Hé, dat is grappig: ik heb nog nooit geblogd over de bovenstaande schijf. Terwijl die heel beroemd is. Hij is gevonden in Ai Khanum in het noordoosten van Afghanistan. De stad is lang geïdentificeerd geweest als het antieke Alexandrië-aan-de-Oxos, totdat Kampyr Tepe een betere kandidaat bleek te zijn. Ai Khanum is ook vaak getypeerd als een Griekse stad, maar het is beter te spreken van een Baktrische stad met een hellenistisch bestuurlijk centrum. De bewoners konden er diverse rollen aannemen: nu eens Baktrisch, dan weer Grieks.
Met voorwerpen als de zilveren schijf hierboven en deze deze inscriptie is het echter wel logisch dat je denkt aan een Griekse stad. Dit edelsmeedwerk, vervaardigd in de tweede eeuw v.Chr., sluit aan bij tradities uit het verre westen. Hoewel…
In de door leeuwen getrokken strijdwagen staat Kybele, een godin uit Anatolië, ook wel bekend als grote godenmoeder. Haar metgezel is Nike, de gevleugelde godin van de overwinning. Achter het tweetal staat iemand met een parasol, een motief dat we goed kennen uit de kunst van het oude Perzië. Het trap-achtige altaar rechts is eveneens een Iraans element. Het drietal van Zon, Maan en Venus kennen we dan weer uit de Mesopotamische kunst, zoals op dit en dat reliëf van de laatste koning van Babylonië, Nabonidus.
De afbeelding heeft weinig diepte. Er is geen perspectief. Dat zou in de tweede eeuw v.Chr. in de Griekse kunst niet meer zo zijn gemaakt. De edelsmid heeft dus geprobeerd motieven uit diverse culturen samen te brengen, maar was niet op de hoogte van de allerlaatste ontwikkelingen in de Griekse kunst of had geen zin ze over te nemen.
Ik ben helaas nooit in Kaboel geweest, waar deze schijf normaliter is te zien in het Nationaal Museum van Afghanistan. We maakten deze foto in 2006 tijdens een expositie in het Parijse Musée Guimet, dat is gewijd aan Aziatische kunst. U kunt het stadspaleis kennen als het voormalige woonhuis van de wereldberoemde Friese danseres Margaretha Zelle.
[Dit was het 380e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]
“Haar metgezel is Nike, de gevleugelde godin van de overwinning.”
En beschermvrouwe van een bepaald type sportschoenen.
Deze kybele was onderdeel van de reizende tentoonstelling Les ors de Bactriane.De organisatie was grotendeels in handen van musée Guimet en zijn directeur Pierre Cambon,in Nederland te zien in 2008 in de Nieuwe Kerk.Het was gebleken dat een groot gedeelte van de collectie van het museum in Kaboul ,de plunderingen van de jaren 90 had overleefd,verstopt in de kluizen van de Centrale bank op het terrein van het presidentiële paleis.Het was een soort goodwill tournee voor het toen weer wat oplevende Afghanistan.
Musee Guimet is een groot gebouw. De collectie van kunst uit Azie is altijd de moeite van een waard. Ik kwam er vaak omdat ik er tijdje om de hoek heb gewoond. Het echter onwaarschijnlijk dat Mati Hari er gewoond heeft. De website van het museum meldt wel dat Mati Hari daar in 1905 heeft gedanst. Het was haar eerste optreden.
Kybele, de zwarte Madonna, zwarte stenen – meteorieten, – en Mekka, het is een enorme cultus geweest en nog, met interessante draadjes naar het heden. Mag ik even zeggen dat ik dagelijks tussen de ellende van de wereld uw posts en link een balsem voor de ziel vind? Ja dat mag ik, Bij deze.
Begin dit jaar was deze tentoonstelling in Hong Kong waar ik o.a. deze schijf heb bewonderd. Blijkbaar is het zelden in Kaboel. De hele tentoonstelling is zeer de moeite waard vooral ook de Tilly Tepe vondsten.