ik ging erheen omdat ik vond dat ik, nu ik hier was, de gelegenheid te baat moest nemen om meer over de slavenhandel te leren, temeer daar ik weet dat het voor Antillianen en Surinamers in Nederland een behoorlijk issue is. Omdat ik een slavernijmuseum verwachtte, kwam het als een verrassing dat de eerste ruimtes waren gewijd aan het Midden-Oosten: het beeldschone portret van een Egyptische farao, Mesopotamische spijkerschriftteksten, aardewerk uit Iran.
Een van de opvallendste voorwerpen is een Sassanidische jachtscène waarvan wordt uitgelegd dat die is gemaakt tussen 500 en 400 v.Chr. Zie plaatje. En daar begon er bij mij iets te wringen. De Sassaniden waren de dynastie die tussen 224 en ongeveer 650 heerste over Iran en Irak. Dus ná Christus, niet daarvoor. Problematischer dan deze vergissing is echter dat de centrale figuur lijkt te zijn gemodelleerd op Assyrische reliëfs. Ik kan me niet herinneren ooit een Sassanidisch reliëf te hebben gezien dat hierop leek en had het sterke vermoeden dat het museum een vals stuk had aangekocht.
De volgende teleurstelling wachtte me in de Egyptische zaal, waar een bord met uitleg – overigens keurig drietalig in Papiaments, Nederlands en Engels – de aandacht vestigde op “moderne falsificatie van de geschiedenis”. Er wordt gewezen op de Afrikaanse koninkrijken, zoals Nubië, en op het feit dat de mensheid is ontstaan in Afrika. En dan wordt het venijnig:
In de Westerse cultuur kon de Arische (blanke) suprematie, door racisme en nationaal chauvinisme [,] niet accepteren dat de menselijke beschaving van Negroïde oorsprong was.
Voor de goede orde: het is waar dat de mensheid komt uit Afrika – de Olduvai-kloof is niet zonder reden wereldberoemd – en het is ook waar dat Europese onderzoekers moeite hadden met het appreciëren van de autonome Afrikaanse culturele ontwikkeling. De fenomenale rotsreliëfs en -schilderingen in de Fezzan werden aanvankelijk te jong gedateerd, omdat men aannam dat het verschijnsel kunst uit Griekenland kwam en dat zwarte mensen niet in staat waren tot enigerlei creativiteit. De reliëfs van de Wadi Mathendous worden momenteel gedateerd tussen 10.000 en 6.000 v.Chr., de oudste schilderingen rond 5000 v.Chr. De achttiende-eeuwse opvatting dat “de” beschaving ontstond in Griekenland, heeft westerse onderzoekers behoorlijk dwars gezeten.
Terecht wijst de auteur van het bord in Kurá Hulanda erop dat Europese onderzoekers pogingen hebben gedaan de Afrikaanse creativiteit weg te redeneren, bijvoorbeeld door aan te nemen dat ze is ontstaan door migranten die uit het noorden kwamen. Van de ruïnes van Groot Zimbabwe, de hoofdstad van een “zwart” koninkrijk, werd aanvankelijk beweerd dat ze niet door de omwonende bevolking kon zijn gebouwd. Deze theorieën worden – opnieuw: terecht – afgedaan als “grote onzin”. Maar dan komt de ontsporing:
De wieg van alle mensheid en beschaving staat in Zwart Afrika. Zelfs vandaag nog wordt de verkeerde veronderstelling dat de Egyptische bevolking wit was (Europees) volgehouden in ontelbare boeken, en op scholen en universiteiten. Waarom?
Ik zal, zoals de vaste lezers van deze kleine blog weten, de eerste zijn om de tekortschietende geesteswetenschappers eraan te herinneren dat ze normale kwaliteitsstandaards niet halen, maar deze kritiek op de universiteit is onterecht, en behoort niet in een museum. Ik zal daar nog over bloggen. Voorlopig wijs ik erop dat in dezelfde zaal enkele prachtige Romeinse terracottaatjes worden aangeduid als terafim, de kleine godenbeeldjes uit de IJzertijd.
In de komende blogstukjes zal ik de mythe van het zwarte Egypte behandelen, ingaan op de hoofdafdeling van het museum (de slavernij) en uitleggen hoe de presentatie van het museum beter kan. Maar voor ik afrond nog even dit: ik klink kritisch en ben dat ook, maar ik heb het een fijn museum gevonden en raad het u wel degelijk aan. De mooiste afdeling is die met de Afrikaanse kunst: de Nok-cultuur uit Nigeria, maskers uit Kameroen en het prachtige edelsmeedwerk uit Benin. Ik kwam ogen tekort.
“De wieg van ….”
Wat mij opvalt is het (blijkbaar typisch menselijke) dichotomische denken. Blijkbaar moet de menselijke beschaving op een bepaald vast punt op een bepaalde vastgestelde plaats zijn ontstaan, ipv geleidelijk te zijn ontwikkeld.
Wat mij betreft is de wieg van alle mensheid en beschaving de Oerknal en dat was een gelukstreffer.
Ik denk dat je deze link al hebt Jona, maar om zeker te zijn: http://1000awesomethingsaboutcuracao.com/2013/06/27/693-the-kura-hulanda-museum-traces-curacaos-african-roots-and-dark-legacy-of-slave-trade/
Ik had de link inderdaad, maar bedankt!
