Een nieuwe zondag, een nieuw blogje over het Nieuwe Testament. En waarom zouden we niet eens kijken naar de Handelingen van de Apostelen, Lukas’ verslag van het ontstaan van de kerk? De scène die ik uitlicht staat aan het begin. Jezus is opgenomen in de hemel, de groep die bekendstaat als de Twaalf is weer op sterkte gebracht, tijdens het Wekenfeest daalt de Heilige Geest neer. En de joden in Jeruzalem horen de Galileeërs spreken in hun eigen taal.
Promotie
Dan neemt Simon Petrus het woord en richt zich tot de joodse bevolking van Jeruzalem. Die zouden verantwoordelijk zijn voor Jezus’ kruisdood. Over die woorden moeten we het later nog eens over hebben, maar het gaat mij vandaag om de uitsmijter:
Laat het hele volk van Israël er daarom zeker van zijn dat Jezus, die u gekruisigd hebt, door God tot heer en messias is aangesteld. (Handelingen 2.36; NBV21)
Een theoloog die ik onlangs sprak, vertelde me dat deze passage een beetje wordt weggemoffeld. Ik kan me niet herinneren dat iemand me er ooit op heeft gewezen en zelf heb ik er altijd overheen gelezen, maar eigenlijk staat er iets wonderlijks: God heeft Jezus tot heer en messias gepromoveerd. Hij was het dus niet altijd.
En dat kennen we. Hieronder is een passage uit Paulus’ Filippenzenbrief. Hij citeert een hymne, die dus pre-Paulinisch is en die, welhaast per definitie, is ontstaan in een joodse omgeving. De strekking is dat Jezus een hemeling was, afstand deed van zijn positie, de gestalte aannam van een dienaar, en God gehoorzaamde tot aan de kruisdood toe.
Daarom heeft God hem hoog verheven en hem de naam geschonken die elke naam te boven gaat. (Filippenzen 2.9)
Uit de henochitische literatuur weten we dat de naam is bedoeld van God zelf. Ook volgens deze hymne is Jezus dus gepromoveerd.
Subordinationisme
Als God Jezus een hogere status verleende, stond Jezus dus lager dan God in de kosmische hiërarchie. Dat dit een gangbare visie was, blijkt ook uit bijvoorbeeld 1 Korintiërs 11.3. Daar zegt Paulus dat Christus het hoofd is van de man, dat de man het hoofd is van de vrouw en dat God het hoofd is van Christus. Opnieuw: Jezus is lager in rang. Dit staat bekend als subordinationisme en zoals u merkt is het gedocumenteerd bij drie verschillende groepen: de joods-christelijke groep waarvan Paulus een hymne citeert, de groep die de Handelingen las en de Korintiërs.
De beroemdste formulering van het subordinationisme is dat God de Zoon en God de Vader wezensgelijkend zijn. De orthodox geworden formulering is daarentegen dat de twee wezensgelijk zijn. Christus is volledig God: vóór de tijd geboren (niet geschapen) is Christus één in wezen met God de Vader. Die wezensgelijkheid is vastgelegd op enkele kerkvergaderingen en daarmee geldt subordinationisme als onorthodox. Voor zover ik kan overzien zijn de enige christenen met een subordinationistische theologie de Jehovah’s Getuigen.
Plus, als we de auteur van de Handelingen mogen geloven, Petrus dus. De eerste leider van de christelijke kerk. En dat wordt dus weggemoffeld.
[Een overzicht van deze reeks over het Nieuwe Testament is hier.]
Krijg je op dit stukjes nou geen geërgerde reacties van je christelijke lezers?
Nee. Het raakt de kern (naastenliefde) immers niet. Ik heb het idee dat veel media anticiperen op verondersteld christelijke gevoeligheden die niet of nauwelijks bestaan.
