[Tweede deel van een stuk over de Derde Heilige Oorlog. Het eerste was hier.]

Thessalië

De Derde Heilige Oorlog werd beslist in Thessalië. De Thessaliërs waren een federatie van poleis, waarvan Larissa traditioneel het belangrijkst was. In de voorafgaande jaren had Ferai meer invloed gekregen en het was Ferai geweest dat in de Derde Heilige Oorlog van Thebe naar Fokis was overgelopen. Dat zat de leiders in Larissa niet lekker, die besloten hulp te vragen bij Filippos van Macedonië.

Ferai vroeg daarop hulp in Fokis en Onomarchos reageerde door eerst zijn broer te sturen met 7000 man en er vervolgens zelf op af te gaan met 20.000 man. De aantallen zijn geloofwaardig en suggereren dat Fokis Thessalië niet alleen wilde helpen, maar ook op eigen voorwaarden wilde herorganiseren. De inzet bestond uit de Thessalische stemmen in de Delfische Amfiktyonie: als Fokis die controleerde, kon het de Amfiktyonie laten stemmen tegen verdere voortzetting van de Derde Heilige Oorlog.

De gecombineerde strijdmacht van Ferai en Fokis was groter dan alles wat Filippos in het veld kon brengen, en het hielp niet dat Onomarchos tijdens de veldslag katapulten inzette. Dat was nieuw, want dit wapen had tot dan toe alleen dienst gedaan bij belegeringen. Het resultaat was een van de weinige Macedonische nederlagen uit de jaren van Filippos.

In 352 keerde hij terug, met een groter leger dan ooit. Ook Ferai en Fokis hadden zich versterkt. Zelfs Athene leverde manschappen. Volgens Diododoros ontmoetten de twee legers elkaar op een grote vlakte bij de zee, ergens ten zuiden van het huidige Volos. De Macedonische soldaten gingen getooid met lauwerkansen, aangezien ze streden voor Apollo, wiens heiligdom door de Fokenzen was geplunderd. De slag op het Krokusveld geldt als de bloedigste uit de Griekse geschiedenis. Zeker 6000 Fokenzen sneuvelden en de krijgsgevangenen – heiligschenners immers – werden mensonterend behandeld. Onomarchos stierf aan het kruis.

Het slot

Thebe, dat de oorlog had ontketend, was nog altijd zwak. Te zwak om te profiteren van de Fokenzische nederlaag. Het Aziatische expeditieleger van Pammenes was bovendien verslagen en zag zich gedwongen in dienst te treden van de Perzische koning Artaxerxes III, die het inzette in zijn oorlog tegen de opstandige stad Sidon.

Het was dus niet Thebe dat profiteerde van de vernietiging van het leger van Fokis. In de volgende jaren verenigde Filippos Thessalië in personele unie met Macedonië. De stemmen in de Amfiktyonie waren voortaan voor Filippos, wat feitelijk neerkwam op een erkenning dat hij geen barbaar was maar een Griek. Nu gold de Macedonische koninklijke familie al langer als Grieks, maar voortaan betrof dit het hele koninkrijk.

Filippos wilde meer, maar een inval in Fokis stelde hij uit omdat de Atheners Thermopylai bezetten. Onomachos’ broer Fayllos kon daardoor de strijd voortzetten en hij onderwierp zowaar verschillende steden in het grensgebied tussen Fokis en Thebe. Zo sleepte de oorlog zich voort tot Thebe, murw geslagen, in 347/346 de Macedoniërs om hulp vroeg.

Filippos wist de Atheners, die Thermopylai opnieuw hadden willen bezetten maar oorlogsmoe waren, op het verkeerde been te zetten en brak door naar Fokis. Daar kon hij vredesvoorwaarden dicteren – en dat deed hij. De huurlingen die Fokis hadden gesteund, kregen vrije aftocht en we vinden hen later in Perzische dienst. Fokis, dat nu geen leger meer had, moest de veroverde steden teruggeven. De Fokenzen moesten enorme sommen geld betalen en hun rechten in de Amfiktyonie overdragen aan Macedonië. De bewoners behielden echter hun land, wat misschien meer was dan ze hadden mogen hopen.

Conclusie

Na Sparta en Athene waren ook Thebe en Fokis vernederd en verslagen. Filippos was heer en meester in Midden-Griekenland. Macedonië had erkenning gekregen als Griekse grootmacht en beheerste het panhelleense orakel van Delfi.

We kunnen Filippos’ voorwendsel te strijden om de eer van Apollo terzijde schuiven als een cynische maskerade. Er is echter geen reden om te betwijfelen dat dit voor veel Grieken en Macedoniërs wel degelijk de kern van de zaak vormde. Aan de ene kant stond de naakte agressie van Thebanen, aan de andere kant stonden de heiligschennende Fokenzen: geen van beide partijen verdiende sympathie. Het voornaamste gevolg van de Derde Heilige Oorlog was dan ook demoralisering.

Nog een conclusie: er had een geschiedschrijver van het kaliber Thoukydides moeten zijn, die over deze jaren schreef. De Bondgenotenoorlog en de Derde Heilige Oorlog hadden ingrijpender gevolgen dan de Peloponnesische Oorlog, waar veel meer aandacht voor is.