De herkomst van dubieuze items in de collectie is hiermee ook verklaard:
“The brainchild of Dutch entrepreneur-turned-philanthropist Jacob Gelt Dekker, the Kura Hulanda Museum consists of 15 buildings that span more than 16,000 square feet and houses the world’s most extensive collection of slave-related artifacts and replicas as well as the largest collection of African artifacts and anthropological exhibits in the Caribbean. In fact, Gelt Dekker hand-picked each item and continues to add to the museum’s vast collection whenever he can.”
Ter aanvulling op voorgaande reactie: het idee dar de wieg van de mensheid in Afrika staat, geldt in de paleo-antropologie weliswaar vooralsnog als onomstreden, maar dat neemt niet weg dat de theorie gebaseerd is op een relatief zeer geringe hoeveelheid vondsten. Eigenlijk weten we nog maar heel weinig over de oorsprong van de menselijke soort wat overigens helemaal geen schande is voor een relatief jonge tak van wetenschap als de paleo-antropologie. Maar nederigheid in zaken van weten is tegenwoordig helaas ongebruikelijk. Misschien is over honderd jaar out-of-Africa wel vervangen door out-of-India. Want, zoals een paleo-antropoloog van Naturalis me ooit vertelde tijdens een bezoek aan Dmanisi: daar is nog nooit serieus gegraven. Omdat de eerste vondsten in Afrika werden gedaan, is daar al het onderzoeksgeld heengegaan. Maar dit alles geheel terzijde.
Jona, ben je al op het uiterste puntje van de Westpunt geweest waar je het eiland kunt horen ademen? Heel bijzonder, ook vanwege de vele kolibries daar!
Bedankt voor je reactie Job. Je hebt natuurlijk gelijk: het onderzoek heeft zich geconcentreerd in Afrika.
Ik denk niet dat ik naar de Westpunt zal kunnen gaan, en ook andere plannen halen het niet, maar ik geniet met volle tuigen van mijn rol als oom, die betrekkelijk nieuw voor me is.
Nou, er is wel iets meer dan “de wieg van de mensheid staat in Afrika want we hebben alleen daar naar fossielen gezocht.”
http://nl.wikipedia.org/wiki/Homo_denisova
http://nl.wikipedia.org/wiki/Floresmens
Deze zijn toch echt elders opgegraven.
Dat is waar, Mark, maar Job heeft gelijk dat het overgrote deel van het onderzoek in Afrika plaatsvond. Juist daarom is die wonderlijke Floresmens zo interessant: hij bewijst dat er buiten Afrika ook dingen gebeurden.
Natuurlijk is er meer dan “de wieg van de mensheid staat in Afrika want we hebben alleen daar naar fossielen gezocht.” Ik pleit slechts voor meer bescheidenheid in de kennisclaims op dit gebied. John de Vos van Naturalis rekende me tijdens ons bezoekje aan Dmanisi (ook zo’n interessante vondst) vier jaar geleden voor dat er in totaal ongeveer honderd Neanderthalers-schedels zijn gevonden en maximaal negentig andere schedels die tot het geslacht Homo kunnen worden gerekend. Dat is, samen met een paar volledige skeletten en een wagonlading botfragmenten, alles wat we aan tastbaar bewijs hebben van de vijf miljoen jaar oude evolutionaire voorgeschiedenis van de moderne mens. “Pas als je zestig schedels bij elkaar vindt, kun je echt conclusies trekken over variaties binnen een groep”, stelde De Vos. “Tot nu toe roept elke vondst alleen maar meer vragen op.”
“Ik pleit slechts voor meer bescheidenheid in de kennisclaims op dit gebied.”
Dat vecht ik dan ook niet aan. Alleen denk ik dat paleo-anthropologen de geringe hoeveelheid data beter beseffen dan je doet voorkomen. De opmerkingen van De Vos en het graven elders zijn daar aanwijzingen voor. Journalisten die er over schrijven is een ander verhaal, maar zelfs de volstrekte buitenstaander die ik ben had al lang door hoe gebrekkig de kennis is van Homo Habilis tot het begin van het Holoceen.
Bescheidenheid is mooi, maar te bescheiden is op zijn minst overbodig.
Ha! Opnieuw een serie! En over een onderwerp waar ik me reeds over verwonderde. De hedendaagse Egyptenaren zijn overwegend van Arabische afkomst. Een Egyptische huisgenoot vertelde dat in Egypte de Kopten worden beschouwd als afstammend van de oorspronkelijke bewoners. Zij zijn in ieder geval donkerder gekleurd dan de meeste Arabieren.
Wat weten we eigenlijk met zekerheid over de huidskleur van de in Afrika gevonden mensachtigen? Niets, vermoedelijk. Of toch?
„In een klimaat met koele winters en hete zomers hebben mensen een blanke huid; bij een buitenmens zoals een Neanderthaler is die vaak gebronsd. Afrikanen hebben een donker pigment, bosdieren zijn vaak zwart. Het irritante is dat je overal uitzonderingen op hebt.”
Uit een interview met tweeling Adrie & Alfons Kennis, bekend van hun prachtige reconstructies n.a.v. mensachtige schedels.
Zie bijv: http://www.refdag.nl/koppen_met_karakter_1_336411