Symboolpolitiek

De Hagia Sofia in Istanbul

Buren weten doorgaans veel van elkaar. Bijvoorbeeld hoe ze elkaar het bloed onder de nagels vandaan kunnen halen. Dat bewees de Turkse vicepremier Bülent Arınç vorige week weer eens, door openlijk te verklaren dat de Hagia Sofia wat hem betreft snel weer gebruikt moest kunnen worden als moskee. Hij moet hebben geweten dat hij daarmee een groot aantal Grieken op de kast zou jagen – en zulks geschiedde. Het gebouw ligt namelijk niet alleen de bewoners van Istanbul na aan het hart, maar ook de leden van de Grieks-orthodoxe kerk.

Het historisch bewustzijn zit diep in die contreien en wie wil begrijpen hoe gevoelig deze kwestie ligt, zal moeten teruggaan naar het Byzantijnse Rijk: een Griekssprekend, christelijk keizerrijk met als hoofdstad Constantinopel, het huidige Istanbul. In 537 voltooide keizer Justinianus de kerk van de goddelijke wijsheid, de Hagia Sofia, als een soort bekroning van een schier eindeloze reeks successen: vrede met de Perzen, een rechtscodificatie, de annexatie van het graanrijke Tunesië en Sicilië, de verovering van Rome en de sluiting van de laatste heidense cultusplaatsen in Athene en Egypte. De Hagia Sofia was een triomfmonument.

Lees verder “Symboolpolitiek”

De man die een imperium vernietigde

Op een niet heel opvallende plaats in de Hagia Sofia geeft een niet heel opvallende gedenksteen aan waar Enrico Dandolo, de eenenveertigste doge van Venetië, ooit begraven lag. Hij overleed in Constantinopel, kort na de Vierde Kruistocht.

De campagne was slecht begonnen. Bij eerdere Kruistochten waren slechte ervaringen opgedaan met de landreis, en daarom koos men ervoor schepen in Venetië te bouwen. De Kruisridders zouden ervoor betalen. Helaas viel het aantal deelnemers tegen, en daardoor ook de opbrengst, waarop Dandolo voorstelde dat de Kruisridders dan maar zouden betalen door onderweg een Dalmatisch fort voor Venetië te veroveren. Zo gezegd, zo gedaan, maar nu de Kruisridders zich eenmaal als huurlingen aanboden, zag ook een Byzantijnse prins kansen, en hij stelde hun een vermogen in het vooruitzicht als ze hem op de troon zouden plaatsen. In ruil zou hij, eenmaal keizer, de Vierde Kruistocht ondersteunen.

Lees verder “De man die een imperium vernietigde”

Constantinopel (niet Istanbul)

Het keizerlijk hof (op een reliëf uit de hippodroom in Istanbul)

Istanbul is een van de leukste steden die ik ken. Er zijn er natuurlijk meer. Ik kom ook graag in Berlijn en Mainz. Vroeger zou ik Rome hebben genoemd, maar ik ben er een beetje op uitgekeken. Istanbul blijft me echter verrassen.

Als oudhistoricus kijk ik natuurlijk met extra belangstelling naar de resten van het antieke Constantinopel, de hoofdstad van het Byzantijnse Rijk. Er is vrij veel van over. De Hagia Sofia, de kerk van de goddelijke wijsheid, is het bekendste monument, en meteen ook een leuk punt om de groep die ik hier momenteel rondleid iets te vertellen over het oosterse christendom. Het thema van de goddelijke wijsheid speelt een belangrijke rol in het allervroegste christendom, maar is in de westerse traditie eigenlijk vergeten. In de Griekse en Syrische kerken is het daarentegen nog actueel.

Lees verder “Constantinopel (niet Istanbul)”