Twee weken geleden bestond mijn blog acht jaar en ik had me voorgenomen een stukje te schrijven over drie blogs die me de afgelopen jaren als voorbeeld hebben gediend. De actualiteit sprong er die dag voor, maar eigenlijk had ik een compliment willen geven aan Peter Breedveld, een van de eerste bloggers in Nederland en qualitate qua iemand die allerlei dingen heeft bedacht. Zijn blog Frontaal Naakt had bijvoorbeeld aanvankelijk de vorm van een tijdschrift dat op zondag verscheen met een aantal stukken. Het was Breedveld die – vermoedelijk niet als enige maar wel als eerste binnen mijn horizon – zag dat die vorm niet werkt. Je moet je stukken verspreid over de week publiceren.
Ook als het gaat om het definiëren van een thema, is Breedveld een voorganger. Simpel gezegd: met schrijven over alles wat bij je opkomt of met het bijhouden van een kroniek van alledag draag je niets zinvols bij. Je moet een thema hebben om herkenbaar te zijn. Breedvelds blog is van breed en algemeen cultureel geradicaliseerd naar een verzameling (naar mijn smaak: te) scherpe stukken over iedereen die kritisch is over de multiculturele samenleving; zelf ben ik me gaan toeleggen op het informeren over de ontwikkelingen in de oudheidkunde. Dat is een andere richting maar dat doet niet af aan het feit dat ik me, net als Breedveld, ben gaan beperken. Een wegbereider moet hij helaas ook zijn op het gebied van modereren, het bannen van vervelio’s, het problemen krijgen met stukken en de noodzaak te beschikken over de adviezen van een jurist. Het feit dat Breedveld ondanks weerstand door blijft gaan, vind ik knap.
Mijn tweede voorbeeld is Jim West, de Amerikaanse biblioblogger die ik weleens heb geïnterviewd. Hij heeft me getoond dat je een blog kunt gebruiken om wetenschappelijke informatie – in zijn geval over de protestantse theologie – uit te leggen aan mensen.
Wat hij me ook toonde is dat het belangrijk is af en toe totaal andere onderwerpen aan te snijden. Mozart bijvoorbeeld of katten. De reden is dat mensen die op zich geen belangstelling hebben in jouw thema op die manier je blog vinden en zo ontdekken dat het de moeite waard is. Dat heb ik van West gekopieerd. Als ik schrijf over pakweg Den Haag Centraal of als ik Magda is overal bespreek, trek ik lezers die anders nooit iets over de Oudheid zouden lezen. Heb ik eenmaal de aandacht te pakken, dan kan ik ze ook leiden naar artikelen waarin ik mijn eigenlijke boodschap breng: dat de bestudering van de Oudheid verdorie een wetenschap is, dat een vakopleiding écht zinvol is en dat iemand zonder die opleiding een grotere kans heeft onzin uit te slaan.
De “iemand zonder opleiding” uit de vorige zin kan overigens heel goed een classicus aan een universiteit zijn die geen verstand heeft van de sociale wetenschappen of een archeoloog die niet begrijpt hoe ’ie een tekst moet lezen. Die visie – mensen moeten respect hebben voor wetenschap maar de universiteit moet aan de bak om dat respect opnieuw waard te zijn – deel ik met Jim West.
Dat ik het stukje van twee weken geleden nu alsnog schrijf, is door het derde voorbeeld: de blog Neerlandistiek.nl, waar Marc van Oostendorp een belangrijke figuur is. Hij publiceert elke ochtend een stuk over taalkunde, literatuur of – de laatste tijd – de wurging van de geesteswetenschappen door de commissie Van Rijn en minister Van Engelshoven. Vanmorgen realiseerde ik me ineens waarom ik van Neerlandistiek.nl altijd blij word.
Kijk even wat er op de website stond van de NOS: de Ronde van Frankrijk, de warmte, het WK Fortnite en Donald Trump. De NU.nl had het over de warmte en over de treinenloop. De Volkskrant opende met warmte, op de website van het Handelsblad ging het over de warmte, de Standaard opende met de warmte, de Morgen had het over de Gentse Feesten (waar het warm was). Allemaal oninteressant. En dan staat er op Neerlandistiek.nl een prachtig stuk dat zinnen eigenlijk functioneren als contracten. U moet het maar lezen, het is een geweldig artikel, met een mooie constatering dat sociologie en psychologie beginnen samen te vallen.
Ik weet niet hoe het u vergaat, maar bij mij springen dan de gedachten naar het idee dat jedes du ist ein Alter Ego, dat mensen hun individualiteit ontwikkelen in relatie tot De Ander en dat ideeën over die Ander geen vijandbeelden zijn maar daar in het hedendaagse debat over identiteit helaas wel toe zijn verworden. Anders gezegd, als ik een van de stukken van Van Oostendorp lees, zijn mijn hersens wakker, nog voor de eerste koffie.
