Dit portret is dus gewoon mooi. Dat is iets waar ik meestal niet zo op let. Of misschien moet ik zeggen: heb gelet. Maar daarover zo direct meer. In principe maakt schoonheid echter niet zoveel uit: ik vind de Oudheid interessant en de esthetische dimensie is bijzaak. Als historicus wil ik alleen weten hoe de dingen zijn geweest – niet meer, niet minder – en of zo mooi of lelijk zijn, dat is niet zo heel erg belangrijk.

Zoals ik zei: “zo direct meer”. De esthetische kant van de zaak mag dan bijzaak zijn, ze is er wel degelijk. Net zoals een wiskundige op zich blij is met een bewijs, maar dubbel blij is als het bewijs ook elegant is. Of een andere vergelijking: een planeetwetenschapper wil weten hoe Pluto eruit ziet, maar is extra opgewonden als er een mooi plaatje is.

Hierboven het uit één plaat zilver vervaardigde portret van Shapur II, lid van de Sasanidische dynastie, al in de schoot van zijn moeder gekroond tot heer van Perzië. Hij was koning der koningen en heerser van Iran en niet-Iran van 309 tot 379. Het is de man die Amida veroverde op de Romeinen, Julianus de Afvallige versloeg en Rome voor het eerst dwong provincies op te geven. (Ken Broeders‘ stripverhaal over deze gebeurtenissen, Niets meer dan een wolk, ligt binnenkort in de winkel.)

Elke Sasanidische vorst had een eigen kroon, die we kennen van de munten en ons helpt sculptuur (waarop meestal geen namen staan) te identificeren. De wonderlijke “berenmuts” bovenop Shapurs kroon heeft een parallel in de kunst van het Kushana-rijk in Pakistan en Afghanistan. Mogelijk is het een weergave van de aardbol. Is hier dus sprake van een oosterse invloed, het portret zélf staat in een meer westerse traditie: héél westers zelfs, want driedimensionele weergaven van een menselijk hoofd zijn (met uitzondering van Palmyra) vrijwel onbekend in Syrië en wijde omgeving. Je moet er nog westelijker voor zijn, in Griekenland en Italië.

Overigens moet ik er eerlijk bij zeggen dat het maantje voorop de kroon niet is te zien op de munten van Shapur II. Het is wel te zien op een reliëf in de kleine grot van Taq-e Bostan. Meestal wordt aangenomen dat dat Shapurs broer Ardashir III (r.379-383) voorstelt of misschien Shapurs zoon Shapur III (r.383-388). Hoe dat echter ook zij: bovenstaande vierde-eeuwse buste vind ik dus gewoon mooi.

[Dit was de 172e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]