Istanbul is een van de leukste steden die ik ken. Er zijn er natuurlijk meer. Ik kom ook graag in Berlijn en Mainz. Vroeger zou ik Rome hebben genoemd, maar ik ben er een beetje op uitgekeken. Istanbul blijft me echter verrassen.

Als oudhistoricus kijk ik natuurlijk met extra belangstelling naar de resten van het antieke Constantinopel, de hoofdstad van het Byzantijnse Rijk. Er is vrij veel van over. De Hagia Sofia, de kerk van de goddelijke wijsheid, is het bekendste monument, en meteen ook een leuk punt om de groep die ik hier momenteel rondleid iets te vertellen over het oosterse christendom. Het thema van de goddelijke wijsheid speelt een belangrijke rol in het allervroegste christendom, maar is in de westerse traditie eigenlijk vergeten. In de Griekse en Syrische kerken is het daarentegen nog actueel.

Ook als architectonisch monument is de Hagia Sofia belangrijk, maar de waarheid gebiedt te zeggen dat de kerk een voorbeeld had, de kerk van Sergios en Bakchos. Net als de Hagia Sofia is het heiligdom inmiddels een moskee, maar anders dan de grote kopie is het er een stuk stiller. Zo stil zelfs dat de geestelijke die er dienst had, vandaag de deur maar niet had opengedaan, zodat we enige tijd in de tuin moesten wachten.

Tussen de twee kerken in lag ooit het keizerlijk paleis. Er zijn prachtige mozaïeken van over, en ook de aangrenzende renbaan is normaliter te zien. Vandaag niet, want het parkachtige plein was vandaag in gebruik als startplaats van een autorally.

Op de middenrail van het oude circus staan twee obelisken en een wonderlijke bronzen zuil die bestaat uit drie om elkaar gekronkelde slangen. Dit monument was, op het moment dat keizer Constantijn de stad reorganiseerde, al een eeuw of acht oud. Het is namelijk de overwinningszuil die de Grieken in Delfi oprichtten na hun overwinning op de Perzen in de oorlog van 480-479.

Er zijn veel meer antieke monumenten in Istanbul. Ik noem het aquaduct van Valens, de beroemde Basilica-cisterne (en enkele andere waterreservoirs, zoals die van Sint-Mokios en Aetius), de zuil van Markianos, de indrukwekkende landmuren, de zeemuren en de Gouden Poort.

Het laatste is eigenlijk een beetje een droevige plek. Het was ooit een van de mooiste monumenten van de hoofdstad van een wereldrijk, maar tegenwoordig ligt het er wat schlemielig bij. Ook van het  klooster van Johannes van Stoudios, ooit een van de belangrijkste religieuze instellingen binnen de wereld van het christendom, resteert weinig. En je wordt verdrietig als je de schamele resten ziet van de gouden mijlpaal, die ooit gold als het symbolische middelpunt van het Byzantijnse Rijk.

Er is niets van over. Vroeg of laat zal alles vergaan en vergeten worden. Soms vind ik dat een deprimerende gedachte. Soms vind ik het ook geruststellend.