Van 2005 tot 2020 vatte ik het online beschikbare oudheidkundige nieuws elke maand samen en mailde dat als de Livius Nieuwsbrief naar een groeiend publiek. Uiteindelijk waren er 7900 abonnees, maar de kwaliteit van de samengevatte berichten was abominabel. Rond 2014 constateerde ik dat 40% van de online-artikelen fouten bevatte die de betrokken wetenschappers herkend behoorden te hebben. Het duurde daarna nog zes jaar tot bij mij het kwartje viel: door die informatie te delen, zelfs als ik aangaf dat het onzin was, was ik medeplichtig aan de academisch desinformatie. Dus stopte ik ermee. De oudheidkunde gaat kapot, zeker, maar het hoeft niet door onze handen te gebeuren.
Hieronder vindt u een van de nieuwsbrieven. Veel links zijn inmiddels verouderd.
WEEK VAN DE KLASSIEKEN
Dankzij het isotopen– en DNA-onderzoek vindt momenteel vindt een wetenschappelijke doorbraak plaats in de oudheidkunde, die al concrete resultaten heeft opgeleverd voor ons begrip van migratie in de oude wereld. Een overzicht van het nieuws van deze maand: de komst van de Indo-Europeanen, de mobiliteit van de Bronstijd-Britten, Egyptisch DNA – en misschien is het soms toch iets ingewikkelder dan we dachten.
Hierdoor kan de wijze veranderen waarop filologen antieke teksten interpreteren. Het lag dus voor de hand dat dit het thema zou zijn van de Week van de Klassieken. (De Romeinenweek en de Nationale Archeologiedagen besteedden er ook al aandacht aan.) Uw redacteur mocht het toelichten in De Volkskrant.
Het programma van de Week van de Klassieken vindt u hier; het themaboekje, Wahibre-em-achet en andere Grieken, is van de hand van uw redacteur en is, met een prijs van €2,99, in feite te geef.
Migratie is ook het tweede van de vier thema’s tijdens Oog op de Oudheid, het evenement waarin het Rijksmuseum van Oudheden u toont dat de oudheidkundige disciplines geen leverancier zijn van triviale weetjes, maar serieuze wetenschappen zijn. U leest het programma hier en kunt daar kaarten bestellen. Een passe-partout kost €15,00 en ook dat is in feite te geef.
======================================
LIVIUS’ EIGEN NIEUWS
Een kleine pagina gewijd aan de Egyptische god Bes. Op onze blog: de weergave van antieke namen in het Nederlands, een sprookjesstamboom, de alleenheersers van Herodotos, een vierdelige geschiedenis van de Derde Punische Oorlog, Romeins vlees, Aelius Gallus in Arabië, een zevendelige reeks over de slag in het Teutoburgerwoud en waarom Aardenburg de beste presentatie biedt van Romeins militair erfgoed in de Lage Landen.
In de reeks museumstukken: een beeldje van de god Bes uit Cilicië en een Romeinse sarcofaag met Fenicische invloeden. In de reeks Methode op Maandag: scheepswrakken en grafieken, de uitspraak van Keltische leenwoorden in het Latijn, Testis unus testis nullus, en een filmpje over de Lachmannmethode, toegepast op – alweer – Herodotos.
======================================
HET MOOISTE VAN DE MAAND
In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek dit keer het bericht dat een Romeins grafveld is gevonden in het toch al bepaald niet karig met antieke vondsten bedeelde Straatsburg.
======================================
EGYPTE
Bij een opgraving in Saqqara is een graf gevonden met een inscriptie die een nog onbekende koningin uit de vijfde dynastie vermeldt.
Heeft Ramses III een hedendaagse afstammeling? Natuurlijk. U stamt vermoedelijk eveneens van hem af.
Een beetje een vreemd bericht dat een door Herodotos beschreven Egyptisch scheepstype werkelijk zou hebben bestaan. Maar niemand heeft dat ooit ontkend.
Waarom zijn de neuzen van Egyptische standbeelden zo vaak gebroken?
Het maandelijkse gesleep met mummies: 1, 2, 3.