Dit raakt aan de leringen van Arius, meneer Lendering! Veroordeeld op het Concilie van Nicea! Het ontkent de Drieëenheid! Het neigt naar Unitarisme! Daarvoor is Miquel Servet verbrandt in Genève! Het gaat in tegen de officiële leer van de grootste christelijke denominaties in de wereld de Rooms-Katholieke Kerk, de Oosters-Orthodoxe, de Lutherse, de Anglicaanse, de Reformatorische kerken! Tefen wat aan de gemiddelde Nederlands Hervormde catechisant nog tot diep in de jaren tachtig van de Twintigste Eeuw inbelk geval nog werd onderwezen!
Wat verscheidene ‘moderne’ gelovigen zichzelf qua ketterij ook menen te mogen veroorloven, dit gaat diep in tegen officiële christelijke leerstellingen! Doet u daar niet te lichtvaardig over! Gevaarlijk terrein!
Je vergeet het belangrijkste: dat Nikolaas van Myra, in heilige woede ontstoken, een pastorale opdoffer heeft verkocht aan zo’n subordinationist.
Ik vind het interessant hoe de gangbare dogmatiek is ontstaan, want het NT laat zich gebruiken voor meer visies dan alleen het idee van een triniteit. Zoals ik het heb begrepen, raakte het idee van een nabije terugkeer van Christus in de loop van de tweede, derde eeuw steeds meer op de achtergrond en kwam daar het idee van incarnatie voor in de plaats. Anders gezegd, een verschuiving van Paulus en de synoptici naar Johannes. Boeiend.
Nicolaas van Myra is een sprookje.
De verbranding van Miquel Servet was echt.
Gecompliceerde figuur trouwens. Hij zou misschien de Trinitariërs met gelijke munt hebben terugbetaald, als hij de kans had gekregen.
Voor mijn geloof is dit een irrelevante discussie, een poging om de relatie tussen God en Jezus te vatten in al te menselijke hiërarchische structuren omdat die in de wereld van de auteurs, een keizerrijk in de Oudheid, belangrijk waren.
Geen ergernis dus.
Ik ben het helemaal met Dirk eens. Ik wil daarbij nog opmerken dat ik me eerder erger aan opmerkingen zoals die van Karel van Nimwegen, die blijk geven van een vooroordeel.
Ik weet wie het zegt. Dit was een onbevooroordeelde, geïnteresseerde vraag.
Ik wil dat best aannemen, maar ik ken de schrijver niet, ik kan alleen afgaan op de woorden die er staan. En daar kan ik toch echt niets anders van maken.
Jammer. Ik ken Karel ook niet en ben ook gelovig, maar ik maak uit zijn woorden totaal geen vooroordeel op.
Naast de Jehova getuigen zijn er ook de christadelphians die deze theorie aanhangen. Maar afgezien daarvan zegt Jezus in Johannes 14:28… “want de Vader is meer dan ik” (NBV2004). In het Grieks staat er: hoti ho pater mou meizon.
Meizon is een woord dat ‘groter’ (of ‘grootste’) betekent, dus deze tekst kan zonder meer aan de ‘lagere rangorde’ teksten worden toegevoegd.
Waar ik overigens wel benieuwd naar ben is de letterlijke vertaling van Johannes 1:1 (In de beginne was het Woord…) uit de Codex Sinaiticus. Is God vlees geworden of is het Woord vlees geworden?
Over Johannes 1.1 is meer hier te lezen:
https://brill.com/view/journals/hbth/44/2/article-p141_2.xml
Een indrukwekkende studie hoe de teksten (waaronder Joh.1:1) grammaticaal in elkaar steken. Wel jammer dat Smarius niet ingaat op teksten uit Tenach die ten grondslag lagen aan de (vermeende) goddelijkheid van Jezus, zoals:
Genesis 1:3
God zei: ‘Er moet LICHT komen’, en er was Licht.
Psalm 33:6
Door het WOORD van God is de hemel gemaakt, door de Adem van Zijn mond het leger der sterren.
Spreuken 8:22
De HEER heeft mij – WIJSHEID – vóór al het andere verworven, toen Hij Zijn scheppingswerk begon, schiep Hij eerst mij.