Bloggen is leuk. En hoewel het een medium is dat je de volstrekte vrijheid biedt, is de activiteit een stuk minder individualistisch dan je weleens denkt.
Die twee Nederlandse blogs zijn inderdaad goed geschreven en beargumenteerd. En het is verontrustend dat Breedveld voor de rechter is gekomen. De vrijspraak was volkomen terecht.
Verontrustend, maar niet verbazingwekkend gegeven de politieke ontwikkelingen in Nld. de laatste 40 jaar. Daar heb ik ergens anders op deze blog al over geschreven en dat ga ik nu niet herhalen. Mijn punt hier is slechts dat het OM onder het Ministerie van Justitie en Veiligheid valt. Als zodanig is het een instrument van rechts veiligheidsbeleid (al dik 20 jaar alleen CDA en VVD ministers). Volgens mij is PeterB nog niet scherp genoeg op dit punt. Hij is nog zo naief te verwachten dat het OM rechtvaardigheid en eerlijkheid nastreeft. Dus wordt hij boos als dat niet gebeurt.
Volgens de rechtse politieke agenda (en daar is niets geheimzinnigs aan; samenzweringsdenken is overbodig) is het veiligheidsapparaat een instrument om de staat tegen de burger te beschermen. Dat is dus inclusief het OM. De burger wordt immers geacht zelfredzaam, calculerend en bovenal op het onmiddellijke eigen voordeel uit te zijn – vooral ook ten koste van de staat. Het is daarom dat rechts zo graag klaagt over softe rechters.
De tijd van “Die pet past ons allemaal” en “de politie is je beste vriend” is al lang voorbij en dat geldt ook voor het OM. De (rechtse) tendens is al minstens 15 jaar om burgerrechten op te geven onder het mom van veiligheid. Teveel Nederlanders vinden dat wel best en beginnen pas te kraaien als ze zelf met de onaangename gevolgen te maken hebben.
Ik mis tegenwoordig wel je boze stukken over de OV-chip. 😉
Ik reis niet meer zo vaak naar Zutphen en vermijd Utrecht.
En eigenlijk vervelen die stukjes me ook een beetje.
‘(…)dat ideeën over die Ander geen vijandbeelden zijn(…)’
Dat hoeft niet zo te zijn, maar is helaas wel vaak zo. Afgezien van je NAW-gegevens, je BSN, je unieke vingerafdrukken en je DNA-profiel – die jouw praktische identiteit zijn – heb je nog tal van identiteiten. Dat zijn identificaties met tal van ideeën en beelden die je hebt ontwikkeld over jezelf, de ander en het andere. Dat kan heel subtiel zijn en staat los van ‘het hedendaagse debat over identiteit’.
We hebben onderscheidingsvermogen nodig om te kunnen functioneren. We hebben echter ook het vermogen tot identificatie ontwikkelt. Wie denkt, dat hij Napoleon is, is rijp voor de witte jassen. Toch beweren we moeiteloos Nederlander te zijn, Europeaan of wereldburger, socialist of liberaal, christen of islamiet, Ajaxied of Feijenoorder, om eens een paar voor de handliggende voorbeeldidentificaties te noemen. Let wel: zo word je niet geboren, maar het wordt je verteld en/of je neemt het aan alsof het echt zo is.
Door je zo te identificeren onderscheid je niet alleen, je scheidt je ook af. Daar ligt in potentie conflict. Dat weten we wel en om toch met elkaar door een deur te kunnen, hebben we tolerantie bedacht, als een soort sociale en maatschappelijke smeerolie om wrijving te voorkomen. Het lost de tegenstellingen echter niet op en er hoeft maat iets te gebeuren en de boel loopt in de soep. Zowel buiten onszelf als in onszelf.
De vraag is waarom we dat doen en waarom we er mee doorgaan terwijl we er zeer ernstige conflicten mee kunnen veroorzaken en er trauma’s aan kunnen overhouden, en – nog interessanter – of we er mee kunnen ophouden.
“zo word je niet geboren, maar het wordt je verteld en/of je neemt het aan alsof het echt zo is.”
Brrrr, wat deterministisch. Ik heb er zelf ook nog wel wat over te zeggen, hoor. Ik koos op mijn zesde toch echt zelf tussen twee clubs (geen van beide was Ajax of Feyenoord). Bovendien fluctueert het belang hiervan voor mijn identiteit nogal eens. Dat hangt wel sterk af van de Ander – is die een hielenlikker van godenzonen of een rotjeknorrepot dan neemt het belang enorm toe. Dat gebeurt juist als de Ander geen vijand is, maar bv. een goede collega. Is die onverschillig dan is voor mij ook de lol eraf.
