Op de kale heuvel La Sabika, aan de zuidoostelijke grens van de Andalusische stad Granada, ligt een middeleeuwse stad die in al haar oude glorie jaarlijks door duizenden toeristen wordt bezocht. Een dubbele verdedigingsmuur schermt deze Moorse stad met haar rijk gedecoreerde paleizen en paradijselijke tuinen af van nieuwsgierige blikken. Men noemt dit fort-paleis het Alhambra en we hebben dit Werelderfgoed aan de Moorse dynastie der Nasriden te danken, en tevens ook aan de bewoners die hierna volgden.

Het Alhambra heeft velen geïnspireerd, waaronder de negentiende-eeuwse schrijver Washington Irving, die in 1829 enkele maanden in dit fort-paleis verbleef. Veel kan ik niet toevoegen aan de verhalen van degenen die mij zijn voorgegaan, maar ik kan het niet laten om de pracht en praal te beschrijven die ik twee keer met eigen ogen heb mogen aanschouwen. In dit eerste van vijf blogs focus ik op het Alcazaba en de medina.

Mohammed I ibn Nasr

De eerste in de lijn der Nasridische sultans van Granada, Mohammed I ibn Nasr, begon halverwege de dertiende eeuw aan de bouw van het Alhambra. Deze emir van het Koninkrijk Granada had het op een akkoord gegooid met zijn machtige vijand koning Ferdinand III de Heilige van Castilië. Die beloofde Mohammed hegemonie over Granada mits hij en zijn onderdanen belasting bleven betalen en Ferdinand bijstonden in zijn strijd tegen de Moren. Mohammed hield zijn woord en steunde Ferdinand in 1248 in diens strijd om Sevilla. Daarna trok Mohammed I zegevierend Granada binnen en kon de bouw van het Alhambra beginnen.

Het bestaande Moorse paleis, Alcazaba Cadima – gelegen op de heuvel boven het Albaicin (de medina) van Granada – liet Mohammed voor wat het was. In plaats daarvan koos hij ervoor een paleis op een meer strategische plek te bouwen, namelijk aan de andere kant van de rivier de Darro op de kale heuvel La Sabika. Daar stond al een kasteel uit de negende eeuw dat in de elfde eeuw was opgeknapt. Na enkele honderden jaren verval liet Mohammed het opknappen en vergroten. De rode klei die men gebruikte gaf het complex haar naam: Qal’at al Hamra, of “het rode kasteel”.

Wat is het Alhambra?

De eerste vraag die beantwoord moet worden, alvorens aan een beschrijving te beginnen, is: wat is het Alhambra? In feite was het een stad in haar eigen recht en het terrein omvatte een fort (Alcazaba), verschillende paleizen, een medina (volkswijk) en tuinen, zowel voor recreatie als voor het verbouwen van gewassen.

Het complex wordt omgeven door dikke verdedigingsmuren met meer dan dertig torens. In sommige van die torens zijn belangrijke zalen en paleisvertrekken. Andere bieden panoramische uitzichten (mirador) op het omliggende gebied. Weer andere torens bevinden zich op strategische punten en maken onderdeel uit van het verdedigingssysteem. Vier torens verlenen toegang tot het Alhambra.

Het Alcazaba

Het Alcazaba bevindt zich aan de westzijde van het Alhambra en diende als fort en kazerne van de koninklijke wacht. Het geheel wordt omringd door een dubbele verdedigingsmuur met diverse torens vanaf waar het uitzicht over Granada fenomenaal is. De oudste toegangspoort van het Alhambra is ook te vinden in het Alcazaba en wordt de Wapenpoort (Puerta de las Armas) genoemd.

Het aangezicht van het Alcazaba wordt bepaald door twee zware torens: de Gebroken Toren en de Hommagetoren. Zoals aangegeven hadden de torens van het Alhambra niet alleen een militaire functie, maar dienden ze ook als opslagplaatsen en woningen. In de Hommagetoren van het Alcazaba bevindt zich op de zesde verdieping een kamer dat beschouwd wordt als een tijdelijk (slaap)vertrek van sultan Mohammed.

Achter de twee zware torens van het Alcazaba ligt een centrale zone in de vorm van een driehoek. Dit was waar de elitekorps van de sultan en overige soldaten woonden.

Achter deze centrale zone doemt de hoogste toren van het complex op, de Torre de la Vela of Torre Mayor. Wie de wind voor lief neemt, wacht prachtige vergezichten vanaf het terras van deze uitkijktoren. Volgens de geschiedenisboeken plaatsten de Reyes católicos, Isabella van Castilië en Ferdinand II van Aragon, hun standaarden op dit terras, zodat ze van heinde en verre gezien konden worden. Ook werd er een klok geplaatst die nu nog op speciale gelegenheden wordt geluid, waaronder op 2 januari, ter herdenking aan de inname van het Alhambra in 1492.

De medina

De opvolgers van Mohammed I ibn Nasr zouden het Alhambra uitbouwen. Om een dergelijk machtscentrum te kunnen bedienen, moest er echter ook een plek zijn voor de hofhouding van de sultan. Het meest dichtbevolkte gebied binnen het Alhambra was dan ook de medina, of volkswijk. Door het Alhambra lopen twee hoofdaders, de Calle Real Baja (Lage Koninklijke Straat) en de Calle Real Alta (Hoge Koninklijke Straat). Aan laatstgenoemde lag de medina met de woningen van bedienden, ambtenaren en ambachtslieden. Er waren hier ook winkels, baden en moskeeën te vinden.

Toegang tot de Hoge Koninklijke Straat werd verleend via de Toren van de Zeven Verdiepingen. Men kon de medina echter ook via de Wijnpoort betreden. Een leuk detail dat goed zichtbaar is boven de hoefijzerboog is een sleutel in reliëf. Deze representeerde het islamitisch geloof en zou volgens Washington Irving de standaarden van het Moorse leger hebben gesierd toen zij het Iberisch Schiereiland aan hun gezag onderwierpen.

Naast de sultan en zijn hofhouding woonden overigens ook andere aanzienlijke families, zoals de Abencerrages, binnen de muren van het Alhambra.

Veel van de medina is er niet overgebleven. De mannen van Napoleon bliezen namelijk enkele torens van de buitenste muur op toen zij het Alhambra achter zich lieten. Op de plek waar ooit de Grote Moskee stond,  staat nu de kerk van Santa Maria.

***

Wordt vervolgd. Dit stuk is oorspronkelijk verschenen op de eigen blog van Lauren van Zoonen. Ze maakte ook alle foto’s. Dank je wel Lauren dat we het ook hier mogen lezen!