In 480 v.Chr. vielen de Perzen Griekenland binnen. Onze voornaamste bron is de heerlijk schrijvende Herodotos van Halikarnassos. Aan hem en de Perzische oorlog tegen de Grieken wijdde ik mijn boekje Xerxes in Griekenland, waarin ik uitleg hoe weinig we van de gebeurtenissen weten en hoe absurd het is à la Tom Holland hier een wereldhistorische gebeurtenis van te maken waarin de westerse wereld de verschrikkingen van de oosterse onderdrukking bespaard bleven. Meer hier.
In de eerst week van september, nu dus 2499 jaar geleden, trok het enorme Perzische leger door het Noord-Griekse landschap dat Thessalië heet en bereikte Achaia. Herodotos onderbreekt het verhaal van de opmars met interessante anekdotes.
***
Twee dagen eerder was Xerxes met zijn leger door Thessalië en Achaia getrokken en nu bevond hij zich al midden in Malis. Onderweg in Thessalië had hij paardenrennen georganiseerd tussen zijn eigen ruiterij en die van de Thessaliërs, van wie hij had gehoord dat ze de snelste paarden van Griekenland bezaten. De Griekse merries verloren bij die gelegenheid met straatlengten…
Slechts één rivier in Thessalië, de Onochonos, bleek drinkwater voor het leger tekort te komen, maar in Achaia was zelfs de grootste stroom, de Apidanos, ternauwernood toereikend.
In de Acheïsche stad Halos kreeg Xerxes van de gidsen, die hem geen enkele informatie wilden onthouden, de plaatselijke legende te horen die ik hierbij vertel. Het heeft met de tempel van Zeus de Verslinder te maken. Het verhaal gaat dat koning Athamas, de zoon van Aiolos, met zijn vrouw Ino boze plannen had uitgebroed om Frixos van kant te maken. Sindsdien legt de bevolking van Achaia de nakomelingen van Frixos op gezag van een orakel beproevingen op. Dit houdt in dat de oudste zoon van de familie onder geen beding een voet in het gemeentehuis – volkshuis zeggen ze daar – mag zetten. De Acheeërs zelf houden dit nauwlettend in de gaten en als hij er toch binnengaat, kan hij de ruimte absoluut niet verlaten voordat het moment van zijn offerdood is vastgesteld.
Het gaat verder: al menigmaal had een toekomstig slachtoffer uit angst de benen genomen naar het buitenland. Soms kwamen ze na verloop van tijd terug en als ze dan werden herkend, belandden ze alsnog in het gemeentehuis.
De gidsen gaven een uitleg van de offerplechtigheid: eerst wordt zo’n man helemaal met slingers behangen en daarna onder plechtig geleide afgevoerd. De nazaten van Frixos’ zoon Kytissoros zijn het slachtoffer geworden van deze maatregel, en dat is zo gekomen. Het orakel had aan de Acheeërs gelast dat zij het land ritueel moesten reinigen en zij stonden juist op het punt Athamas, de zoon van Aiolos, te offeren toen Kytissoros, die uit Aia in Kolchis was teruggekeerd, tussenbeide kwam, maar met dat ingrijpen wel de wraak van de god over zijn nageslacht afriep.
Xerxes hield zich naar aanleiding van deze geschiedenis ver van de gewijde grond en gebood zijn troepen dit ook te doen. Op die manier liet hij zijn heilig ontzag voor het huis en het tempeldomein van Athamas’ geslacht blijken.
***
Waarom Herodotos dit inlast weten we niet. Misschien was het niet meer dan een goed verhaal dat hij niet wilde laten liggen. De havenstad Halos is overigens een Nederlandse opgraving. Tot voor kort ging het om de hellenistische nederzetting; inmiddels is men van aanpak veranderd en graaft men in de buurt van twee fabrieken op de foto hierboven. Daar wordt de klassieke stad vermoed.
[Herodotos, Historiën 7.196-197; vertaling Hein van Dolen. De (uitgestelde) Week van de Klassieken, met als thema “controverses”, is van donderdag 3 tot en met zondag 13 september.]
We could be Herodotos…just for one day.
Jammer dat Halos niet meer voor dat mooie gebruik beschikbaar is- anders waren er best wat nederlandse “artiesten” die wat mij betreft daar naartoe mochten worden gestuurd…
U is u er één.
OK, Thom Holland. Maar als wij dat tegenwoordig horen dan denken wij meteen aan de Islam, dus dan klinkt het wel geloofwaardig.
Ik wil hier ook nog wel even het boek noemen dat ik nu lees: Michael Massing, Fatal Discord, Erasmus, Luther, and the Fight for the Western Mind. Ik ben niet christelijk, maar het is wel een fascinerende geschiedenis, vooral omdat we tegenwoordig religie hier ongefundeerde apekool vinden; daar werd 500 jaar geleden wel even anders over gedacht. Er staat in dat Paulus vond dat het geloof boven de wet stond, en dus ook boven de Torah; het is daarna nooit meer goed gekomen tussen het Christendom en het Jodendom. Massing schreef dit boek omdat hem opviel dat de VS Luther is gevolgd, en Europa Erasmus.
In die Zeit staat een verhaal over astrologie. Een astrologie goeroe in de VS zegt dat je eerst de onttovering van de wereld echt moet begrijpen en dat je daarna pas de aantrekkingskracht van astrologie kan begrijpen. Veel mensen kunnen niet overweg met het moderne beeld van de natuurwetenschappen; wij zijn een kosmische toevalligheid, voor hetzelfde geld waren wij er niet geweest.
Ik wil graag even vastleggen dat ik niet tot de/enige groep behoor die Martin een paar keer met “we” aanduidt. Zijn beroep op tribalisme werkt bij mij dan ook niet, om te beginnen omdat hij zorgvuldig nalaat dat “we” te specificeren.
Alvast deze “ik” wil zich graag uitschrijven uit “we”.
OK, OK,
we -> geseculaardiseerde Westen. Gott ist tot, enz.
Zijn voornaam is Tom.
Ja, zag ik later ook, ik was net aan het lezen over een Thomas Aquinas. Scuzi.
Oh. Ik dacht dat je in de war was met Thom Hofman!😊
Kan ook. Waar komt een slip of the pen vandaan?
Mijn tienerdochter is helemaal gek van Tom Holland. De acteur, weliswaar.
Wat je zegt over de lokatie klopt niet helemaal: de fabrieken (het zijn er twee) staan pal naast de stad, en sinds 2013 wordt in de stad, mede onder leiding van ondergetekende, gezamenlijk opgegraven door de universiteiten van Amsterdam, Groningen en Thessalië, en de Griekse archeologische dienst. Voorlopig zijn we nog niet diep genoeg om de tijd van Xerxes bereikt te hebben, overigens.
“Herodotos heeft onderbreekt het verhaal van de opmars met interessante anekdotes”
“Slechts één rivier in Thessalië, de Onochonos, bleek drinkwater voor het leger tekort te komen, maar in Achaia was zelfs de grootste stroom, de Apidanos, ternauwernood toereikend.”
Iets te vroeg opgestaan, Jona? De eerste zin kan ik wel reconstrueren, maar die tweede…?
Ik denk dat het betekent dat de rivieren in Achaia, in tegenstelling tot die in Thessalië maar weinig water bevatten. Dat een leger een hele rivier leegdrinkt lijkt me wat overdreven, maar watertekort in een droog land, dat kan natuurlijk.
Leeggedronken door al die paarden?