Archeologen werken overal, maar er zijn gebieden die wat meer in de belangstelling staan dan andere. Een daarvan is de regio die ik maar even “Israël en de Palestijnse gebieden” zal noemen. De relatie tussen tekst en vondst staat daar het meest op scherp. Dat is interessant. Los daarvan zijn daar mensen die menen dat de zionistische claim op het land onderbouwd dient te worden met zionistische archeologie. Voor de goede orde: daar is archeologie niet voor en het hoeft bovendien helemaal niet aangezien Israël is erkend met internationale verdragen. Maar boeiend is dat misbruik van de geschiedwetenschap wel.
Dat brengt ons, nu we dat wat politiek is hebben gescheiden van dat wat interessant is, bij de vraag wat er in Israël en de Palestijnse gebieden zoal valt te zien.
Jericho
Om te beginnen noem ik Jericho. Dit is een van de plaatsen waar archeologen ontdekten dat er nederzettingen waren die we zonder meer als neolithisch typeren maar die geen aardewerk kennen. Dat kwam als een verrassing omdat men tot dan toe had gedacht dat landbouw, vaste huizen en aardewerk min of meer tegelijk waren ontstaan. Jericho had in het tiende millennium v.Chr. wel graanschuren maar geen aardewerk. Er is ook een neolithische muur gevonden, die prompt werd geïdentificeerd als de muur uit het Bijbelboek Jozua, maar die daarvoor veel te oud is.
Jericho ligt overigens niet in Israël maar in de Bezette Gebieden. De belangrijkste vondsten zijn in Jordan Museum in Amman. Ik zag ook het een en ander in het Rockefeller Museum in Jeruzalem.
Meggido: de belangrijkste site in Israël
Megiddo is de meest complexe en interessantste site in Israël. Het is een klassieke tell, dus zo’n heuvel met allerlei bewoningsniveaus, lopend vanaf het Neolithicum en het Chalcolithicum via diverse Bronstijdstrata naar de Vroege IJzertijd. Uit de Volle IJzertijd zijn de zogenaamde Stallen van Salomo, die wat jonger zijn dan de beroemde koning en mogelijk ook geen stallen. Er zijn wel oeroude heiligdommen, stadspoorten, een typisch Israëlische vierkamerwoning, een watertunnel en een fort uit de Assyrische tijd. Voor het leven in het ooit machtige IJzertijdkoninkrijk Israël is dit een belangrijke opgraving. Even verderop is de opgraving van een Romeinse legioenbasis, maar ik heb er de laatste tijd weinig over gehoord.
Megiddo heet in de Openbaring 16 Harmageddon. Op de vlakte zijn diverse grote veldslagen gevochten, onder andere door Toetmoses III en Napoleon Bonaparte. Nadat generaal Allenby hier de Ottomanen had verslagen, kreeg hij de titel Lord of Armageddon. Klinkt toch wel stoer.
Megiddo is de opgraving die model heeft gestaan voor James Micheners roman The Source (1965). Je kunt dat boek te zionistisch vinden, en dan heb je vermoedelijk gelijk, maar wat kon die kerel schrijven zeg.
Hazor
Hazor is een van de grootste opgravingen van Israël. De stad was bewoond in de Bronstijd en IJzertijd en is in de Late Bronstijd verwoest. De daders kunnen Egyptenaren zijn geweest – Ramses II is nogal eens in de buurt geweest – of de bandieten die als apiru opduiken in onze bronnen. Of nog iets anders. Maar Israël zijnde Israël maakt men er natuurlijk de Intocht van de Hebreeën van.
Beth Shean
Nog een leuke opgraving: Beit She’an ofwel Beisan ofwel Skythopolis. De citadel, een stevige heuvel, was in de Bronstijd de residentie van een Egyptische magistraat. Later was het een IJzertijdstad. Volgens 1 Samuël 31 werd het lijk van koning Saul aan de muren opgehangen. Aan de voet van de heuvel ligt een Grieks-Romeinse stad. Die is vrij compleet: een mooie centrale straat, badhuis, theater.
Ik weet niet of de dode boom nog bovenaan op de heuvel staat, maar daar is een deel van Jesus Christ Superstar opgenomen (filmpje hierboven 3’54).
Wordt vervolgd, een keer, als ik tijd heb. Voor het moment noem ik nog als vervolgliteratuur Israel Finkelstein & Neil Asher Silberman, The Bible Unearthed: Archaeology’s New Vision of Ancient Israel and the Origin of Its Sacred Texts (2001). Ondanks de hysterische titel een goed boek dat ook uitlegt hoe archeologische dateringen leiden tot compleet andere inzichten.
PS
Voor uw mening over het Palestijns-Israëlische conflict zijn andere discussiefora.
“Je kunt dat boek te zionistisch vinden, en dan heb je vermoedelijk gelijk,”
Dat lag in 1965 toch iets anders dan nu – er waren nog geen Bezette Gebieden.
“maar wat kon die kerel schrijven zeg.”
Mwa, ik vond het boek best aardig, maar niet heel bijzonder. Voor mij werkte het nog het beste als historisch overzicht opgeleukt met fictie. Onze eigenste Tomas Ross kan dat ook. Die heeft in zijn beste boeken interessantere karakters.
Als het een van de eerste boeken was die je op die manier over de materie las, maakte het wel veel indruk.
Armageddon betekent, om precies te zijn, “heuvel (har) van Megiddo”. Er zijn veel veldslagen geweest, maar voor de schrijver van Openbaring was die van Josia tegen farao Necho (609 v.Chr.) waarschijnlijk het belangrijkst. Volgens sommige moderne theorieën was er helemaal geen veldslag, maar ging Josia Necho tegemoet in de hoop een bondgenootschap te sluiten tegen Assyrië, maar werd hij opgepakt en vermoord. Necho zag Assyrië eerder als bondgenoot tegen het opkomende Nieuw-Babylonsiche rijk. Het is een struikelblok voor de schrijvers van de Hebreeuwse Bijbel (koningen, Kronieken), omdat Josia een “goede” koning was met wie het toch slecht afliep. 2 Koningen 24: 29-30. 2 Kronieken 23: 20-27 (daar veel meer dramatiek) ziet toch een fout van Josia: hij had zich niet tegen Necho mogen verzetten, omdat Necho’s strijd op Gods steun kon rekenen. Evengoed werd Necho verslagen door kroonprins Nebukadnessar bij Karkemis aan de Eufraat (nu net in Turkije) in 605 v. Chr.
De slag bij Megiddo wordt ook vermeld door Herodotus II 159. Koning Necho verslaat de Syriërs bij Magdolos. Syriërs kunnen bij Herodotus heel goed voor Judeeërs staan. Judeeërs zijn er onderdeel van. Syriërs kennen volgens Herodotus besnijdenis. Het zal dus toch wel om een veldslag gaan.