Zoals ik al aangaf behandelen De Blois en Van der Spek in hun handboek, Een kennismaking met de oude wereld, eerst de Levantijnse IJzertijdrijkjes en daarna de grote oosterse rijken. Ik attendeerde er al op dat die laatste zijn te beschouwen als één rijk met diverse dynastieën. Dus een Assyrische, een Babylonische, een Achaimenidisch Perzische, een Seleukidische, een Parthische, een Sassanidisch Perzische en een Arabische periode. Er was veel organisatorische en culturele continuïteit, zelfs als de elite steeds een andere, eh, “heersende etnoklasse” was. Dat laatste was een jargonterm om te vermijden dat we moeten schrijven dat dynastieën uit voortdurend andere volken de macht van elkaar overnamen, maar ik voor mij heb niet het idee dat we met deze term veel verder komen.

Assyrië

Over Assyrië is veel te zeggen en dat heb ik hier vier jaar geleden al gedaan in de aanloop naar de Nineveh-expositie in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. De Blois en Van der Spek noemen dat de Assyriërs de moeilijke twaalfde eeuw v.Chr. redelijk hadden doorstaan. In de strijd met de Aramese en Neohittitische staatjes in Syrië in het westen bouwden ze een steeds beter leger op. Dat de Assyriërs als eersten het ijzer redelijk wisten te bewerken, leek mij vermeldenswaard maar De Blois en Van der Spek noemen het niet. Misschien hecht ik er ook wel teveel waarde aan. Het eindresultaat is in elk geval onomstreden: in de loop der tijd werden wat eens vazalstaten waren geweest provincies. In de IJzertijd verenigde het Nabije Oosten zich tot één grote staat.

Dat ten tijde van de Assyrische heerschappij, mede door de deportatiepolitiek, de Aramese taal zich verspreidde, is iets dat ik me niet herinner van mijn eigen eerste jaar. Het kan zijn dat ik heb zitten slapen, het kan zijn dat het handboek hier is verbeterd. Meer hierover in het boek van Holger Gzella, dat op deze blog niet één maar twee keer is besproken.

Assyriërs in Egypte

Wat De Blois en Van der Spek melden over de relatie tussen Assyrië en Babylon, heb ik onlangs al verteld en zal ik niet herhalen. We schakelen over naar een ander deel van de antieke wereld.

In de tijd van zijn grootste uitbreiding omvatte het Assyrische Rijk ook Egypte (671-655). Egypte had onder de Nubische dynastie voortdurend opstand tegen de Assyriërs in Palestina bevorderd en de Assyriërs wisten nu met Egypte af te rekenen. Zij zijn er niet in geslaagd Egypte tot een provincie te maken, maar lokale gouwvorsten werden vazalvorsten van Assyrië. Een van hen, Psammetichus I (664-610), wist rond 655 de Assyrische macht weer af te schudden en een eeuw van Egyptische wederopbloei in te luiden.

Dit is een van die passages waar een compleet werkcollege aan te wijden zou zijn. De eerste en tweede volzin zullen bij niemand vragen oproepen en de opmerking over de Nubische dynastie maakte kort geleden zelfs een leuke excursie naar Assen mogelijk. Vragen over de laatste volzin zijn er des te meer. Het is namelijk denkbaar dat de vorsten van de Zesentwintigste Dynastie feitelijk vrij loyaal zijn gebleven. De bronnen zijn, zoals steeds, schaars en ambigu. Een Egyptische vorst kon zich naar binnen toe presenteren als autonoom terwijl hij tot Assyrië in een vazalrelatie stond.

Hoe dit ook zij: in 610 streden de Egyptenaren zij aan zij met de laatste Assyrische koning tegen de inmiddels oppermachtige Babyloniërs. Daarover een volgend keer.