Spreuken 30:4
Wie heeft de grenzen van de aarde bepaald? Noem mij Zijn Naam, en de naam van Zijn ZOON, als je die kent.
Jesaja 55:10-11
Zoals regen of sneeuw neerdaalt uit de hemel en daarheen niet terugkeert zonder eerst de aarde te doordrenken, haar te bevruchten en te laten gedijen, zodat er zaad is om te zaaien en brood om te eten- zo geldt dit ook voor Mijn WOORD, dat VOORTKOMT uit Mijn mond: het keert niet vruchteloos naar Mij terug, niet zonder eerst te doen wat Ik wil en te volbrengen wat Ik gebied.
Probeer het een volgend keer iets beknopter te houden. Dit is maar een blog hè. Argumentatie kan kort. We hoeven elkaar niet te overtuigen.
JHWH of Jehovah (al naargelang welke klinkers u belieft) is de God die zich openbaart in de geschriften van de tenach. Hij heeft Zichzelven ontledigd en is mens geworden (Jeshua) en door de opstanding uit de dood is hij geworden tot de Christus, de Messias, de Zaligmaker. Vader en zoon, in Bijbelse zin, zijn relatieve begrippen m.b.t. erfopvolging. de vader is erflater en de zoon is erfgenaam. het moge duidelijk zijn dat in de hiërarchie de erflater hoger is dan de erfgenaam. vandaar Jezus’ uitspraak in joh. 14:28. maar in wezen is het dezelfde God. er is maar één God (dt.6) de Christus van het nieuwe verbond is Dezelfde als JHWH van het oude verbond.
joh1:1 ” ..het woord was God.” God en woord zijn op z’n minst synonieme begrippen. in die zin begrijp ik uw vraag niet. God, het woord, is vlees (hebr. basar) geworden en in die hoedanigheid heeft hij zich aan de mensen geopenbaard.
Als je vers 11 van Jesaja 55 aandachtig leest dan zie je dat het Woord wordt losgemaakt van de Persoon (God) die de tekst uitspreekt. Het Woord dat uit het ‘Spreken’ van God voortkomt, wordt een ‘zelfstandige entiteit’ (een in zichzelf bestaande werkelijkheid), en vanaf dat moment leeft Gods Woord een zelfstandig bestaan (een eigen leven).
In het Johannes Evangelie staat het als volgt:
`
‘Zoals de Vader leven heeft in Zichzelf, zo heeft ook de Zoon leven in zichzelf; dat heeft de Vader hem gegeven’ (Joh.5:26).
‘Niemand neemt mijn leven, ik geef het zelf’ (Joh.10:18).
‘Ik ben vrij om het te geven en weer terug te nemen’ (Joh.10:19).
De tekst uit Jes.55:11 gaat over de ‘geboorte’ van Gods Woord; het Woord dat is voortgekomen uit de Vader.
God en Jezus zijn dus twee verschillende entiteiten. Dat Jezus een soort van erfopvolger zou zijn is uit deze tekst niet op te maken. (God heeft het bijltje er niet bij neergegooid en de ‘hele boel’ aan Zijn zoon (of Zoon) overgelaten.
Waar ik me meer zorgen over maak is wie er in deze religieuze hiërarchie helemaal onderaan bungelt. En over de enorme impact die dat heeft gehad de afgelopen millennia en nog heeft.
Dat begon al in Genesis: God – Adam – Eva. Gelukkig was er een wijze slang die het initiatief aan Eva gaf. Helaas werd zij daardoor wel de hoofdschuldige van de erfzonde.
Als naastenliefde de kern van het Christendom is (wat ik ten zeerste betwijfel), waar was dan die naastenliefde voor Eva?
Die theologische haarkloverij is op zich een leuk tijdverdrijf, als het maar binnen de studeerkamer bleef. Maar helaas.