En verder: Abydos, Gebel el-Silsila, Heliopolis, het honden-en-jakhalzen-spel, Menoufiya, twee sarcofagen in Quweisna, Thebe, een amethistmijn bij Wadi el-Hudi.
======================================
HET OUDE NABIJE OOSTEN
De plunderingen in het Midden-Oosten: een overzicht van de schade nu de ergste strijd voorbij lijkt. In het verlengde daarvan: 3D-reconstructies van Palmyra en het vernieuwde museum van Basra.
Werpt een interessante tekstvondst licht op het privéleven van koning Nabonidus ? Nee (zie datum).
Niemand weet waar Ekbatana lag, de hoofdstad van de oude Meden, al moet het bij het huidige Hamadan zijn. Onder het centrale plein is nu een Achaimenidisch-Parthisch grafveld gevonden.
En verder: een aap uit de Verbrande Stad in Iran, Kaman Kalehoyuk, schade aan het Karabel-reliëf, Kunara (met bizarre illustratie uit Egypte) en water langs Pasaragadai. Meer Pasargadai.
======================================
DE OUDE GRIEKEN
Om blij van te worden: de Aristonothos-krater.
Een kleine geschiedenis van π.
Hoe bepaal je het geslacht van je Griekse baby?
En verder: Alexandrië (negeer de hijgerige insteek), meer Alexandrië, Delfi, Marsa Matrouh, Pafos, Thessaloniki, en het zoveelste stukje dat we “voor het eerst” Griekse muziek zouden kunnen beluisteren.
======================================
ROME EN ZIJN RIJK
In de stad zelf: de tombes van de Horatii en Curatii, de Tarpeïsche Rots, een pottenbakkerij in Trastevere en het reliëf van het graf van Eurysaces.
Moederschap en vroedvrouwschap in de Romeinse wereld.
Inspirerend stuk over de chemische analyse van de mozaïeksteentjes uit Pompeii.
Het einde van de antieke beschaving wordt doorgaans in de zesde eeuw geplaatst en daarvoor is nu bevestiging door het onderzoek naar vuilnisbelten.
En verder: Etruskisch Aleria, Kayseri, een beeld van Trajanus uit Laodicea, een barretje in Pompeii, Tripoli, de stadspoort van Varna en een gezichtsreconstructie van Nero.
======================================
BENOORDEN DE ALPEN
Steeds meer bewijs voor grote onrust in de zuidelijke Lage Landen rond het midden van de eerste eeuw v.Chr.: twee kleine schatvondsten ter hoogte van Sittard (meer).
Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: Colchester, Epiacum, en de Warwickshire Treasure.
En verder: Wervik.
======================================
ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM
Waar komt de joodse God vandaan? Een zuidelijke oorsprong is aannemelijker dan een noordelijke. Boeiend.
Lief stukje over een Romeins verbod op het Purim-feest.
Veel gedoe om een zegelafdruk die een bijbels personage zou vermelden. Nederlands commentaar en Engels commentaar.
En verder: de joodse aanwezigheid op de Golanhoogten, aardewerk uit de Perzische tijd in Jeruzalem (“just in time for Purim”), de Nea-kerk in Jeruzalem, Machaerus en Sela.
======================================
OVERIG
De Oudheid is interessant omdat je leert dat je ook anders over dingen kunt denken dan je al doet. Je ziet in dat je eigen ideeën tijd- en plaatsgebonden zijn, wat overigens niet wil zeggen dat ze verkeerd zouden zijn. Dat wist u natuurlijk allemaal al lang, maar nu is er ook psychologisch bewijs dat het zo werkt.
In religie gefundeerde ethiek veronderstelt een complexe samenleving. Uw redacteur weet niet goed wat hij ervan moet maken.
In het Allard Pierson-museum wordt het beroemde schilderij van Palmyra op zaal gerestaureerd.
Een nieuwe aflevering in de Elgin-soap. En nog een.
En verder: honderd jaar geleden werd de Trebenište-schat gevonden.
======================================
OUDHEIDKUNDIGE ZELFTRIVIALISERING & ANDER SLECHT NIEUWS
De Oudheid is natuurlijk helemaal niet interessant en moet dus worden opgehypet, want stel je toch voor dat oudheidkundigen geïnteresseerde mensen écht inhoudelijk moesten informeren.
