Misverstand: Ambiorix in Tongeren (2)

Het standbeeld van Ambiorix in Tongeren. Ik zeg dit er voor de zekerheid even bij: dit is dus een negentiende-eeuwse reconstructie. De held der Belgae zal in het echt niet hebben geleken op een pakje Gauloises of zijn gaan staan op een hunebed uit de tijd van de Trechterbekercultuur.

Misverstand: Ambiorix’ standbeeld stelt eigenlijk Vercingetorix voor

Er bestaat nog een ander misverstand rond Ambiorix in Tongeren. De auteur van dit boekje heeft verschillende keren horen vertellen dat het standbeeld eigenlijk Caesars laatste Gallische tegenstander Vercingetorix voorstelt. De Fransen zouden het beeld niet meer nodig hebben gehad nadat ze een groter standbeeld voor hun held hadden opgericht in Alesia, waar Caesar Vercingetorix en de Galliërs definitief versloeg. Nu ze iets indrukwekkenders hadden, zouden de Fransen het kleine beeld maar hebben verkocht aan de Belgen.

De feiten liggen anders. Het Tongerse beeld is inderdaad vervaardigd door een Fransman, Jules Bertin (1826-1892), die zijn vaderland na de revolutie van 1848 had verlaten en sinds 1859 in Tongeren woonde. Hij heeft het gewoon in opdracht van de Tongerse gemeenteraad gemaakt. Toch is er een verband met Vercingetorix. Bertin heeft later namelijk een aangepast beeld als Vercingetorix verkocht aan de Franse stad Saint-Denis.

Hoe kon een Ambiorix die is gekopieerd en verkocht als Vercingetorix, in de volksmond veranderen in een Vercingetorix die werd gerecycled als Ambiorix?

We hebben duidelijk te maken met een geval van klok en klepel. Misverstanden van dat type komen vooral bovendrijven als ze, althans enige tijd, niemand al te vreemd in de oren klinken. Het gaat dus minder om het vinden van iemand die de kluit heeft belazerd, dan om het identificeren van een situatie waarin mensen deze informatie geloofwaardig genoeg vonden om haar niet te controleren. Zo’n moment is er inderdaad geweest, en we kunnen ons wagen aan een hypothese: zouden de Vlaamse burgers van Tongeren, in het heetst van de Taalstrijd, het verhaal hebben geloofd omdat het Franstalige bestuurders te kijk zette als mensen die genoegen namen met de afdankertjes van hun taalgenoten? Wie het weet, mag het zeggen.

Nu u hier toch bent…

Door de coronacrisis ben ook ik aan huis gebonden. Terwijl ik graag wat had gedaan om mijn boek te promoten over de wedloop tussen papyrusvervalsers en wetenschappers, Bedrieglijk echt. Dat de oudheidkunde wordt gebruikt om de winst van zwarthandelaren op te drijven, vond ik namelijk verontrustend en had ik wel wat meer over het voetlicht willen brengen. Dus bestel, lees en bespreek dat boek. Of bekijk dit filmpje. Ik ben trouwens ook beschikbaar voor betaald schrijfwerk.

[Oorspronkelijk verschenen in mijn boekje Spijkers op laag water (2009)]