Ik beschreef gisteren hoe Byblos was ontstaan: rond 3000 v.Chr. was het al een internationaal handelscentrum van betekenis, dat contacten had met Anatolië, Soedan en Baktrië. Dat veranderde in de Bronstijd niet. De stad exporteerde cederhout, gekapt op de westelijke hellingen van het Libanongebergte. Naar Byblos geïmporteerde producten als olijfolie en wol werden verder verhandeld aan het Egypte van de dynastieën 3, 4 en 5, (ca. 2675-2350 v.Chr.). Daarvandaan kwamen papyrus, graanproducten, touw, peulvruchten en vlas, zaken die de Bybliërs weer exporteerden naar Anatolië en Mesopotamië.
Naast de handel kende Byblos ook visserij, akkerbouw en veeteelt. De enorme welvaart van de stad blijkt wel uit de “Grote Residentie”, die ruim 900 vierkante meter groot was. Daarnaast stond een tempeltje dat was versierd met ankerstenen. Je kunt je voorstellen hoe een dankbare schipper zijn anker als bedankje heeft achtergelaten in het heiligdom van het Bronstijdequivalent van Sint-Nikolaas, de beschermer van de zeevarenden. Het viel me afgelopen december pas voor het eerst op: bij eerdere gelegenheden moeten de ankers overwoekerd zijn geweest door gras. Grappig genoeg zag ik dezelfde decoratie deze lente ook in het aanzienlijke jongere Kition op Cyprus.
Vroege Bronstijd
Uit deze tijd, het derde millennium v.Chr. dus, dateert ook de eerste tekst uit Byblos, geschreven in moeilijk leesbare hiëroglyfen. Hier is ze:
Deze tekst brengt ons bij Byblos als religieus centrum met twee belangrijke tempels: het heiligdom van Ba’alat Gubla, “de Dame van Byblos”, en een cultusplaats voor een onbekende godheid die door de Franse opgravers fantasieloos “Temple en L” is genoemd. De depots die bij deze heiligdommen hoorden zijn buitengewoon rijk: alleen al hiervoor moet je een bezoek brengen aan het Nationaal Museum in Beiroet en het Archeologisch Museum van de Amerikaanse Universiteit in Beiroet. Omdat er zoveel Egyptische vondsten zijn gedaan, is wel geopperd dat Byblos in deze tijd een Egyptische kolonie is geweest.
In elk geval waren de banden nauw – en dat zou nog lang zo duren. Het betekende ook dat als er in Egypte iets veranderde, Byblos de gevolgen ondervond. Toen het Oude Koninkrijk tijdens de Zesde Dynastie (ca.2350-2200 v.Chr.) desintegreerde en uiteenviel in kleinere rijken, was Byblos én onbeschermd én een aantrekkelijk rijke buit. De Amorieten, een nieuw volk in Syrië, breidden hun macht uit en veroverden de havenstad.
De Midden-Bronstijd
Omgekeerd: toen in Egypte het Middenrijk ontstond, bloeide de handel weer op en Byblos profiteerde daarvan. Tijdens de dynastieën 12 en 13 (ca.2000-1660 v.Chr.) werden de al genoemde producten weer verhandeld. De Egyptische invloed is het duidelijkst te zien in wonderlijke “tempel met de obelisken”, waarin een Kanaänitische godheid, allerlei Egyptische votiefgiften kreeg aangeboden. Ook de tempel van Baalat Gebal werd herbouwd.
Rond 1700 verscheen de Hyksos, een groep mensen die vocht vanaf strijdwagens en lansen en speren benutte. Ze herbouwden de stadsmuren van Byblos en breidden later hun culturele invloed uit tot in Egypte, waar ze van ongeveer 1650 tot ongeveer 1550 als de Vijftiende Dynastie heersten over de delta. Het moge duidelijk zijn dat de handel er niet onder leed dat Byblos en de Egyptische havens verwante heersers hadden.
Ook gisteren al geen reacties, is er iets mis?
Ik zal het maar niet offtopic hebben over het mij bekende L-vormige massagraf.
“is er iets mis?”
Ja. De kwaliteit en het niveau van deze serie is te hoog, zodat niemand iets te griepen of toe te voegen heeft.
“Ik zal het maar niet offtopic hebben ….”
Waarom niet? JL laat het je vast wel weten als het niet mag van hem. Als hij zwijgt stemt hij toe.
@frankb: ik ben blij met het niveau,want hoezo te hoog/
laat ons blij zijn!
Is iets bekend van de plaats waar en de omstandigheden waaronder mensen brons zijn gaan maken? Het ligt heel erg voor de hand dat brons nooit ontdekt word,t want kopererts en tinerts komen zelden samen voor, en dan moet iemand nog maar op het idee komen van een legering. Hoe won men eigenlijk koper en tin in de oudheid. En vanaf welke periode kwam het tin hoofdzakelijk uit Engeland? In Afrika ten zuiden van de Sahara is men rechtstreeks van steen op ijzer overgestapt, en gelet op de overvloedigheid van ijzer ligt dat veel meer voor de hand.
https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%82ge_du_bronze
En je komt misschien nog meer te weten door in de linker kolom één van de meer dan honderd andere talen aan te klikken.
Ik had inderdaad niet ver genoeg gekeken. De Spaanse Wikipedia meldt dat de oudste vondsten van brons in Iran uit het laatste kwart van het 4e millennium vC dateren, (de Franse houdt het op Bulgarije, maar wel iets later), dat het gehalte van andere metalen dan koper toen nog maar een procent of 2 was, dat zoiets ontstaat door koper te bewerken dat van nature met die metalen gemengd is en dat Iran een van de zeer zeldzame plaatsen is waar koper- en tinerts samen voorkomen. Het vermoeden is dat iemand opmerkte dat dit verontreinigde koper nuttige eigenschappen had en dat men vervolgens met proberen die eigenschappen nog verbeterde. Het duurde wel even voordat men de ideale verhouding 88-12 vond en merkte dat arseen (dat ook werkt als koperverbeteraar) zeer schadelijk is voor de gezondheid