Aandachttrekkerij: “new discoveries and new secrets for this golden king, Tutankhamun”.
Breng nooit één keer iets naar buiten als je ook twee keer naar fondsen kunt hengelen: Elusa heette Elusa. Niet dat iemand daaraan twijfelde.
Idem: de Minoïsche bevolking van Kreta deed toch aan oorlog. We weten we al sinds de jaren tachtig dat claims over hun vreedzame leventje kul zijn.
Stompzinnige vergelijkingen: de handelsoorlog tussen China en de VS en het oude Rome (Advies: lees nog even welke vergelijkingen zinvol zijn.)
Idem: Trump is Kleon. Nietes, hij is Caligula. Nietes, Nero. (Kortom: dronkenmansgeleuter.)
Verkeerde frames: de rechten van vrouwen in Egypte waren beter vóór de komst van de Grieken. Niemand heeft ooit iets anders beweerd.
Idem: Herodotos is helemáál niet interessant, dus we kiezen voor lolbroekerij.
Weglaten wat je niet uitkomt: “New evidence of 2,000-year-old Jewish ties to the greater Jerusalem region was recently uncovered during a salvage excavation in the city’s Sharafat neighborhood..” Gemakshalve blijft onvermeld dat Sharafat ligt in de bezette gebieden en dat de Israëlische opgraving dus illegaal is.
En een archeoloog die terugvecht tegen de desinformatie over de Oudheid.
Plus: de zoveelste keer dat de mythe van de Vloek van de Farao wordt doorgeprikt. Er is niets bijzonders gebeurd. Punt. Kwestie van simpele statistiek.
======================================
BOEKEN
De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.
In het kader van de Week van Klassieken schreef Jona Lendering Wahibre-em-achet en andere Grieken. Landverhuizers in de Oudheid waarin centraal staat welke informatie de oudheidkundige tot zijn beschikking heeft en de noodzaak deze geheel te benutten. Een belangrijke rol is weggelegd voor de snelgroeiende tak van DNA-onderzoek. Twee boeken die zich daar op richten zijn David Reichs Who We Are and How we Got Here (net uit in paperback) en Jean Manco’s Ancestral Journeys.
Het nieuwe boek van Marcel Hulspas Uit de diepten van de hel gaat over de kerkelijke en bestuurlijke crises tijdens de late oudheid. Het uiteenvallen van het Romeinse Rijk was te danken aan verdeeldheid onder de christenen, aan barbaarse invallen, natuurrampen, oorlogen en een paar eeuwen later aan de komst van de Arabieren en hun nieuwe godsdienst, de islam. (meer)
Van de hand van een groep Nederlandse taalkundigen is deze maand de Cambridge Grammar of Classical Greek verschenen, een belangrijk nieuw standaardwerk op het gebied van de Oud-Griekse taal. Tijdelijk ook te bestellen in hardcover met een speciale prijs van €89,99.
Twee nieuwe vertalingen deze maand. Wolter Kassies vertaalde met de Historiën. Alles wat ik zag, hoorde en onderzocht het werk van Herodotus en is uitgegeven in de Perpetuareeks. Ook bij Athenaeum verscheen de briefwisseling tussen de latere keizer Marcus Aurelius en zijn leermeester Marcus Fronto. De bundel is getiteld Evenveel van jou als van mezelf Correspondentie met Marcus Fronto.
Van de Engelse oudhistoricus Richard Stoneman verscheen The Greek Experience of India – From Alexander to the Indo-Greeks waarin hij het contact van de Grieken met de voor hen vreemde wereld van India reconstrueert.
John Drinkwater waagt zich in Nero. Emperor and Court aan de laatste Julisch-Claudische keizer en wil hem en zijn regeerperiode in nieuw licht beschouwen. Datzelfde doet classica Kathryn Tempest in het net vertaalde boek Brutus. De Nobele Samenzweerder waarin ze de moordenaar van Caesar in zijn context zet en hem probeert te begrijpen.
Tijdens de maand april krijgt u bij Athenaeum Boekhandel 10% korting op alle delen uit de Loeb Classical Library, te verrekenen aan de kassa in de boekhandel of online met de kortingscode LOEB2019.