De slang wordt in Genesis sluw genoemd, niet wijs. Als Eva door naar die slang te luisteren hoofdschuldige is geworden van de erfzonde, wat is daar dan wijs aan? De kern van de leer van Christus is niet hetzelfde als het Christendom. Je vindt het belangrijkste gebod in elk geval terug in Mattheüs 22:36-40 en daarin is naastenliefde inderdaad cruciaal. Eva en Adam stonden ver van het naleven van dat gebod.
Hangt ervan af hoe je het bekijkt. Volgens mij bedoelde Sara dat het wijs was van Eva om niet altijd te doen wat haar gezegd werd en werd ze daarvoor gestraft.
Je kunt ook zeggen dat het wijs is om kennis te hebben van goed en kwaad in plaats van eeuwig rond te lopen in soort zalige onschuldige onwetendheid.
“hoofdschuldige is geworden …..”
Het duurde even voordat ik doorhad wat er precies mis is met uw commentaar. U stelt Eva – de moeder van alle vrouwen, dus met haar alle vrouwen – voor een onmogelijke keus: als zondebok voor alle slechts in de wereld dienen of gehoorzaam elke zeggenschap over zichzelf opgeven. In de praktijk (want we hebben het over de Oudheid) gebeurde allebei. Geen wonder dat Sara betwijfelt of naastenliefde de kern van christendom is – uw uitleg ontbeert die volledig tav vrouwen. U bevestigt haar conclusie: “onder aan de religieuze hiërarchie”.
JonaL heeft ons ettelijke keren voorgehouden hoe belangrijk sociale rechtvaardigheid is voor judaisme en christendom. Aangezien alle Bijbelboeken door mannen geschreven zijn en alle Antieke samenlevingen barstensvol mysoginie zaten kunnen we verwachten dat die sociale rechtvaardigheid zich meestal slechts tot de mannelijke helft van de bevolking uitstrekte.
“hoofdschuldige is geworden” had ik ook tussen aanhalingstekens moeten zetten, want ik citeerde Sara.
tot welk doel is het woord vlees geworden? 1joh 1 Hiertoe is de Zoon van God geopenbaard, opdat Hij de werken des duivels verbreken zou.
lees in dit verband 1kor 15:24 e.v. Daarna zal het einde zijn, wanneer Hij het Koninkrijk aan God en den Vader zal overgegeven hebben; wanneer Hij zal te niet gedaan hebben alle heerschappij, en alle macht en kracht.
25 Want Hij moet als Koning heersen, totdat Hij al de vijanden onder Zijn voeten zal gelegd hebben.
26 De laatste vijand, die te niet gedaan wordt, is de dood.
27 Want Hij heeft alle dingen Zijn voeten onderworpen. Doch wanneer Hij zegt, dat Hem alle dingen onderworpen zijn, zo is het openbaar, dat Hij uitgenomen wordt, Die Hem alle dingen onderworpen heeft.
28 En wanneer Hem alle dingen zullen onderworpen zijn, dan zal ook de Zoon Zelf onderworpen worden Dien, Die Hem alle dingen onderworpen heeft, opdat God zij alles in allen.
ik ben aanhanger van de restitutieleer. op de oorspronkelijke schepping van God lag een smet. Gods hoogste kreatuur (met in z’n kielzog een derde van de engelen) was in opstand gekomen tegen de Allerhoogste. satan is de god van deze eeuw. God is in zijn eer aangetast en Hij wil zijn schepping terug. de Christus is in de wereld gekomen om dat doel te realiseren.
Is dit niet eerder een religieus dan een historisch argument? Ik ervaar het als off-topic.
Zolang men zich aan de Fascinerende Huisregels houdt is het eenieder toegestaan off topic te gaan zoveel als men zin heeft.
Probeer het in het vervolg iets korter te houden. Dit is maar een blog. Argumentatie kan kort, beknopt; we hoeven elkaar niet tot in de details te overtuigen.
Wie wil er iets “wegmoffelen”?
Niet de geschiedkundigen, dus de godsdienstigen. Is dat bizonder?