Ik wil maar zeggen, we hebben als remedie niet alleen tolerantie bedacht, maar ook humor. Toen mijn cluppie de godenzonen versloeg heb ik alle collega’s een werkweek het leven zuur gemaakt door op ongepaste momenten zo vals mogelijk mijn clublied te zingen. Maar ja, de volgende keer wonnen de godenzonen, dus toen was ik de pineut.
Daar zou ik beslist niet mee willen ophouden. Sterker nog, ik koester mijn voetbaltrauma’s. Mei 1940 heb ik niet meegemaakt en ik zie geen reden om daar nog moeilijk over te doen. Maar bv. 7 juli 1974 heeft lang gewoekerd.
‘Ik woon nu al vijftig jaar in NL en ik heb de indruk dat toen ik het pas was dit soort taal minder voorkwam (…)’
Roger, jouw ‘nationalisatie’ was niet meer dan een administratieve handeling, hoor….
Rob, ik ben niet eens Nederlander geworden, maar voelde me geleidelijk aan steeds meer
Nederlander. Mijn vrouw is Nederlandse, Wat ik bedoel is dat ‘een nationale identiteit’ moeilijk te definiëren valt en in het verleden ook vaak misbruikt is. In deze tijd moeten we daarvoor waken. Ik zei ook dat ik me erger aan sommige kreten van vooral politici.
Voor de rest ben ik het helemaal met je betoog eens. Ik heb natuurlijk ook een individuele identiteit die niet bepaald is door mijn burgerservicenummer of een paspoort. Ik voel me verder een wereldburger en ik pas er voor op me te laten leiden door het discours van populistische politici.
‘(…) ik pas er voor op me te laten leiden door het discours van populistische politici.’
Waarom zou je je überhaupt laten leiden door politici?
…Ik weet niet hoe het u vergaat, maar bij mij springen dan de gedachten naar het idee dat jedes du ist ein Alter Ego, dat mensen hun individualiteit ontwikkelen in relatie tot De Ander en dat ideeën over die Ander geen vijandbeelden zijn maar daar in het hedendaagse debat over identiteit helaas wel toe zijn verworden…
Nietzsche in zijn voorrede tot ‘Also sprach Zarathustra’:
»Du grosses Gestirn! Was wäre dein Glück, wenn du nicht Die hättest, welchen du leuchtest! Zehn Jahre kamst du hier herauf zu meiner Höhle: du würdest deines Lichtes und dieses Weges satt geworden sein, ohne mich, meinen Adler und meine Schlange. Aber wir warteten deiner an jedem Morgen, nahmen dir deinen Überfluss ab und segneten dich dafür. >>
Wat heb je dat goed verwoord, Jona, en ik ben het helemaal met je eens. Onze relatie met de Ander en met de natuurlijke omgeving (levend of dood) is meer bepalend voor onze individuele identiteit dan het krampachtig zoeken naar een zogenaamde volksidentiteit. Dat laatste werkt exclusief! Het wordt dan wij en zij. Helaas is die krampachtigheid in het zoeken naar een volksidentiteit een fenomeen dat het hele politieke denken verpest. Het leidt alleen maar naar een ‘Blut und Boden’ mentaliteit.
Overigens nog gefeliciteerd met de achtste verjaardag van je blog. Als je alle blogs of eventueel een selectie eruit zou bundelen zou het al een flink boekwerk zijn. En zeer divers, maar dat maakt het juist zo aantrekkelijk. Momenteel lees ik Vincent Icke “Dat kan ik mij niet voorstellen”.
Het zijn verzamelde columns, maar de diversiteit ervan is groot en dat maakt het zo aantrekkelijk. Voor elk wat wils. Aanbevolen!
“Dat laatste werkt exclusief! Het wordt dan wij en zij.”
Dat geldt opmerkelijk genoeg ook voor inclusiviteit. Zodra iemand begint met “wij zijn allen zondaars” (Jacob Krekel gisteren) of “moeten wij dat wel willen” (een ongelovige die bezwaar had tegen een standpunt van mij) krijg ik onmiddellijk de kriebels. Uiteindelijk is dit een beroep op tribalisme, dus de angst buiten de boot te vallen – tot de naamloze “zij” gerekend te worden.
“Voor elk wat wils.”
Dus ook voor elk wat niet wils. Waarmee ik uw aanbeveling niet meteen tegenspreek.
“Dat geldt opmerkelijk genoeg ook voor inclusiviteit.”
