Misverstand: VIIII Hispana ging ten onder in Schotland
De dood van keizer Trajanus in 117 lijkt gepaard te zijn gegaan met enige onrust aan de grenzen. Zijn opvolger Hadrianus gaf de veroveringen in Irak op. In Schotland werd een compleet legioen vernietigd, VIIII Hispana. Dat is althans de premisse van Rosemary Sutcliff in haar geweldige jeugdboek The Eagle of the Ninth (1954). Ze vertelt hoe een jonge Romeinse officier, die door een verwonding geen dienst meer kan doen, op zoek gaat naar het veldteken van het Negende Legioen Hispana, de adelaarstandaard, en dit uiteraard ook vindt.
Suttcliffs idee dat die eenheid rond 117 is vernietigd door de stammen in het huidige Schotland was destijds de gebruikelijke verklaring voor het feit dat het legioen niet meer in Brittannië wordt vermeld na de regering van Trajanus. In 108 verbleef het nog in York; in 122 vinden we daar het Zesde Legioen Victrix.
Dat wil echter niet zeggen dat het Negende een nederlaag leed. Het is namelijk overgeplaatst naar Nijmegen, waar het tussen ongeveer 110 en 120 moet zijn geweest, voordat het opnieuw werd overgeplaatst, ditmaal naar een van de oostelijke provincies. Het is verder zeker dat het legioen tijdens de regering van keizer Marcus Aurelius (r.161-180) niet langer bestond, aangezien het niet wordt vermeld in een overzicht van alle legioenen uit die tijd. Mogelijk werd het Negende door de Joden vernietigd tijdens de Bar Kochba-opstand (132-136) of is het identiek aan de eenheid die in 161 door de Parthen werd verslagen. Niemand die het weet.
Literatuur
Sinds kort is er Duncan B. Campbell, The Fate of the Ninth (2018).
Nu u hier toch bent…
Door de coronacrisis ben ook ik aan huis gebonden. Terwijl ik graag wat had gedaan om mijn boek te promoten over de wedloop tussen papyrusvervalsers en wetenschappers, Bedrieglijk echt. Dat de oudheidkunde wordt gebruikt om de winst van zwarthandelaren op te drijven, vond ik verontrustend en had ik wel wat meer onder de aandacht willen hebben. Dus bestel, lees en bespreek dat boek. Of bekijk dit filmpje. Ik ben trouwens ook beschikbaar voor betaald schrijfwerk.
[Oorspronkelijk verschenen in mijn boekje Spijkers op laag water (2009)]
Kregen Romeinse soldaten schoenen/laarzen/sandalen van het rijk of moesten ze die zelf aanschaffen? En hoe zat het met de rest van de uitrusting?
We hebben verschillende loonbriefjes. Daaruit blijkt dat er bedragen werden ingehouden voor schoeisel en voedsel. Pantserhemden lijken te zijn doorverkocht.
Dank je wel voor de info, Jona. Wat zo’n soldatenleven precies inhield blijft moeilijk voor te stellen maar er zullen heel wat schoenen/laarzen/sandalen zijn versleten. Ik neem althans aan dat er in Noordelijke streken wat dichter schoeisel dan sandalen werd gedragen of behielp men zich met windsels en beenlingen?
In Pestman’s onvolprezen Papyrological Primer staat een Latijnse brief (zeldzaam!) van een jonge Egyptische Griek die net dienst had genomen bij de Romeinse vloot. De brief stamt uit de tijd van Augustus. Ik heb het boek helaas niet bij de hand, maar hij vraagt zijn vader onder andere om nieuwe schoenen want, zegt hij, “istae caligae nugae sunt” ( “lijken nergens op”). Schoenen hoorden dus blijkbaar wel bij de standaarduitrusting maar waren niet echt fantastisch, en zullen vaak voor beter materiaal zijn ingeruild.
In het noorden schijnen de Romeinen in de eerste eeuw overgegaan te zijn op ‘calcei’, gesloten schoenen. Dat ligt ook wel voor de hand. Als je googlet op “Ancient Roman military shoes” vindt je ze zo.
Waarvoor dank, Theo!
Wat we wel en niet weten van het Negende Legioen wordt uitgebreid behandeld in deze podcast: https://www.thebritishhistorypodcast.com/the-mystery-of-the-ninth-legion/ Ik begrijp dat de aanwezigheid van het legioen in Nijmegen rond 120 nog niet zo duidelijk is.