Ook niet de gelovigen. De mensen die zich bezighouden met dogmatiek. Dat is een fractie van de christenen, maar ze trekken de aandacht. Zij hebben lange tijd de catechismussen geschreven; tegenwoordig zoeken journalisten bronnen die een duidelijk verhaal hebben – en dan kom je dus uit bij beroepsgelovigen, niet bij de gewone gelovige of pastoraal werkers.
Behalve geïnspireerd door Bijbelpassages, kan Subordinationisme ook (Neo-)Platoons gemotiveerd zijn. Ik denk dat dit bij Origenes en bij Eusebius het geval is.
Ik krijg dat net ook door iemand anders doorgegeven. Het kan best waar zijn!
Dat is misschien iets voor een volgende blog, want dit gaat boven mijn petje!
Elohim = de scheppende God. JHWH = de God die zich openbaart in en aan de schepping. Christus = de verzoenende God. Ruach hakodesh = de verbindende God. God uit zich op verschillende manieren maar het is één en dezelfde God die zichzelf ten doel gesteld heeft om een nieuwe schepping tot stand te brengen waarin Hij alles en in allen zal zijn ( de pantheïstische God)
‘Het Woord was bij (!) De Godheid
Een Gódheid was Het Woord’ (Joh. 1 vs1).
De nadruk lijkt te liggen op het Goddelijke van het Woord (de Thora).
Deze zinsneden doen denken aan de Oud-Egyptische ‘godheid’ Hu, Het (Gezaghebbende) Woord.
Sia (Inzicht) en Hu (Uitspraak ofwel Woord) zijn manifestaties van de zonnegod Re:
https://ancientegyptonline.co.uk/sia-hu/
Dit artikel heeft ook een afbeelding van Sia en Hu bij (!) Re in de zonneboot.
Hopelijk is dit niet off-topic 🙂 !
NB vroeger was Egyptologie een verplicht bijvak voor theologen; mogelijk voorkwam dat indertijd irrelevante discussies 😉.
Inderdaad, ik gaf al eerder aan dat dit denkbeeld zowel in de Thora, als de Profeten en de Geschriften voorkomt en niet Grieks-Hellenistisch is. De oude ‘Hebreeërs’ hebben zich met van alles en nog wat laten inspireren door de hen omringende volken. Zo komt bijvoorbeeld de Rustdag al voor op de stele van Hammurabi (en was daarmee dus niet specifiek Joods)…
Kijkt en huivert, allen:
https://youtu.be/8omi3ad4Qxg
De haarklieverij in de bijbelinterpretatie is historisch interessant omdat er inderdaad over kwesties die ons vandaag pietluttig toeschijnen, vroeger tientallen mensen zijn vermoord. Ik vind beide zaken interessant: 1) wat is de kern (de waarheid) in het Christelijk geloof, en bij uitbreiding, had het een intrinsieke kracht waardoor ze de wereld heeft overspoeld of was het toch vooral een samenspel van machtsfactoren? 2) hoe zat de vroeg-Middeleeuwse mens in mekaar dat men een leven kon wijden aan of zelfs offeren op het altaar van de geloofsinterpretatie. De grootste aller wetenschappers heeft er de tweede helft van zijn leven voor veil gehad en boeken geschreven die niemand meer boeien.
Je vermeldt hier “naastenliefde” als de kern. Ik heb ook altijd gedacht dat dàt de blijde boodschap was. Maar ik ben van die mooie idee – dat het zondebokprincipe plaats ruimde voor de idee van collectieve schuld en boete, gesublimeerd als naastenliefde – ontnuchterd. De blijde boodschap was minstens eveneens: “geloof in mij en alles komt in orde”, waarbij Christus zichzelf offerde en als onschuldig Lam de plaats innam van de zondebok om iedereen te bevrijden. Dat vond ik dan iets te gemakkelijk. UIt het recente boek van Clerinx over de Kelten, heb ik begrepen dat de Ierse missionarissen met hun herstrengde interpretatie opnieuw een oudtestamentische, straffende God hebben geïntroduceerd, bij wie je je hemel moest verdienen en louter geloven niet volstond.
Yup.