Tag: definitie van een Romein

MoM | Definieer een Romein!

On door Jona LenderinginGeesteswetenschappen, Geschiedenis, Methodologie en theorie, Wetenschap35 reacties

Ik heb u de afgelopen twee dagen verveeld of geamuseerd met de vraag wat een Romein eigenlijk is (1, 2) en ik rondde af met de constatering dat het wonderlijk is dat die vraag over de Romeinen regelmatig wordt gesteld, maar niet over pakweg Armeniërs, Grieken, Friezen en Franken, hoewel van al die volken net zo lastig een definitie valt te geven. Ik heb geen verklaring voor de populariteit van de “Romeinse vraag”. Wel heb ik een laatste observatie.

Eén van de functies van onze taal is het vaststellen van wat vergelijkbaar is en wat niet. Zeg “koning” en je gesprekspartners weten ruwweg wat is bedoeld, ongeacht of het gaat over Hammurabi, Ramses II, Salomo, Romulus, Leonidas, Alexander de Grote, Herodes, Shapur of Clovis. Al in de Oudheid dachten mensen na over de aard van onze begrippen en zo ontstonden de eerste definities. We spreken dan in feite af dat we bepaalde mensen of dingen aanduiden met een naam die we niet geven aan andere zaken. “Een koning is…” of “een Romein is…” De vraag is echter of deze definities correspondeert met de werkelijkheid. De oude Grieken definieerden bijvoorbeeld water-, land-, lucht- en vuurdieren, maar deze indeling correspondeert niet met de werkelijke indeling van het dierenrijk.

Lees verder “MoM | Definieer een Romein!” →

Wat is een Romein? (3)

On door Jona LenderinginCultuur, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Romeinse Keizerrijk6 reacties
Augustinus doceert welsprekendheid in Rome (de stad is zichtbaar door het raam rechts; fresco van Benozzo Gozzoli)

Ik heb gisteren en vanmorgen vroeg geblogd over de vraag wat een Romein nou eigenlijk is (1, 2). Ik wees erop dat een scherpe definitie niet te geven valt. Gelukkig is een definitie voor de dagelijkse conversatie ook niet werkelijk nodig. Ik denk dat in 999 van de 1000 gesprekken die wij voeren over de Romeinen, het niet gaat over de ongeletterde boeren en de doorgaans ook niet heel geletterde slaven. Evenmin gaat het over de periode vóór 200 v.Chr. Als in de hedendaagse media wordt gesproken over “de” Romeinen gaat het bijna altijd over mensen die konden lezen en schrijven of om mensen die (als bijvoorbeeld soldaat of ingenieur) de belangen dienden van deze geletterde elite. En het gaat bijna altijd over de Late Republiek en Keizertijd, met groeiende belangstelling voor de Late Oudheid.

We brengen de discussie verder door het te hebben over wat een geletterde Romein is: iemand die deel had aan het culturele programma dat aan de toenmalige scholen werd onderwezen. De veelal mondelinge communicatie van die tijd bracht met zich mee dat wie een rol wilde spelen in het openbare leven, overtuigend moest kunnen spreken. Daarop was het antieke schoolsysteem dan ook ingericht, maar het bood veel meer. Het onderricht bood een algemene culturele vorming die de leerling in staat zou stellen te handelen als waardevol lid van zijn gemeenschap, waarbij de leerling ook vernam welke auteurs hij gelezen behoorde te hebben, welke wetenschappelijke inzichten er waren en hoe hij zich netjes kleedde.

Lees verder “Wat is een Romein? (3)” →

Wat is een Romein? (2)

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Lage Landen, Museumstuk, Romeinse Keizerrijk, Romeinse Republiek2 reacties
Fragment van een diploma uit Pappenheim (inderdaad, van de Pappenheimers), dat het Romeinse burgerrecht toekent aan een Fries, vermeld in de derde regel. (Römermuseum, Weissenburg)

Ik blogde gisteren over de vraag wat een Romein was en wees erop dat er rond pakweg 70 v.Chr. twee definities waren: een bewoner van Rome en een inwoner van Italië, die het burgerrecht had van een eigen stad én een Romeins burgerrecht. De oude steden waren in feite gemeentes geworden.

In de daaropvolgende jaren deelden met name Julius Caesar en keizer Augustus het burgerrecht kwistig uit. Heel significant is dat Caesar de bewoners van de steden op de Po-vlakte maakte tot Romeinse burgers. Het gaf hem de mogelijkheid er legionairs (per definitie mensen met Romeins burgerrecht) te werven, zodat hij meer soldaten had dan zijn senatoriële tegenstanders. Augustus herhaalde het kunstje. De monarchie van Augustus was, met een beroemd woord van de oudhistoricus Ronald Syme, de wraak van de provincies.

Lees verder “Wat is een Romein? (2)” →

Wat is een Romein? (1)

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Romeinse Republiek4 reacties
Inscriptie uit Herwen: het graf van een soldaat Mallius. (Valkhofmuseum, Nijmegen)

Onlangs stelde Lennart Quispel hier de vraag wat nu een eigenlijk een Romein is. Ik citeer:

Wat is of was eigenlijk precies een Romein ? Moet een Romein in Rome geboren zijn, bijvoorbeeld ? Waarschijnlijk niet, want we hebben zelfs Romeinse keizers gehad die in Spanje geboren zijn. Maar wat is dan het criterium?

Het is een bekende vraag. Migratie van Italië naar de provincies is alleen goed te documenteren voor legionairs uit de eerste eeuw na Chr., die hun Italiaanse achtergrond vaak vermeldden in inscripties. De man hierboven, gecremeerd en bijgezet in de omgeving van Herwen, komt uit Genua (meer). Quispel wijst erop dat de Romeinen het burgerschap kwistig hebben uitgedeeld maar dat als je burgerschap als criterium gebruikt, eigenlijk iedereen Romein is. Daarop wees ook Roger Van Bever, die attendeerde op de royale verstrekking van het burgerrecht.

Lees verder “Wat is een Romein? (1)” →