Vijfmaal werelderfgoed: Oost-Turkije

Een van de mooiste gebouwen in Turkije: de Hagia Sofia in Trabzon

Wat valt er in Turkije zoal te zien? Ik behandelde vorige week de zuidwestkust, het noordwesten van het Aziatische deel van Turkije en het centrum. Vandaag gaan we naar het oosten. En dan moet meteen het hoge woord eruit: alles hier is omstreden. Niemand trekt in twijfel dat dit gebied eeuwenlang bewoond is geweest door Armeniërs, wier taal en religie sinds de Perzische tijd tot de twintigste eeuw gedocumenteerd zijn, en niemand ontkent dat de Armeense bevolking tijdens de Eerste Wereldoorlog beestachtig is afgeslacht. In Europa spreken we van de Armeense Genocide, een naam waartegen Turken bezwaar maken. Ik laat die kwestie rusten. Ik laat ook de relaties tussen de Koerden en de Turkse overheid onbesproken. U leest Volg de wolken van Marcel Kurpershoek maar, een boek dat alle stemmen aan het woord laat.

Middeleeuws erfgoed

Ik begin in Trabzon, het antieke Trapezous en het middeleeuwse Trebizonde. Niet veel oudheden hier, maar wel het op één na mooiste Byzantijnse kerkje dat ik ooit zag. (Morgen de mooiste kerk uit Turkije.) Achter Trabzon is in de bergen het Soumela-klooster, met prachtige wandschilderingen. Het achterland is heel aantrekkelijk, dus de lange rit naar Erzurum – prachtige Seljukische gebouwen – is bepaald geen straf. Nog verder ligt Kars en daar achter ligt, in het zwaar bewaakte grensgebied met Armenië, Ani.

Lees verder “Vijfmaal werelderfgoed: Oost-Turkije”

Xenofon achterna

volg_de_wolken

Historische belangstelling behoeft geen rechtvaardiging. Geschiedenis biedt, net als film of muziek, in de eerste plaats een aangename ervaring: het kan prettig zijn te voelen dat door dit document of dat op die plaats iets gebeurde dat mensenlevens veranderde, zoals het ook prettig is te reconstrueren hoe ooit iets is verlopen. Marcel Kurpershoek zet zich in Volg de wolken aan zo’n puzzel: hij wil weten hoe aan het einde van de vijfde eeuw v.Chr. Xenofon door het oosten van Turkije is getrokken, een tocht die de Griekse huurlingenleider vereeuwigde in zijn onderhoudende verslag Anabasis. Kurpershoek is niet de enige die historisch plezier beleeft aan een speurtocht naar iets wat op zich triviaal is: anderen zoeken hun stamboom uit, lezen alles over de overwintering op Nova Zembla of verzamelen oude munten.

Deze historische belangstelling is betrekkelijk onschuldig, maar het ligt anders als hedendaagse groepen hun identiteit ophangen aan het verleden. Die praktijk vormt het eigenlijke onderwerp van Kurpershoeks boeiende boek: hij toont hoe de religieuze en etnische conflicten in het oosten van het moderne Turkije voortduren dankzij overmatig ontwikkelde historische instincten. De Pontische Grieken zijn inmiddels verdwenen, Syrische christenen worden bedreigd door Koerdische bendes en de Koerden staan weer onder druk van de Turkse staat, waarmee ze een eeuw geleden nog waren verenigd doordat ze allebei een hekel hadden aan de Armeniërs. De verwarde situatie wordt helemaal complex nu afstammelingen van de verdrevenen proberen land terug te kopen en verlaten heiligdommen weer in gebruik nemen.

Lees verder “Xenofon achterna”