======================================
INTERNET
Om blij van te worden: een mooie download van het boek van Erik Kwakkel over middeleeuwse manuscripten van klassieke teksten. En – hoera! – eindelijk, eindelijk een boek over koolstofdatering. Gratis te downloaden nog wel.
======================================
OVERLEDEN
De grote Griekenlandkenner Marcel Detienne is overleden.
======================================
EN TOT SLOT
Voor het laatste politieke nieuws schakelen we over naar de berg Olympos.
Toota witharsechwanoo!
“Uw redacteur mocht het toelichten in De Volkskrant.”
Helaas niet meer leesbaar voor mij, tenzij ik de portemonnee trek.
“Een beetje een vreemd bericht ….”
Foei. Empirische bevestiging is nooit vreemd, vooral niet als iedereen de hypothese allang accepteerde.
“whether these busted sniffers were the result of haphazard accidents or whether something more sinister was afoot. It turns out, the answer is, in most cases, the latter.”
Dit vind ik nou een beetje vreemd! Want ik dacht altijd dat het de zwaartekracht was (nauwkeuriger: moment = kracht maal arm). Neuzen steken uit. Het is wel jammer dat het artikel niet vertelt hoe men tot de sinistere hypothese is gekomen.
Nu moet ik weg, later meer.
“Om blij van te worden: de Aristonothos-krater.”
Dit is inderdaad spectaculair. Aan de andere kant is het ergerlijk dat in die periode noch de Grieken, noch de Etrusken de moeite namen om iets op te schrijven.
“psychologisch bewijs dat het zo werkt.”
Dus citeer ik Richard Feynman maar weer eens (en hij was bepaald niet bescheiden): “The first principle is that you must not fool yourself and that you are the easiest person to fool.”
“Uw redacteur weet niet goed wat hij ervan moet maken.”
Dan zal ik mijn gedachten plempen, op het gevaar af dat ik onzin verkoop.
1) Het uittreksel is gedeeltelijk een open deur. Nogal wiedes dat (religieuze moraal) in steden anders is dan in overzichtelijke stamverbanden.
2) Betreffende de causaliteit van (religieuze) moraal en de ontwikkeling van complexe samenleving wed ik dat er sprake is van wederzijdse invloed oftewel terugkoppelingsprocessen. Complexe samenlevingen ontstaan immers niet van de ene op de andere dag en in elke fase hebben mensen behoefte aan moraal. Daarmee is de vraag wat er nou precies voorafging aan wat tamelijk zinloos.
“Stompzinnige vergelijkingen”
Bij de tweede alinea haakt ik af: “So is the future of a peaceful world.”
Kenmerken voor China is juist dat het oorlog vermijdt middels een plan van kleine stappen op de lange termijn. Zie bv. de kunstmatige eilanden die het bouwt op betwiste punten in de Chinese Zee.
“Er is niets bijzonders gebeurd.”
Zelfs al was er iets bijzonders gebeurd dan is er nog onvoldoende reden om over Vloeken te gaan leuteren. Je zult nl. minstens moeten speculeren (en vervolgens empirische data verzamelen om die speculaties te bevestigen/ontkrachten) hoe zo’n vloek werkt. De fans laten dat altijd achterwege. De redenering “wetenschap heeft geen verklaring dus mijn bewering is automatisch correct” is een non-sequitur. Ze is ook een symptoom van intellectuele luiheid, zo niet intellectuele oneerlijkheid.
“Eris, Greek Goddess of Chaos, …..”
Helaas heeft ze haar aandacht onlangs ook gevestigd op de kikkers die in de grote moerasdelta aan de Noordzee rondspringen, gegeven de uitslag van de laatste Provinciale Verkiezingen. Want anders begrijp ik niet hoe hoe Groningse stemmers, die allemaal goed bekend zijn met de lokale aardbevingen en de oorzaak ervan, een partij tot de derde grootste maken die vrolijk die oorzaak in stand wil houden en zelfs verergeren.
Je zou moeten weten welke Groningers dat zijn geweest. Je wil weten welke groep dat is geweest, anders weet je nog niks; status, opleiding, woonplek, nou ja noem maar op.