In mijn reeks over het handboek van De Blois en Van der Spek, Een kennismaking met de oude wereld, beschreef ik vorige week de Bondgenotenoorlog (357-355 v.Chr.). Die eindigde toen de Atheners, door de dreiging van een Perzische vlootinterventie, de handdoek in de ring gooiden. Zo verloren ze hun imperium. De democratie hield het nog wat langer uit maar het einde van het klassieke Athene kwam in zicht. Wat ik niet noemde was dat de Atheense alliantie ook weleens een succesje boekte, zoals die keer, kort voor het uitbreken van de Bondgenotenoorlog, toen het eiland Euboia aansluiting zocht.

Dat zat de Thebanen niet lekker. Hun stad had Sparta verslagen – ik blogde er al over – en had later de Spartaanse orde op de Peloponnesos voorgoed vernietigd. Nu Thebe de nieuwe leider van Griekenland was, kon het niet zomaar toestaan dat Euboia afvallig was. Een conflict met Athene was echter iets dat het niet wilde. Het Atheense debacle lag, toen Euboia afviel, nog anderhalf jaar in de toekomst. Om te tonen dat Thebe niet met zich liet spotten, zocht het een andere oorlog. Het doelwit was Fokis, het landschap ten westen van Boiotië (het landschap waarin Thebe lag). Het voorwendsel: de Fokenzen zouden land hebben bebouwd dat eigendom was van Apollo, de god van Delfi.

Het eerste jaar

Dat heiligdom werd beheerd door een samenwerkingsverband, de Delfische Amfiktyonie, waarin Thebe de meeste stemmen had. Zoals verwacht veroordeelde de vergadering de Fokenzen tot een boete en omdat ze die weigerden te betalen, wezen de leden van de Amfiktyonie Thebe aan als leider van de oorlog. Dat was eind 357, ongeveer tegelijk met het uitbreken van de Bondgenotenoorlog. Het door Thebe uitgelokte conflict staat bekend als de Derde Heilige Oorlog. (De twee eerdere oorlogen hadden plaatsgevonden in de Archaïsche Periode.)

Mochten de Thebanen hebben gedacht dat Fokis rijp was voor de slacht, dan hadden ze zich verrekend. De Fokenzische leider Filomelos verraste vriend en vijand door begin 356 Delfi in te nemen en de enorme schatten te confisqueren die daar lagen. De Griekse politieke opinie lijkt Fokis te hebben gesteund en Thebe kon vermoedelijk zelfs niet vertrouwen op de Amfiktyonie, want het stelde oorlogsverklaring uit. Natuurlijk speelde hierbij een rol dat de Thebanen eerst de uitkomst van de Bondgenotenoorlog wilden weten. Pas toen Athene, na de dreiging van de Perzische vlootinterventie, definitief had afgedaan en Fokis van die zijde geen steun meer kon verwachten, durfde Thebe door te zetten. Pas toen begon de Derde Heilige Oorlog echt.

Filomelos wist dat hij het moest opnemen tegen een overmacht en besloot als eerste toe te slaan. Zijn aanvalsdoel was het gebied ten noorden van Fokis, waar hij Thessalische versterkingen voor Thebe kon tegenhouden. Na enkele Fokische successen arriveerde het Thebaanse leger, gecommandeerd door Pammenes, en het kwam tot een gewapend treffen. Deze slag bij Neon (355/354) eindigde onbeslist: beide legers trokken zich terug naar hun bases. De gewonde Filomelos wierp zich echter in een ravijn, waardoor het leek op een Thebaanse overwinning. De nieuwe Fokische commandant was Onomarchos.

Expansie

Op dit moment kreeg Thebe een bijstandsverzoek van de Perzische opstandeling Artabazos. Hij had eerder Atheense steun gehad in zijn revolte tegen Artaxerxes III, maar Athene durfde hem niet langer te helpen. Thebe meende de Derde Heilige Oorlog te hebben gewonnen en zond Pammenes uit met niet minder dan 5000 hoplieten. Dat was ongeveer een derde van de totale strijdmacht. Die behaalden in Azië twee klinkende overwinningen maar zagen zich vervolgens afgesneden en konden niet terugkeren. Diodoros van Sicilië meldt dat het verbazingwekkend werd gevonden dat de Thebanen legers over zee stuurden en voor het grootste deel succesvol waren in de gevechten, terwijl Thebe in het moederland in de steek was gelaten door zijn Thessalische bondgenoten en werd bedreigd door de Fokenzen.

Fokis was namelijk allerminst verslagen. De Derde Heilige Oorlog begon eigenlijk pas net. Onomarchos van Fokis had het heiligdom in Delfi nog een keer geplunderd en had de Thessaliërs omgekocht ervan overtuigd dat een zegevierend Thebe zich vroeg of laat zou keren tegen Thessalië. In 354 viel hij opnieuw het gebied ten noorden van Fokis binnen om vervolgens het grensgebied met Thebe aan te vallen. Die operatie herhaalde hij in 353.

[Wordt vervolgd]