Daar heeft u een zeer goed punt ! Daarom erger ik mij ook aan uitdrukkingen als ‘met zijn allen’, ‘dat kan hier niet gebeuren’, ‘een land als Nederland kan dit niet tolereren’, ‘Nederlandetc. Ik herinner mij nog goed een interview met minister Koos Andriessen (begin dit jaar overleden) naar aanleiding van het Agustahelicopterschandaal in België. Op de (in mijn ogen buitengewone stupiede) vraag of dit in Nederland ook zou kunnen gebeuren, luidde zijn antwoord: Ik denk het niet, dat zit niet in de genen van Nederlandse ambtenaren. Kort daarop barste het bouwschandaal uit.
Dat fenomeen is eigenlijk merkwaardig. Ik zie het, althans bij vertegenwoordigers van de overheid, meer dan in andere landen (voor zover ik dit kan beoordelen aan de buitenlandse kranten en tijdschriften die ik lees). Het geeft de burger ook een vals gevoel van apart te zijn en beter te zijn dan anderen (dus een vals gevoel van inclusiviteit ‘áls je maar in NL woont’). Ik woon nu al vijftig jaar in NL en ik heb de indruk dat toen ik het pas was dit soort taal minder voorkwam en dat het nu ook weer iets aan het afnemen is.
‘Brrrr, wat deterministisch.’
Dat zou je deterministisch kunnen noemen, ware het niet dat identificatie meer is dan een filosofisch concept. Er bestaat namelijk ook nog zoiets als conditionering.
Nu lijkt het ‘mijn cluppie’-groepsgevoel vrij onschuldig en je kunt er met een zeker relativeringsvermogen tegenaan kijken. Het is mooi als je daarbij over de nodige humor en sportiviteit beschikt.
Helaas is er ook een zeer dubieuze keerzijde. Als voetbalvolger zal het u niet zijn ontgaan dat de dood van Carlos Picornie tijdens de ‘Slag bij Beverwijk’ op 23 maart 1997 een tribaal dieptepunt was. Er waren veel dieptepunten aan voorafgegaan en er zouden internationaal nog vele dieptepunten volgen.
Het is heel lang geleden, dat ik met mijn vader naar ‘de Meer’ ging om als jeugdige supporter ‘Cruyffie’ aan te moedigen. Toen de F-side zich begon te roeren, was de lol er wel vanaf. En als ik nu soms zie (op TV…) hoe jongens en meisjes op de tribunes in fanatisme hun ouders naar de kroon steken, hou ik mijn hart vast.
‘So de ouden songhen, pypen de jongen’…
Een kind wordt niet als Nederlander, christen, islamiet of Jood geboren, noch als socialist of liberaal. Maar als dat de cultuur is, waarin je opgroeit, als er maar lang genoeg tegen je wordt gezegd, dat ‘jij dat bent’, als je deelgenoot wordt gemaakt van de liturgie, met al zijn rituelen en voorschriften, dan bèn je dat. Dat heet conditionering, maar het is op niets anders gebaseerd dan geloof, een aanname, een identificatie.
Dit alles is bij oordeelloze observatie duidelijk waarneembaar, maar – zoals ik hierboven en al eerder aangaf – het is een zeer subtiel psychologisch mechanisme.
“Breedvelds blog is van breed en algemeen cultureel geradicaliseerd naar een verzameling”
Ik zou in plaats van geradicaliseerd eerder zeggen geconcentreerd, gefocust. Het gaat hier immers om de onderwerpkeuze. En daar zit ook een tegenstelling met Neerlandistiek want dat waaiert nog steeds alle kanten uit. Dat komt ook door de vele gastschrijvers. Die zorgen er ook voor dat op Neerlandistiek regelmatig iets nieuws staat, Frontaalnaakt herhaalt zich de laatste jaren alleen maar, het nadeel van te veel focussen: bewustzijnsvernauwing.
Oftewel: preken voor eigen parochie. Daarom is dat tweede punt van af en toe over iets anders schrijven belangrijk. Of iemand via een stukkie over de NS meteen geinteresseerd raakt in de klassieke oudheid waag ik te betwijfelen, maar het maakt de blog persoonlijk en houdt het verrassend en zo hou je je lezers vast. En zo kan er ook een discussie ontstaan, waaruit maar weer blijkt dat we ook als geschiedenisfreaks onder elkaar niet allemaal hetzelfde denken. Gelukkig maar.
‘Rob, ik ben niet eens Nederlander geworden, maar voelde me geleidelijk aan steeds meer
Nederlander.’
Dat wist ik niet, Roger. Het is ook geen verwijt, want identificatie is een algemeen menselijke, psychologische eigenschap. Mij maakt het geen bal uit. De vraag is, waarom we het doen en blijven doen? Daar kun jij natuurlijk alleen voor jezelf antwoord op geven, maar ik denk, dat er diepere gronden zijn…