Als ik u zeg dat het bovenstaande portret is te zien in het archeologisch museum van Thessaloniki, als ik toevoeg dat ik het “gewoon mooi” vind en als ik in de volgende alinea wat opmerkingen maak over een aspect van het antieke kunstvoorwerp, dan weet u dat u bent beland in weer een aflevering van de onregelmatig verschijnende rubriek museumstukken, waarvan u hier een overzicht vindt.

Om te beginnen vertelt het kapsel iets over de hoge kwaliteit van de oud-Romeinse scharen. Dit is namelijke haute coiffure: het haar is geknipt in laagjes die aflopen vanaf een middenscheiding, terwijl deze jonge vrouw op haar achterhoofd lange vlechten draagt die ze heeft opgebonden op haar kruin. Over haar scheiding ligt een metalen sieraad, dat bovenaan begint met een bloem, lijkt te zijn ingelegd met edelstenen (en daarom zelf wel van goud of zilver zal zijn gemaakt) en uitloopt op twee gewichtjes op haar voorhoofd. We weten niet waar deze jonge vrouw vandaan kwam, maar op mij komen haar kapsel en sieraad uitgesproken oosters over, al zeg ik erbij dat ik zoiets nog nooit ergens heb gezien. Het grappige is dat de indruk dat deze vrouw van oosterse afkomst is, sterker wordt als je de bovenste of de onderste helft apart bekijkt. Althans, zo vergaat het mij.

Ik heb zo’n sieraad ook niet gezien in het prachtige boek Desert Silver van mijn collega, vriendin, reisgenote en ronduit leuk mens Sigrid van Roode. Daar wil ik het vandaag met u over hebben; het bovenstaande kunstvoorwerp was eigenlijk alleen maar om uw aandacht te trekken. Sigrid verzamelt al sinds jaar en dag sieraden uit het Midden-Oosten en heeft een waanzinnig mooie collectie, wat de reden is dat haar huis nogal eens wordt aangeduid als Beit Bling. Het boek beperkt zich overigens niet tot het Midden-Oosten: het gaat over zo’n beetje elk land van Marokko tot en met Oezbekistan.

Sigrid is erin geslaagd in elk geval mij te overtuigen van het feit dat dit onderwerp de moeite waard is. De vakidioot die ik ben ziet natuurlijk in de eerste plaats dat veel van de sieraden die tot een generatie of twee geleden werden gedragen in het Midden-Oosten en wijde omstreken, staan in eeuwenoude tradities. Hoewel ik het sieraad hierboven dus niet heb gevonden in het boek, zou het me niet verbaasd hebben als het er wel in had gestaan. Het boek heeft namelijk een lang hoofdstuk over de historische voorlopers van de sieraden uit het Nabije Oosten. En dat zijn er vele.

De mantelspelden die ooit in gebruik waren in het Romeinse Rijk, bestaan nog in de Maghreb. Kralen die in de Egyptische Fayyum zijn opgegraven, worden nog in onze eigen tijd geproduceerd. De motieven van de zegelringen die in de Hellenistische leeftijd voor het eerst zijn te vinden, zijn in het Midden-Oosten nog steeds in gebruik, zij het soms in gestileerde vorm, omdat de soennitische islam niet toestaat dat kunstenaars menselijke vormen afbeelden.

Maar ik doe het onderwerp onrecht als ik het presenteer als moderne etnografie om de Oudheid beter te begrijpen. Daarvoor weet Sigrid te veel te vertellen over bijvoorbeeld de waarde van sieraden: als de nood aan de man komt, kan iets worden verkocht, en daarom zijn er waardetekens en zijn, als een vrouw munten verwerkt in een sieraad, alleen bepaalde munten van belang. Dat de Maria-Theresien-Taler nog altijd belangrijk is voor sommige woestijnvolken, was voor mij een echte eye opener.

Een andere verrassing vertelt vooral heel veel over mijn vooroordelen. Ik heb lang gedacht dat één functie van de vaak verhullende vrouwenkleding (zoals nikaabs en boerka’s) was dat ze vrouwen beroofden van hun individualiteit. Dat is echter niet het geval: de amuletten, de oorbellen, de ringen, de armbanden en de kettinkjes om de enkels hebben zelfs precies de tegenovergestelde functie. Haal je het geluid eens voor de geest van al die rinkelende stukjes metaal: bij elke vrouw weer anders, corresponderend met haar juwelen. Je kunt vrouwen in het Midden-Oosten al herkennen zonder ze te hebben gezien.

Ik ben natuurlijk zwaar bevooroordeeld omdat ik Sigrid persoonlijk ken, maar dit is echt een prachtig boek, dat u lezen moet als u in sieraden bent geïnteresseerd, of als u daarin nog geïnteresseerd moet raken. Het is schitterend uitgegeven door uitgeverij BLKVLD en ik kan alleen afronden met de conclusie dat het typisch zo’n boek is dat je gewoon een beetje gelukkiger maakt.

[U bestelt het boek hier (en nee, Sigrid betaalt me geen royalties). Als u in Zeeland of Noord-Brabant of Antwerpen woont, kunt u vanavond een lezing bijwonen die Sigrid verzorgt in museum Markiezenhof in Bergen op Zoom.]