Beiroet, de hoofdstad van Libanon, telt enkele tientallen kerken en moskeeën en één synagoge. Het zijn meestal vrij kleine gebouwen. De stad heeft geen godshuis dat de stad domineert, zoals de Dom van Keulen of de Blauwe moskee in Istanbul. In de skyline van Beiroet overheerst geen van de religies de andere.

Althans, zo was het tot voor kort. Inmiddels wordt het stadscentrum gedomineerd door de enorme moskee die de in 2005 vermoorde oud-premier Rafiq Hariri aan de Place des Martyrs heeft neergezet. De kerk ernaast wordt er letterlijk door overschaduwd, de omgeving is er als het ware door geïslamiseerd, de hegemonie wordt geclaimd door één van de confessies of politieke partijen (wat in dit land op hetzelfde neerkomt).

Natuurlijk is het iets van alle tijden en culturen dat religies en partijen de openbare ruimte trachten te domineren. De televisietoren op de Berlijnse Alexanderplatz, waarmee de DDR wilde bewijzen in niets onder te doen voor West-Duitsland, schiet me als eerste te binnen, en u kent zelf genoeg andere voorbeelden. Er lijkt in Libanon echter wel iets aan het verschuiven te zijn, en dan denk ik niet alleen aan architectuur.

Mensen etaleren hun religieus-politieke gezindheid namelijk wel heel nadrukkelijk. De paasstalletjes waarover ik al blogde blijven opgesteld tot ook de Grieks-orthodoxen het paasfeest hebben gevierd, en dat wil dit jaar zeggen dat je er als niet-christen een maand tegenaan moet kijken. Omgekeerd laten de shi’ieten van Libanon de spandoeken ter gelegenheid van ashura nog weken hangen. Vorig jaar duurde dat tot kerstmis, opdat christenen het alleenrecht op de openbare ruimte nooit zouden krijgen.

(Tussen haakjes, op één van die doeken, opgehangen door de Amal-beweging, las ik dat ashura neerkwam op een liberale revolutie. Ik ben nieuwsgierig wat de toch seculiere VVD en de Liberale Internationale, die afgelopen week in Beiroet vergaderden, dachten van de Libanese visie op de liberale principes. De Toekomstbeweging die namens Libanon deel uitmaakt van de Internationale, is soennitisch en staat in nauw contact met het om zijn liberale ideeën zo beroemde Saoedi-Arabië.)

De nadrukkelijkheid waarmee de shi’ieten ashura herdenken – veel nadrukkelijker dan in bijvoorbeeld Iran – lijkt weer de aanleiding te zijn geweest voor christenen om hun feesten nadrukkelijker te vieren. Eergisteren wandelde ik in Zahlé langs een restaurant waar een groots diner plaatsvond en vuurwerk werd afgestoken. Was het een bruiloft, vroeg ik mijn gastvrouw, maar die vertelde dat het een doopplechtigheid was. Vroeger, zo vervolgde ze, waren die veel bescheidener, maar het was iets van de allerlaatste jaren om aan minimaal tweehonderd mensen een diner aan te bieden.

En zo gaat het door. In een restaurant hangt een kalender met afbeeldingen van christelijke heiligen, een druzische man draagt de voor zijn geloof kenmerkende zwarte pofbroek, vlaggen langs de weg herinneren aan het lijden van imam Hoessein, moslima’s dragen hoofddoeken en christenen zijn herkenbaar aan halskettingen met een crucifix.

Maar het opvallendst zijn de posters met de portretten van de politieke leiders: Hariri lacht je overal vriendelijk toe, de christelijke leider Gemayel staat steevast naast een Libanese vlag, Amal-politicus Nabih Berri wordt getoond met blauwe ogen (al zijn ze in het echt bruin) en de shi’ieten spannen de kroon met afbeeldingen van allerlei geestelijken.

Iedereen in Libanon probeert een deel van de openbare ruimte te bemachtigen en dat kan uit de hand lopen, zoals wanneer Hezbollah en Amal ruzie maken om de tientallen vlaggen die een van beide partijen wilde ophangen langs de belangrijkste weg van het land.

Tot werkelijke conflicten lijkt het niet te leiden, en voor zover ik kan overzien blijven Libanezen in het dagelijks leven beleefd. Zie ik het goed, dan bestaat er tevens een vorm van terughoudendheid om over andermans religie/politieke oriëntatie te spreken. Dat is heel beschaafd, maar er zit ook iets beklemmends aan de strijd om de openbare ruimte.

Het blijft daar namelijk niet toe beperkt: er zijn fanatiekelingen die ook in de privésfeer inbreken. Het gebruik van alcohol is legaal, maar in de omgeving van Tyrus hebben shi’ieten slijterijen aangevallen en hotels onder druk gezet geen wijn meer aan te bieden. Dat gaat heel ver.

Er zijn Nederlandse parallellen, variërend van de betrekkelijk onschuldige chanoeka-lamp die in het winkelcentrum van Buitenveldert brandt tot de agressieve Tilburgse pastoor die de mensen voor dag en dauw met klokgebeier wekte om ze zo te laten weten “dat er ook voor hen werd gebeden”. Maar waar zo’n Tilburger kan rekenen op collectieve verontwaardiging en uiteindelijk door de rechter wordt teruggefloten, kiezen Libanezen ervoor met gelijke munt terug te betalen. Wederzijdse de-escalatie schijnt hier niet te bestaan en dat is uiteindelijk verontrustend.

(wordt vervolgd)